اسرائیل به دنبال چیست و ایران چگونه پاسخ خواهد داد؟

حمله عصر روز دوشنبه اسرائیل به کنسولگری ایران در سوریه منجر به شهادت ۷ عضو ارشد سپاه پاسداران شد. ساختمان چند طبقه‌ای که مورد هدف قرار گرفت علاوه بر کنسولگری، اقامتگاه سفیر ایران بود. حسین اکبری سفیر ایران در سوریه که در جریان این حمله آسیبی ندیده گفته است: «اسرائیل با شش موشک کنسولگری را هدف قرار داد.»

 هنوز مدت زیادی از حمله پیشین اسرائیل به یک ساختمان در حومه دمشق و شهادت سید رضی موسوی از مستشاران باسابقه سپاه در دمشق نمی‌گذرد. این بار اسرائیل با هدف قرار دادن ساختمان کنسولگری ایران یک اقدام پرریسک‌تر را رقم زده؛ اقدامی که با واکنش‌های گسترده‌ای داخل و خارج از مرز‌های ایران همراه شده است.

آیت الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب به دنبال ترور سرداران ایران در سوریه گفت: «رژیم خبیث به دست دلاورمردان ما مجازات خواهد شد آن‌ها را از این جنایت پشیمان خواهیم کرد.». ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران نیز در بخشی از سخنان خود ضمن محکوم کردن این حمله گفت: «رژیم غاصب صهیونیستی پس از شکست و ناکامی مکرر در برابر ایمان و اراده مجاهدان جبهه مقاومت، در تقلا برای نجات خود، ترور‌های کور را در دستور کار قرار داده است، اما باید بداند با اینگونه اقدامات غیرانسانی هرگز به اهداف شوم خود نخواهد رسید و روز به روز شاهد تقویت جبهه مقاومت و انزجار و نفرت ملت‌های آزاده علیه ماهیت نامشروع خود بوده و این جنایت ناجوانمردانه نیز بی‌پاسخ نخواهد ماند.» آن چه در سخنان رهبر انقلاب و پیام تسلیت ابراهیم رئیسی مورد توجه قرار گرفته، موضوع انتقام گیری و پاسخ دهی به این حمله است، نکته‌ای که احمد وحیدی، وزیر کشور نیز آن را به شکلی دیگر تکرار کرده. وحیدی در پیامی در این باره در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «شهادت سردار زاهدی و همراهان ایشان را تسلیت عرض می‌نمایم. مطمئناً واکنش اسرائیل بر اثر انفعال و شکست‌های میدانی است. فرزندان خمینی کبیر سرنوشتی جز شهادت ندارند. ‬ صهیونیست‌ها، منتظر واکنش باشند.»

سی‌ان‌ان نیز در گزارشی درباره حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در سوریه نوشت: «خاورمیانه باردیگر در لبه پرتگاه و در آستانه تشدید بحران و گسترش جنگ قرار گرفت. حمله روز دوشنبه به کنسولگری ایران در دمشق خطرناک‌ترین تنش خارج از حیطه جنگ اسرائیل علیه غزه که از شش ماه گذشته آغاز شده، به شمار می‌رود. این حمله همچنین از جدیدترین مجموعه حملات اخیر اسرائیل در سوریه و علیه حزب‌الله لبنان است که در خارج از حیطه جنگ غزه طی شش ماه گذشته رخ می‌دهد. از لحاظ فنی، کنسولگری ایران (در دمشق) جزو خاک و تمامیت ارضی ایران به شمار می‌رود که حمله روز دوشنبه، طی سال‌های اخیر آن را به بارزترین و آشکارترین حمله به خاک ایران بدل ساخته. تصور اینکه ایران نخواهد برای تلافی این حمله، حزب الله لبنان را به عنوان یکی از قدرتمندترین متحدان خود درمنطقه درگیر سازد، دشوار است.»

با توجه به این شرایط پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که هدف و نقشه اسرائیل از تشدید تنش‌ها با ایران در منطقه چیست و واکنش ایران در صورت تداوم این حملات چگونه خواهد بود؟ فرارو در راستای پاسخ دهی به این سوالات با عبدالرضا فرجی راد، استاد ارشد ژئوپلیتیک و تحلیلگر سیاسی گفتگو کرده است:

