۳ فناوری استراتژیک چین در رقابت با امریکا؛ قابلیت در کدام بیش‌تر است؟

 این سازماندهی مجدد طی دو جلسه در جریان جلسات سالانه کنگره ملی خلق (NPC) و کنفرانس مشورتی سیاسی خلق چین (CPPCC) که در ماه مارس سال جاری در پکن برگزار شد صورت گرفت. در این‌جا جهت‌گیری سیاست‌گذاری حزب کمونیست چین مشخص می‌شود، زیرا هزاران نماینده تغییرات نهادی و پرسنلی را تصویب و تبدیل به قانون کرده و بودجه‌های دولتی را در جلسات نسبتا تشریفاتی، اما مهم تایید می‌کنند. مخالفت با این تصمیمات به سختی مجاز است.

نتیجه تایید نقش مسلط حزب کمونیست چین بر توسعه فناوری آن کشور در این جلسات حاکی از اهمیتی است که رهبران چین برای این بخش قائل هستند. طی دو نشست با حضور شی مشخص شد که "تقویت استراتژی‌های ملی یکپارچه و قابلیت‌های استراتژیک" کلید هدف چین برای تبدیل شدن به یک قدرت جهانی است. در این میان، توسعه فناوری‌های استراتژیک کلیدی نقشی حیاتی ایفا می‌کند.

چین تا سال ۲۰۴۹ میلادی قصد دارد به عنوان رهبر جهانی در سه فناوری استراتژیک ظاهر شود که توسط "شی جین پینگ" رئیس جمهور آن کشور برای جوان‌سازی ملی چین ضروری قلمداد شده است: فضا، هوش مصنوعی، و ارتباطات و محاسبات کوانتومی.

در سال ۲۰۱۹ میلادی در سند دفاعی منتشر شده از سوی شورای دولتی با عنوان "دفاع ملی چین در عصر جدید" بر اهمیت حیاتی رقابت در فناوری‌های استراتژیک کلیدی برای ظهور به عنوان یک قدرت بزرگ تاکید شده بود. از آن زمان به این سو، این فناوری‌ها به‌عنوان "زیرساخت‌های جدید" یا زیرساخت‌های حیاتی چین توصیف شده‌اند تا اطمینان حاصل شود که چین به جوان سازی ملی خود ادامه می‌دهد و به مزیت قدرت بزرگ آن در برابر ایالات متحده می‌افزاید.

این موضوعی تازه نیست. بر اساس مفهوم قدرت ملی جامع (CNP) که تحت مدیریت "دنگ شیائوپینگ" در دهه ۱۹۸۰ میلادی توسعه یافت توسعه علم و فناوری به عنوان کلیدی برای ظهور چین به عنوان یک قدرت بزرگ شناخته شد. همان‌طور که "مایکل پیلزبری" عضو ارشد بنیاد هریتیج در سال ۲۰۰۰ میلادی اشاره کرد این مفهوم به ترکیب شرایط و نقاط قوت یک کشور در زمینه‌های متعدد اشاره دارد که علم و فناوری شاید در زمره برترین زمینه‌ها می‌باشند.

با توجه به محیط بین‌المللی که توسط شورای دولتی به عنوان عرصه‌ای رقابتی قلمداد شده فرض رهبری در این فناوری‌های استراتژیک کلیدی به عنوان امری حیاتی شناخته شده است. استراتژی‌های مختلفی برای پیشبرد پیشرفت چین ایجاد شده‌اند از جمله استراتژی نوآوری چین و هم چنین استراتژی "ساخت چین ۲۰۲۵". چین به منظور حمایت از توسعه فناوری‌های استراتژیک تغییرات مهمی را در دفتر سیاسی و کمیته مرکزی خود در طول بیستمین کنگره حزب در سال گذشته انجام داد.

