آئین گیلانی‌ها در شب چله
در گیلان و شهرها و روستاهای آن، شب چله را جشن می‌گیرند، معمولاً افراد فامیل در شب یلدا در خانه‌ی فردی که از همه بزرگتر و مورد احترام فامیل است، گرد هم می‌آیند.
در باورهای باستانی، یلدا، شب زایش مهر است و به این علت است که ایرانیان در شب یلدا، برای گرامیداشت فروغ خورشید و ستیز با سیاهی، گرد هم می‌آمدند، آتش می‌افروختند، جشن می‌گرفتند، سفره می‌گستردند و میوه‌ها و خوردنی‌ها بر آن می‌نهادند. این سفره، رنگ و بوی آئینی داشت و این جشن، بسیار گرامی و مقدس بود.
اکنون نیز هم‌چون سایر نقاط ایران، در شهرها و روستاهای گیلان، شب چله را گرامی داشته و جشن می‌گیرند.
معمولاً افراد فامیل در شب یلدا در خانه‌ی فردی که از همه بزرگتر و مورد احترام فامیل است، گرد هم می‌آیند.
در برخی از نقاط گیلان بر این باورند که همه آب‌های جهان در لحظه‌ای نامعین در این شب می‌بندند و حالت منجمد پیدا می‌کنند و هر کس آن لحظه را دریابد، هر مرادی داشته باشد و از خدا بخواهد حاصل می‌شود.
برخی نیز شب چله را جزو شب‌های عزیز دانسته و معتقدند در این شب، درختان سرشان را پائین می‌آورند و در این لحظه اگر شخصی از خواب بیدار شود، هر نیتی بکند خواسته‌اش برآورده می‌شود.
گیلانی‌ها آداب و مراسمی برای شب یلدا دارند که برخی از آن‌ها در همه گیلان، مشترک است و برخی به مناطق خاص تعلق دارد. از آن جمله است، بردن «شب چله‌ای» برای نوعروسان در خانواده‌هایی که در همان سال، پسرشان را داماد یا نامزد کرده‌اند، رسم است که طَبَقی برای خانواده نوعروس می‌فرستند. در این طَبَق، میوه‌ها و خوراکی‌ها و تنقلات ویژه‌ی شب چله، به زیبایی آراسته می‌شود و در وسط طَبَق هم یک ماهی بزرگ(معمولاً ماهی سفید)تازه و خام همراه با تزیین سبزیجات قرار می‌گیرد که معتقدند باعث خیر و برکت روزیِ زوج جدید و همچنین سلامتی و باروری نوعروس می‌گردد.
در برخی مناطق غرب گیلان، مراسمی به نام «شم‌شمی» را انجام می‌دهند که یک نوع تفأل است و هر کس که نیتی دارد، دمِ درب خانه یا سرگذر می‌ایستد و به حرف‌های رهگذران گوش می‌دهد و چنانچه حرف‌های خوب شنیده باشد، آن را به برآورده شدن نیت خود تعبیر می‌کنند.
مردم استان گیلان در شب یلدا از تنقلاتی مانند هندوانه، آب ایزگیل یا آب کونوس، برشته برنج و سه میوه محلی پرتقال، گلابی محلی به نام «خوج» و لیمو استفاده می‌کنند وگالش‌ها معتقدند که در شب چله، 40 نوع خوراکی باید خورد؛ در دیلمان، کدوپخته و نخود برشته و حلوا و شیرینی درست می‌کنند و در برخی مناطق شرقی گیلان، تره چیده و با آن خورش درست می‌کنند.
میوه‌های ویژه شب یلدا هندوانه،انار و خوج (گلابی محلی)است.در این شب،تمام این میوه‌ها باید خورده شود و چیزی برای فردا، یعنی زمستان باقی نماند.
در گیلان هندوانه را حتماً فراهم می‌کنند و معتقدند که هر کس در شب چله هندوانه بخورد در تابستان احساس تشنگی نمی‌کند و در زمستان سرما را حس نخواهد کرد.
در میان برخی مردم و جوانان دم بخت این استان مرسوم است که در شب یلدا فال هندانه پوس (پوست هندوانه)می‌گیرند.
برای گرفتن این فال،هندوانه را به چهار قسمت طولی تقسیم می‌کنند و هر چهار پوست را به پشت سر خود می‌اندازند.در این میان، چهار حالت پیش می‌آید، اگر دو قاچ هندوانه،سفید و دو قاچ،سبز باشد، به معنای حد وسط بودن برای نیت شخص است. اگر سه قاچ سبز و یک قاچ سفید بیفتد،نیت آن خوب است،اگر سه قاچ سفید و یک قاچ سبز باشد،نیت بد است. اگر هر چهار قاچ سبز باشد،به معنای خیلی خوب و اگر هر چهار قاچ سفید باشد، به معنای خیلی بد است.
منبع: ایسنا
10