اسرائیل ضریب ریسک را بالا برده است / هدف به درگیری کشاندن ایران است

فرجی راد بگفت: «هم اکنون چند مسئله مهم، همزمان وجود دارد. یکی وضعیت داخلی اسرائیل است که پس از جنگ غزه که نتانیاهو و دولت وی موفق نشدند به اهداف خود برسند. درواقع اهدافی از جمله حذف حماس، تسلط کامل بر غزه و استقرار نیرو‌های اسرائیلی در غزه و منطقه جنوبی غزه (رفح) محقق نشده است. اسرائیل از سوی آمریکا و اروپا تحت فشار بین المللی است و حماس در غزه هنوز فعال است؛ بنابراین پس از ۶ ماه، دولت نتانیاهو هیچ جوابی ندارد که چرا نه تنها گروگان‌ها آزاد نشده اند، بلکه دولت هم ناموفق است. دولت نتانیاهو با نارضایتی گسترده مردم رو به رو است که می‌تواند با انتخابات زودرس و کناره گیری وی از قدرت همراه شود. دولت اسرائیل می‌خواهد تمهیداتی انجام دهد که در قدرت بماند. همچنین، حدود یکصد هزار نفر از شهرک نشینان اسرائیل در جنوب غزه، آواره هستند و به علت ناامنی‌های موجود نمی‌توانند به خانه‌های خود برگردند و یکصد هزار نفر نیز در بخش‌های شمالی اسرائیل در چادر‌ها اسکان موقت دارند و نیاز به تامین امنیت دارند. دولت اسرائیل به دنبال افزایش درگیری‌ها با حزب الله لبنان است تا بتواند حزب الله را از کنار مرز تا رودخانه لیتانی، کنار بزند و ارتش لبنان را جایگزین آنان کند. اسرائیل برای رسیدن به هدف درگیری با حزب الله، (که حتی می‌تواند مورد حمایت غرب و برخی کشور‌های عربی هم باشد)، به دنبال این است که حمایت‌های لجستیکی که از سوریه به حزب الله می‌رسد قطع شوند.»

وی افزود: «این حمایت‌های لجستیکی از سوی ایران می‌رسد و بنابراین اسرائیل شروع به حمله به فرماندهان ایرانی در سوریه کرده است تا ناامنی ایجاد کند و به قرارگاه‌های نظامی ضربه زده و انبار‌های تسلیحاتی را نابود کند. این استراتژی اسرائیل از ۲ هفته قبل سرعت گرفته و با ریسک بالا، در حال اجرا است. حمله به کنسولگری ایران، دقیقا نشان دهنده این است که اسرائیل ضریب ریسک را بالا برده است؛ بنابراین یکی از اهداف این حملات، قطع ارتباط لجستیکی ایران و سوریه است. از طرفی، هدف دوم، به درگیری کشاندن ایران است. چرا که غرب (اروپا و آمریکا) به دولت نتانیاهو پشت کرده اند و تمایل دارند که دولت نتانیاهو با انتخابات زودرس کنار رفته، نتانیاهو برکنار شده و دولت جدیدی روی کار بیاید که بتواند مذاکرات جدیدی را با فلسطینی‌ها شکل دهد و چه بسا، طرح دو دولتی را اجرایی کند. نتانیاهو برای این که این موضوع را منتفی کرده و غرب و آمریکا را به دنبال خود بکشاند، به دنبال این است که درگیری را با ایران نیز آغاز کند و انتظار دارد، با زدن مقر دیپلماتیک ایران، ایران را نیز به تلافی وادار کند. در نتیجه با ایجاد درگیری، غرب نیز از اسرائیل حمایت کند. درواقع کلیت استراتژی اسرائیل همین است.»

وقتی می‌گوییم ممکن است ایالات متحده از ماجرای حمله مطلع بوده باشد، لزوما به این معنا نیست که باید به ایران نیز ماجرای حمله را اطلاع می‌داد

ایران فاز دیپلماتیک را آغاز کرده است

این استاد ژئوپلیتک در ادامه گفت: «معتقدم که ایران کاملا متوجه شرایط موجود است و تمایلی ندارد که به تلافی حملات اسرائیل، حملات متقابل و مستقیمی را انجام دهد. تجربه ثابت کرده که واکنش‌هایی که ایران در قبال اسرائیل انجام می‌دهد، بیشتر از طریق واسطه‌ها (نیرو‌های جهادی و مقاومت، حزب الله، نیرو‌های عراقی و حوثی‌ها و امثالهم در یمن) است. اما این بار، با توجه به این که اسرائیل یک عملیات با ریسک بالا انجام داده است، ایران وارد فاز دیپلماتیک شده و علاوه بر این که سازمان ملل را مجبور کرده جلسه شورای امنیت را تشکیل دهد، با آمریکا نیز وارد گفتگو شده و از طریق سفیر سوئیس (حافظ منافع امریکا)، پیامی به آمریکایی‌ها داده اند و احتمالا آمریکایی‌ها نیز پاسخی ارائه خواهند کرد. من تصور نمی‌کنم ایران، فعلا تصمیم داشته باشد، عملیات مستقیمی نسبت به اسرائیل نشان دهد.»