با این وجود، پرسش مهم این است که چین امروز از نظر این سه فناوری استراتژیک کلیدی در کجا قرار دارد؟

فضا

چین با برنامه‌های غیرنظامی خود یک قدرت بزرگ در عرصه فضایی محسوب می‌شود. اهداف بلندپروازانه این کشور منعکس کننده این موضوع است: چین قصد دارد تا سال ۲۰۳۶ میلادی یک پایگاه دائمی در ماه ایجاد کند، توانایی تولید انرژی در سطح گیگاوات را از طریق پروژه انرژی خورشیدی مبتنی بر فضای خود تا سال ۲۰۵۰ نشان دهد، یک ماموریت انسانی در مریخ در فاصله سال‌های ۲۰۳۳ تا ۲۰۴۹ انجام دهد و یک ماموریت کاوش سیارک را تا سال ۲۰۲۵ میلادی عملیاتی کند.

چین هم‌چنین تنها کشوری است که ایستگاه فضایی مستقل خود به نام تیان گونگ را در مدار پایین زمین قرار داده است. چین اخیرا اعلام کرد که با موفقیت ۱۰۰ درصد بازسازی منابع اکسیژن را در ایستگاه فضایی تیان گونگ آزمایش کرده است. "بیان کیانگ" مدیر دفتر مهندسی کنترل محیطی و پشتیبانی از حیات در مرکز فضانوردان چین اهمیت آن را در مصاحبه با روزنامه "چاینا دیلی" این گونه توضیخ داد: "این توسعه منعکس کننده یک تحول اساسی در سیستم کنترل محیطی و پشتیبانی از زندگی برای چین است. فضاپیمای سرنشین دار از احیای مجدد تا بازآفرینی".

نکته مهم‌تر آن که این سیستم توانست ۹۵ درصد از آب خود را نیز احیا کند که به این معنی بود که تامین مجدد ایستگاه فضایی از زمین از طریق فضاپیمای باری تیانژو چین تا ۶ تن در سال کاهش می‌یابد.

این پیشرفت هم‌چنین به چین کمک می‌کند تا درک بهتری از نحوه توسعه یک سیستم احیا کننده برای ماه داشته باشد، زیرا آن کشور برنامه‌هایی برای انجام ماموریت اعزام خدمه به ماه پس از سال ۲۰۳۶ دارد و به دنبال استخراج منابع سیاره ماه مانند هلیوم ۳ و آب یخ زده است.

چین دارای سیستم ناوبری مستقل BeiDou خود می‌باشد که از ۳۵ ماهواره تشکیل شده است. نزدیک به ۲۵۰ ماهواره نظامی برای اطلاعات، نظارت، شناسایی، هدف گیری و همچنین قابلیت‌های جنبشی و غیر جنبشی ASAT.

در سند سال ۲۰۲۱ چین در مورد فعالیت‌های فضایی آن کشور دفاع سیاره‌ای به عنوان یک ماموریت کلیدی شناسایی شد. ماموریت دفاع سیاره‌ای چین هم چنین شامل ردیابی سیارک‌ها و شهاب‌سنگ‌ها می‌باشد. هم‌چنین، یکی از برنامه‌های چین آن است که در حالی که یک فضاپیمای آن کشور سیارک را مطالعه می‌کند فضاپیمای دیگر با سیارک برخورد می‌کند تا آن را منحرف نماید.

هدف فضاپیمای ضربه‌گیر این است که سیارک را ۲.۵ یا ۵ سانتی متری منحرف کند که ممکن است ظرف مدت سه ماه به فاصله ۹۹۷ کیلومتری افزایش یابد. قابلیت کاربرد دوگانه این فناوری کاملا آشکار است و هم می‌توان از آن برای مقاصد نظامی استفاده کرد و همزمان قادر است به ماهواره‌ها برخورد کرده و آن‌ها را منحرف سازد.

چین در حال ساخت یک مرکز رصد در اعماق فضا در شهرداری چونگ کینگ در جنوب غربی آن کشور است که ۲۵ رادار با دیافراگم ۳۰ متری برای شناسایی سیارک‌هایی در فاصله بیش از ۱۰ میلیون کیلومتری شامل می‌شود. این سیستم راداری گسترده که چین فویان نام دارد دفاع سیاره‌ای چین و هم چنین قابلیت‌های مدیریت ترافیک فضایی را برای آن کشور فراهم می‌سازد.

