نبود اراده برای حفاظت از خانه‌های تاریخی اراک/ میراثی که تخریب می شوند/ شراهی: بودجه‌ای برای خرید و تملک این خانه‌ها نداریم

بیش از ۳۰ خانه تاریخی در شهر اراک شناسایی شده که از این تعداد تنها ۳ خانه تحت تملک میراث فرهنگی است. بیشتر خانه های تاریخی اراک مربوط به دوره های قاجار و پهلوی است که بخش عمده ای از این آنها در بافت تاریخی و بخش دیگری از آنها نیز در سایر مناطق پراکنده هستند.

۲۰ درصد خانه های تاریخی در معرض تخریب

رئیس گروه حفظ و احیای بناها و محوطه های تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی با بیان اینکه خانه های تاریخی که توسط میراث فرهنگی تملک شده، به خوبی نگهداری می شوند، گفت: حدود ۸۰ درصد از خانه های تاریخی اراک تحت تملک و سکونت مالکان قرار دارد و حفاظت و نگهداری بسیار خوبی از آنها می شود. در این میان ۲۰ درصد از خانه های تاریخی که تحت تملک مالکان قرار دارند، نه تنها مرمت نمی شوند، بلکه حفاظت مناسبی از آنها نمی شود و در معرض تخریب قرار دارند. مالکان حتی اجازه ثبت هیچ خانه ای را به میراث فرهنگی نمی دهند. هر چقدر به دنبال تحکیم این موضوع هستیم که مالکان، خانه های تاریخی خود را مرمت و بازسازی کنند، متاسفانه تمایل چندانی در این خصوص ندارند.

اسماعیل شراهی افزود: بیشتر خانه های تاریخی مشکل درگیری های بین ورثه دارند. هنگامی که این خانه ها به ورثه می رسد، خانه را عمداً رها می کنند تا مخروبه شود و کاری می کنند تا میراث فرهنگی تایید کند این خانه مخروبه شده و دیگر ارزشی ندارد تا از این مسیر به راحتی برای تخریب و فروش این خانه ها اقدام کنند. به‌رغم اخطارها و هشدارهای بسیاری که داده می شود تا از تخریب خانه های تاریخی جلوگیری شود، اما متاسفانه مالکان هیچگونه توجهی به موضوع ندارند. البته چنین اتفاقی بیشتر در مورد خانه های تاریخی ثبت نشده، رخ می دهد. در صورتی که خانه های تاریخی ثبت شده حتی اگر به صورت کامل تخریب هم شوند، باید بر اساس پلان اولیه و مانند همان خانه اولیه مجددا احداث و بازسازی شوند.

وی ادامه داد: متاسفانه بر خلاف بسیاری از شهرهای دیگر، مالکان خانه های تاریخی در اراک، اجازه ثبت این خانه ها را به میراث فرهنگی نمی دهند. در حالی که ثبت خانه های تاریخی زمینه هایی را فراهم می کند تا برای حفظ این خانه ها، حمایت های مالی انجام داد.

هنگامی که با جدیت موضوع خانه های تاریخی را پیگیری کنیم، می توانیم اقدامات بسیاری را در این حوزه انجام دهیم، اما متاسفانه عزم جدی در این حوزه وجود ندارد. از یک سو مسئولان و مدیران مسئول پیگیری های جدی در این راستا انجام نمی دهند و از سوی دیگر مالکان نیز عامدانه اقداماتی را انجام می دهند که این خانه ها تخریب شوند.

ترس مالکان از سلب حق مالکیت

رئیس گروه حفظ و احیای بناها و محوطه های تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی اظهار داشت: یکی از بسته های جدیدی که برای میراث فرهنگی در نظر گرفته شده و به‌رغم ضعیف بودن کارآمد است، در حوزه بحث های مشارکتی است.

بر این اساس خانه تاریخی که در فهرست آثار ملی ثبت می شود، می توان سالیانه ۵۰ میلیون تومان تا یکصد میلیون تومان به صورت بلاعوض برای بازسازی و مرمت آن به مالکان پرداخت کرد. اما متاسفانه مالکان این خانه ها حتی برای چنین اقداماتی نیز حاضر به همکاری نیستند و از این موضوع ترس دارند که شاید با این اقدام حق مالکیت خانه تاریخی از آنها سلب شود.

شراهی با تأکید بر اینکه خانه های تاریخی اراک از ۲ جنبه هویت شهری و ظرفیت های گردشگری بسیار حائز اهمیت هستند، تصریح کرد: البته در مجموعه میراث فرهنگی سازوکاری در نظر گرفته شده که بر اساس آن میراث فرهنگی می تواند حتی بدون رضایت مالکان، خانه های تاریخی موجود را ثبت ملی کند که در این راستا نیاز است و می طلبد قوه قهریه یاری رسان میراث فرهنگی باشد و این مجموعه را حمایت کند تا بتوان از این مسیر به مسئله خانه های تاریخی ورود کرد و حفاظت، مرمت و بازسازی این خانه ها را در دست گرفت.

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر بودجه لازم و کافی برای خرید و تملک خانه های تاریخی شهر اراک نداریم، بیان داشت: زمانی که دست دولت در این حوزه باز بود و می توانستیم این خانه ها را خرید و تملک کنیم، هیچگونه اقدام خاصی در این راستا انجام نشد و مدیریت های بین بخشی مناسبی نیز در این خصوص صورت نگرفت.

در صورتی که اگر اقدامات و پیگیری های جدی انجام می شد، می توانستیم هر سال یکی از این خانه های تاریخی را خریداری و تملک کنیم. حتی میزان بودجه مورد نیاز برای حفظ، مرمت و بازسازی خانه های تاریخی شهر اراک را نمی توان به صورت عدد و رقم، برآورد و پیش بینی کرد.

منبع: ایلنا

68