وی افزود: «تصور طرف ایرانی این است که امریکا می‌تواند کنترل کننده اسرائیل باشد؛ بنابراین پیامی که توسط آقای امیرعبداللهیان به آمریکا داده شده با این هدف است که به آمریکا هشدار دهد. ایران تا کنون در قبال رفتار‌های اسرائیل صبورانه برخورد کرده، اما آمریکا نیز بار‌ها مدعی بوده و تاکید کرده که تمایلی ندارد در منطقه جنگ شود. در واقع این مسئله بار‌ها از سوی مقام‌های ارشد ایرانی و مقام‌های ارشد آمریکایی تکرار شده است؛ بنابراین ایران به آمریکا پیام داده که باید مانع از اقدامات خطرناک اسرائیل شود. چه پیام ایران به ایالات متحده و چه مصاحبه وزیر امور خارجه، در همین راستا است.»

اسرائیل به دنبال ایجاد ناامنی در منطقه است

این کارشناس ارشد سیاست خارجی در ادامه گفت: «ظاهرا ایالات متحده، هر نوع اطلاع داشتن از وقوع حمله اسرائیل در سوریه را تکذیب کرده. اما نمی‌توان این موضوع را با قطعیت قبول کرد و معتقدم این احتمال وجود دارد که آمریکایی‌ها می‌دانستند. وقتی که اسرائیل برای نخستین بار در بلندی‌های جولان از هواپیمای F۳۵ استفاده می‌کند، قابل حدس است که آمریکایی‌ها نیز باخبر بوده اند. آمریکایی‌ها نیز در عراق عملیات‌های مشابهی انجام داده اند، بنابراین، آمریکایی‌ها بدشان نمی‌آمد که در سوریه و لبنان نیز فرماندهان مرتبط با جبهه‌های مقاومت، هدف قرار گیرند. با همه این ها، آمریکا نمی‌خواهد در منطقه تنش افزایی ایجاد شود، به ویژه با توجه به این که انتخابات نزدیک است و هر نوع بحرانی می‌تواند به ضرر دولت بایدن باشد. آمریکا به خوبی می‌داند اسرائیل چه اهدافی را دنبال می‌کند و همچنین به خوبی می‌داند که اسرائیل مایل است پای ایالات متحده را وارد گل کند.»

وی افزود: «وقتی می‌گوییم ممکن است ایالات متحده از ماجرای حمله مطلع بوده باشد، لزوما به این معنا نیست که باید به ایران نیز ماجرای حمله را اطلاع می‌داد. اسرائیل متحد اصلی آمریکا و آمریکا متحد اصلی اسرائیل است بنابراین این احتمال وجود دارد که مطلع بوده و یا نبوده. برخی معتقدند آمریکا نتوانسته است اسرائیل را قانع کند که از ادامه حملات علیه غزه دست بکشد، اما این موضوع قطعی نیست. حتی معتقدم آمریکا تا حدودی موفق شده که با همکاری اروپایی ها، حملات اسرائیل به رفح را متوقف کند. گرچه اسرائیل به کشتار بی رحمانه در غزه ادامه می‌دهد، اما در رفح، اسرائیل هنوز در حالت ترس و تردید قرار دارد و به همین دلیل به مذاکرات ادامه می‌دهد. این احتمال وجود دارد که در روز‌های آینده ما شاهد یک نوع، توقف درگیری در غزه باشیم و تعدادی از اسرای هر دو طرف آزاد شوند.»

فرجی راد در پایان گفت: «معتقدم نه تنها حملات اسرائیل در روز‌ها و هفته‌های آینده ادامه پیدا خواهد کرد، بلکه ممکن است حتی تشدید شود. درواقع معتقدم اسرائیل به دنبال ایجاد ناامنی در منطقه است. این ناامنی نه فقط برای نیرو‌های نظامی ایران، بلکه برای نیرو‌های دیپلماتیک و حتی انواع سفر‌های دیپلماتیک خواهد بود. اسرائیل به دنبال این است که دستاوردی بزرگ را در لبنان کسب کند. اما درباره این که اگر اسرائیل به اقدامات خود ادامه دهد، چه رخ خواهد داد، نمی‌توانیم نظر قطعی بدهیم. هم اکنون ایران، روی واکنش کوتاه مدت متمرکز است که همان واکنش نشان دادن به امریکا است. بعید می‌دانم ایران، استراتژی بلند مدتی برای مواجهه با اسرائیل اندیشیده باشد؛ بنابراین اکنون زمان مناسبی است که ایران یک استراتژی تدوین کند، به ویژه با توجه به این که ایران نیز این احتمال را در نظر خواهد داشت که اسرائیل به حملات خود ادامه می‌دهد. حتی معتقدم پشت پرده این حملات درواقع ضربه زدن به حزب الله است، اما در مرحله اول اسرائیل به دنبال قطع ارتباط ایران و حزب الله است. به همین دلایل است که معتقدم طی روز‌های آینده در منطقه شام، شاهد اتفاقات جدیدتری خواهیم بود.»