هوش مصنوعی

آکادمی فناوری اطلاعات و ارتباطات چین در سال ۲۰۲۱ میلادی در سندی با عنوان "هوش مصنوعی قابل اعتماد" اشاره کرده بود که توسعه هوش مصنوعی به عنوان یک عامل مهم توسعه اقتصادی برجسته می‌شود.

فناوری‌های پیش‌بینی شده مبتنی بر هوش مصنوعی شامل سیستم اعتبار اجتماعی، فناوری تشخیص چهره، خودرو‌های خودران، هواپیما‌های بدون سرنشین و حتی پلتفرم‌های مداری در فضا هستند که می‌توانند براساس هوش مصنوعی مولد بسیار هوشمند در مورد تشخیص دشمن تصمیم گیری کند.

پیش‌بینی می‌شود چین در سال جاری حدود ۱۴.۷ میلیارد دلار برای هوش مصنوعی هزینه کند که حدود ۱۰ درصد از سرمایه گذاری جهانی است. تا سال ۲۰۲۶ میلادی این رقم به حدود ۲۶ میلیارد دلار خواهد رسید. ترکیب هوش مصنوعی با فناوری‌های نظامی می‌تواند مزیت مرگباری را به چین اضافه کند. دو نمونه برجسته است. یکی در فضا و دیگری در زیر آب.

چین اخیرا از توسعه ماهواره‌های مجهز به هوش مصنوعی خبر داده که می‌توانند از زباله‌های فضایی جلوگیری کنند. این پروژه با نام "برنامه بزرگ نسل جدید هوش مصنوعی ۲۰۲۲" با حمایت وزارت علوم و فناوری توسط آزمایشگاه کلیدی ایالتی دینامیک فضانوردی (ADL) وابسته به مرکز کنترل ماهواره‌ای شیان در استان شانشی در شمال غربی چین راه اندازی شد.

به گفته "لی هنگنیان" مدیر ADL "ما از اجرای این پروژه به عنوان فرصتی برای همسوسازی فعالانه نیاز‌های استراتژیک ملی و همکاری با واحد‌های رقابتی داخلی برای ارائه پشتیبانی فنی قوی به منظور تقویت مدیریت ترافیک فضایی کشور و کمک به چین برای تبدیل شدن به یک قدرت فضایی استفاده خواهیم کرد". نکته جالب توجه آن است که از دید چین مدیریت ترافیک فضایی از منظر قدرت فضایی نگریسته می‌شود.

پروژه دیگری که چین روی آن کار می‌کند و توسط هوش مصنوعی فعال شده یک پلت فرم مداری متشکل از CubeSats است. این پلتفرم که با تصمیم‌گیری هوش مصنوعی فعال می‌شود می‌تواند برای دفاع در برابر حملات به دارایی‌های فضایی چین مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر دفاع از چنین پلتفرمی می‌توان برای سوخت‌گیری، تعمیر و نگهداری مدار نیز استفاده کرد. هوش مصنوعی می‌تواند برای هدایت، برنامه ریزی ماموریت، زمان بندی و انتشار CubeSat‌هایی که می‌توانند دارای فناوری‌های غیر جنبشی ASAT باشند استفاده کرد.

چین قصد دارد تا سال ۲۰۲۵ میلادی جیلین – ۱ متشکل از ۱۳۰ ماهواره را ایجاد کند که دارای هوش مصنوعی برای منحرف کردن قابلیت‌های ASAT ایالات متحده باشد. پروژه جیلین – ۱ توسط آکادمی علوم چین (CAS) موسسه اپتیک، مکانیک ظریف و فیزیک چانگ، چون به عنوان بخشی از تلسکوپ ماهواره‌ای اطلاعات جغرافیایی چین (CGST) که با بودجه ۳۷۵ میلیون دلاری توسعه یافته در حال تکمیل است.

