مجلس ترحیم «سینمای آپارتمانی» در «فجر۳۷»/ چالش شفافیت ادامه دارد

پردیس سینمایی ملت در هشتمین روز برگزاری سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر یکی از جذاب‌ترین ویترین‌های اکران را داشت. منهای فیلم «ایده اصلی»، فرصت تماشای دو فیلم واقعا سینمایی «متری شیش و نیم» و «سرخ‌پوست» در یک روز یکی از شانس‌های اصحاب رسانه در این دوره از فجر بود.

امروز پنجشنبه ۱۸ بهمن‌ماه نهمین روز برگزاری سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر است. با مرور متن و حاشیه هشتمین روز جشنواره در «مهر سیمرغ» همراه شوید.

فیلم روز؛ سرخ‌پوست

اهمه چیز گویا از خبر ساده‌ای در یک روزنامه درباره اختلاف میان مسئولان یک زندان محلی با فرودگاه همجوارش بر سر توسعه باندهای فرود، آغاز شده است؛ خبری که نیما جاویدی را ۵ سال پس از اولین تجربه کارگردانی‌اش یعنی «ملبورن» به صرافت پرداخت داستانی متفاوت و به تبع ساخت فیلمی غیرقابل پیش‌بینی برای مخاطبان سینمای ایران انداخت.

«سرخ‌پوست» به دلایلی متنوعی فیلمی خلاف آمد عادت برای مخاطبان سینمای ایران است. فیلمی که بیش از «پیام»، «قصه» دارد و چه در فضاسازی و چه در شخصیت‌پردازی، طعمی به کل متفاوت از کلیشه‌های مرسوم سینمای ایران دارد. فیلم نه سیاه و تلخ است و نه شعارزده و بی‌مایه، نه اصراری بر «آینه اجتماع» بودن دارد و نه تلاشی برای نمایش «جامعه آرمانی». فیلم تازه نیما جاویدی در چنین مختصاتی بیش و پیش از هر ویژگی دیگری، «سینمایی» است و طبیعتا لذت تماشای آن هم برای مخاطبان سینمای ایران تجربه‌ای تازه محسوب می‌شود.

حالا و در نیمه دوم جشنواره جوایز اصلی این دوره، مدعیان تازه‌ای پیدا کرده است؛ فیلم «سرخ‌پوست» در ابعاد فنی از فیلم‌برداری، طراحی صحنه و چهره‌پردازی گرفته تا جلوه‌های ویژه و حتی موسیقی از مدعیان شکار سیمرغ است و این سوای از کارگردانی نیما جاویدی و مهمتر از آن نقش‌آفرینی درخشان نوید محمدزاده در نقش اصلی است که از همین امروز می‌توان قرار گرفتن نام آن‌ها را لااقل در فهرست نامزدها قطعی قلمداد کرد.

چهره روز؛ نوید محمدزاده

در نشست خبری فیلم سینمایی «سرخ‌پوست» صراحتاً اعلام کرد؛ «در جشنواره فجر سال آینده هیچ فیلمی از من نخواهید دید». این وعده‌ای کنایه‌آمیز از سوی بازیگری است که در یک روز دوبار مخاطبان جشنواره سی و هفتم را شگفت‌زده کرد؛ نوید محمدزاده با درخشش در دو فیلم «متری شیش و نیم» و «سرخ‌پوست» این‌بار هم کار رقابت بر سر سیمرغ بهترین بازیگر مرد در جشنواره فجر را برای رقبا دشوار کرده و همزمان وعده می‌دهد که برای بهتر دیده شدن کارهایی که تا به امروز در سینما داشته است، ترجیح می‌دهد کمی از ویترین سینما فاصله بگیرد.

نوید محمدزاده در فیلم سینمایی «متری شیش و نیم» دومین تجربه کارگردانی سعید روستایی نقش یک سرکرده گروه تولید و توزیع مواد مخدر را بازی می‌کند؛ سرکرده‌ای که البته قرار نبوده به تعبیر کارگردان، مانند کلیشه‌های رایج «زخم خرس بر چهره» داشته باشد!

محمدزاده با ظرافت تمام به این کاراکتر جان بخشیده و اجازه می‌دهد تا مخاطب ایرانی این‌بار با تصویری متفاوت از یک «خلاف‌کار» که در عین «جنایت‌هایی» که رقم زده‌است، اصول و خطوط قرمزی هم دارد، مواجه شود.

