تأثیر بازی درمانی بر سلامت روحی کودک

سعید رضایی، مدیر گروه روان شناسی کودکان استثنایی دانشگاه علامه طباطبایی، در گفت‌وگویی، درباره اهمیت بازی برای کودکان، اظهار کرد: مغز کودک، سامانه‌ای از قبل برنامه ریزی شده نیست، بلکه ظرفیتی بسیار انعطاف پذیر است که در جریان رشد، از طریق تجربه محیط‌های مختلف، بازی با همسالان و بازی‌های گروهی، به قابلیت‌هایی می‌رسد که آن‌ها را از یک نوزاد ناتوان متمایز می‌کند. دنیای کودک، بازی است و از طریق بازی، کودک به تکامل می‌رسد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: در کنار روش‌های آموزش و ارتقا عملکرد کودکان، بازی در کنار موسیقی، نقاشی، بیان قصه و داستان، مفرح و سرگرم کننده است و کودک می‌تواند از این طریق تخلیه هیجانی شود و قابلیت‌هایی که در ظرفیت ژنتیکی اش دارد را به سرانجام برساند.

رضایی با بیان اینکه تخیل کودک از طریق بازی شکل گرفته و تقویت می‌شود، گفت: از طریق بازی، کودک به مهارت‌های مختلفی در زندگی دست می‌یابد. بازی، ابزار و مسیر عبور از تفکر خیالی به تفکر منطقی است. بازی منجر به کشف شهود، تنوع رفتار و خلاقیت، کسب مهارت‌های خودیاری و تخلیه عاطفی و هیجانی می‌شود.

او با بیان اینکه از طریق بازی می‌توان کودک را به لحاظ روانی واکسینه کرد، گفت: بازی بیش از هر چیز دیگری می‌تواند نظام حسی، حرکتی، شناختی و هیجانی کودکان را تنظیم و بالانس کند.

رضایی ادامه داد: بازی می‌تواند سرعت واکنش کودک را نسبت به محرک‌های پیرامونی تقویت کند. بازی، مهارت‌های خودآگاهی، دگرآگاهی، همدلی و هم حسی را در کودکان رقم می‌زند. از طریق بازی می‌توان احترام به والدین، بزرگان و سالمندان را آموزش داد. حتی مناسک ملی و مذهبی را می‌توان از طریق بازی آموزش داد. از این طریق می‌توان پیش بینی کرد که کودک در آینده چه شغلی را انتخاب خواهد کرد.

او تصریح کرد: کودک در فرآیند رشد مغزی، مراحلی را طی می‌کند که مهم‌ترین مرحله رشد و تحول مغزی، مرحله شبکه سازی نورون‌هاست. پیوند نورون‌ها و ساختن شبکه‌های عظیم نورونی در مغز بواسطه بازی و بازی‌های بومی شکل می‌گیرد. در پیوند نورونی، دو مکانیزم نورون‌ها در انتظار تجربه و نورون‌های وابسته به تجربه وجود دارد. نورون‌های در انتظار تجربه قابلیت می‌سازند. یعنی ساختار مغزی که قابلیت و ماموریت دارد. مثل نورون‌ها و سلول‌های عصبی دیدن و شنیدن، که اگر به موقع محرک دریافت نکنند، برای همیشه توانایی شان را از دست خواهند داد. همچنین نورون‌های وابسته به تجربه، مهارت‌ها را می‌سازد.

رضایی ادامه داد: در گذشته خانه‌ها به فرش‌های سنتی، گبه، قالی و قالیچه مفروش بود و نوزاد با سینه خیز رفتن و چهار دست و پا رفتن، میتوانست حس لامسه، حس عمقی و حس دیداری خود را تقویت کند. امروزه متاسفانه پارکت و سنگ جای فرش‌های منقوش را گرفته است و کودک هیچ حرکی را دریافت نمی‌کند. در مکانیزم نورون‌های وابسته به تجربه، هر چقدر محیط پر از بازی‌های مختلف و تجربه باشد و به عبارتی محیط، غنی باشد، بیشتر به مهارت آموزی کودک کمک می‌کند.

او با انتقاد از فراموشی بازی‌های گذشته بیان کرد: در گذشته فرهنگ ما مملو از بازی‌هایی بود که درگذر زمان به قهقرا رفتند و امروزه متاسفانه بازی‌های خشن کامپیوتری جای آن‌ها را گرفته است. بازی‌های کامپیوتری، نه تنها مهارت و توانایی را در کودک ایجاد نمی‌کند، بلکه مانع رشد و تکامل حرکتی می‌شود.

رضایی گفت: امروزه فضای زندگی خانواده‌ها به گونه‌ای شده که والدین ترجیح می‌دهند فرزند کمتری داشته باشند. غالبا تک فرزندی عالم گیر شده و بی میلی به فرزندآوری بیشتر شده است. والدین عمدتا تبلت یا موبایل را به کودک می‌دهند و کودک با آن مشغول می‌شود و یار یا دوستی برای بازی ندارد. با تغییر سبک زندگی، تکنولوژی و فناوری‌های کامپیوتری جایگزین بازی‌های سنتی شده است؛ اما می‌توان به نحو شایسته‌ای از آن‌ها استفاده کرد.

او ادامه داد: در گذشته ما بازی‌های متنوع سنتی و فرهنگی داشتیم که هرکدام منعکس کننده آیین ملی و مذهبی ما بودند. بازی در سلامت روحی و روانی کودکان تاثیر دارد.

این متخصص روانشناسی کودکان اظهار کرد: درکل دنیای کودک دنیای بازی است. همینقدر که آب برای ماهی، مایه حیات است، بازی برای کودک مایه حیات جسمی، ذهنی، روانی و.. است. فردی که در کودکی بازی نکند در بزرگسالی بازی در خواهد آورد. امروزه برخی بزرگسالان قهر می‌کنند و عدم درک در محیط کار و زندگی زناشویی دارند. این‌ها نوعی بازی‌های قهری هستند که ریشه در کودکی دارد و نشان می‌دهد فرد کودکی نکرده و بزرگسالی وی، کاریکاتوری از دوران کودکی ناامن او است. هرچقدر کودک در زمان کودکی بازی کند، از سلامت روحی، روانی، جنسی و عاطفی، برخوردار خواهد بود.

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان

46