کاراکتر سرگرد جاهد در «سرخ‌پوست» اما در نقطه‌ای کاملا متفاوت ترسیم شده است؛ نقشی که نه فقط نسبت به «متری شیش و نیم» که در قیاس با کارنامه این سال‌های نوید محمدزاده یک حضور غیرمنتظره و البته تحسین برانگیز را برای او رقم می‌زند.

حالا نوید محمدزاده جوان، باردیگر در مقام یکی از مدعیان شکار سیمرغ قرار گرفته تا ثابت کند فراتر از حاشیه‌هایی که در سینما و تئاتر او را سایه‌به‌سایه تعقیب می‌کنند، همچنان به‌دنبال تثبیت موقعیت حرفه‌ای خود است.

حاشیه روز؛ اجازه «سوال» داریم!؟

بحث «شفافیت» و مطالبه بابت پاسخ به ابهامات درباره «منابع مالی» فیلم‌های حاضر در جشنواره فیلم فجر حالا و در قالب یک جدل، تبدیل به موتیف ثابت نشست‌های خبری جشنواره شده است؛ به خصوص از سوی فیلمسازانی که با کنایه خبرنگاران پرسش‌گر در این رابطه را «مأموران مالیاتی» خطاب می‌کنند و اصرار دارند که طرح این سوالات از اساس «زرد» و غیرضروری است!

این درست که مرز میان مطالبه و محاکمه در مواردی مخدوش می‌شود و برخی رسانه‌های غیررسمی به خصوص در قالب کانال‌های بی‌شناسنامه در فضای مجازی پرسش با هدف رسیدن به شفافیت را با مچ‌گیری اشتباه گرفته‌اند، اما آیا این واقعیت بهانه مناسبی است برای مسدود کردن باب هرگونه پرسش‌گری و گفتگو در این زمینه؟

اینکه عوامل برخی فیلم‌های حاضر در جشنواره، نفس پرسش از این ابهامات را برنمی‌تابند و یا در پاسخی جدلی به این سوال که «بودجه فیلم خود را چگونه تأمین کرده‌اید؟» در پاسخ می‌گویند: «از عابر بانکم گرفتم!» یعنی هنوز تا رسیدن به استانداردهای لازم برای تحقق شفافیت در سینمای ایران فاصله‌ای بعید داریم.

حسین انتظامی در مقام سرپرست «سازمان سینمایی» بارها بر لزوم تحقق این شعار به عنوان یکی از اهداف کلیدی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوران مسئولیت سیدعباس صالحی تأکید کرده است اما این مهم محقق نمی‌شود مگر با فرهنگ‌سازی دو جانبه هم در میان اصحاب رسانه برای مرز قائل شدن میان مطالبه و محاکمه و هم در میان فیلمسازان به جهت سعه صدر و خلط نکردن این دو نوع مواجهه به خصوص از سوی رسانه‌های رسمی.

نکته روز؛ پایان سینمای آپارتمانی

اکران فیلم‌های جشنواره سی‌وهفتم به روزهای پایانی نزدیک می‌شود و از جدول نمایش فیلم‌ها در پردیس ملت تنها دو روز (پنجشنبه و یکشنبه) باقی مانده است. این به معنای آن است که نزدیک به ۸۰ درصد فیلم‌های راه‌یافته به جشنواره امسال تا به امروز رونمایی شده‌اند و می‌توان به نکاتی درباره این آثار توجه ویژه‌تری داشت.

یکی از مهمترین این وجوه که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد، فاصله گرفتن سینماگران از فضاهای بسته و آپارتمانی است که تا همین چند سال پیش کلیت سینمای ایران را با معضلی به نام «سینمای آپارتمانی» مواجه کرده بود.

تعداد قابل توجهی از فیلم‌های حاضر در جشنواره امسال، فضاهای متنوعی را چه به لحاظ تاریخی و چه از منظر داستانی برای روایت انتخاب کرده‌اند و این خود نوید هوایی تازه در سینمای ایران است.

جالب اینکه این وجه ممیزه محدود به فیلم‌های «خوب» این دوره نیست و حتی در میان فیلم‌های «بد» و ناکام جشنواره‌ هم می‌توان رگه‌هایی از این سوگیری را مشاهده کرد.

این فاصله گرفتن از فضاهای محدود شهری و تنوع بصری ویترین تولیدات سینمای ایران حتما اتفاقاتی مبارک در اکران سینماها را هم به‌دنبال خواهد داشت.

منبع: مهر

1981