شرکت چینی Head Aerospace در این پروژه مشارکت دارد. ۷۰ ماهواره از ۱۳۸ ماهواره در حال حاضر در مدار هستند. با کمک نیروی پشتیبانی استراتژیک ارتش آزادی‌بخش خلق چین ماهواره‌های جیلین توسط هوش مصنوعی قادر به ردیابی دقیق اجسام متحرکی هستند که می‌توانند برای جمع‌آوری اطلاعات دقیق و هدف گیری استفاده شوند و هر روز بین ۱۷ تا ۲۰ بار مناطق خاصی از زمین را پوشش می‌دهد. از هوش مصنوعی برای نظارت و حدس زدن دقیق محل هدف در صورت غیر قابل دسترس شدن آن استفاده می‌شود.

هوش مصنوعی هم چنین وسایل نقلیه زیردریایی بدون سرنشین (UUV) ساخته شده توسط چین را قادر می‌سازد تا بتوانند زیردریایی‌های دشمن را شناسایی کرده و هدف قرار دهند. در مانور‌های دریایی چین در تنگه تایوان از این وسایل نقلیه زیردریایی بدون سرنشین در عمق ۹ متری دریا استفاده شد. این وسایل نقلیه بدون سرنشین مسیرشان را تغییر دادند، مانور دادند و با استفاده از چرخه‌های تصمیم‌گیری هوش مصنوعی به یک زیردریایی ساختگی حمله کردند.

جمع‌آوری داده‌ها از طریق سونار‌ها (مسیریاب‌های صوتی) و حسگر‌های درون آن وسایل صورت گرفت و سپس توسط هوش مصنوعی برای تصمیم گیری به منظور حمله مورد استفاده قرار گرفته بود. در بحبوحه تشدید درگیری در تنگه تایوان نقشه برداری استراتژیک از این فناوری‌ها به امری حیاتی تبدیل می‌شود.

اخیرا وزارت علوم و فناوری چین و بنیاد ملی علوم طبیعی چین پروژه "هوش مصنوعی برای علم" را با توجه به رقابت با ایالات متحده برای رهبری در این فناوری‌ها راه اندازی کردند. ایده این است که از هوش مصنوعی برای یک استراتژی ادغام تجمعی استفاده شود همان گونه که در عرصه قدرت افزایی با استفاده از هوش مصنوعی در فضا و زیرآب مشاهده می‌شود.

هوش مصنوعی به عنوان یک فناوری و صنعت کلیدی در پروژه "ساخت چین ۲۰۲۵" و "استراتژی نوآوری" شناخته شده است. چین قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ میلادی هفت سال پس از بازسازی ساختار نهادی علم و فناوری به رهبر جهانی هوش مصنوعی تبدیل شود. طبق گزارش‌ها چین به لطف این تلاش‌ها از ایالات متحده در فناوری هوش مصنوعی جلوتر است. چین در حال حاضر بیش‌ترین تعداد مقالات بررسی شده در جهان را در زمینه هوش مصنوعی منتشر کرده که منجر به ثبت اختراع می‌شود.

ارتباطات و محاسبات کوانتومی

چین ردر عرصه ارتباطات کوانتومی در سال ۲۰۱۷ میلاید خود را به عنوان پیشتاز در این عرصه به جهان نشان داد زمانی که دانشمندان چینی از فوتون‌های درهم تنیده برای انتقال داده‌ها از طریق Micius اولین ماهواره ارتباطی کوانتومی جهان که در سال ۲۰۱۶ پرتاب شده استفاده کردند. این پیشرفت چین را به هدف توانایی ارتباطات غیر قابل هک نزدیک‌تر ساخت.

برنامه‌هایی برای توسعه یک شبکه ارتباطی کوانتومی در دستور کار چین قرار دارد. این شبکه از روش‌های رمزگذاری و ایستگاه‌های زمینی که توسط محاسبات کوانتومی پشتیبانی می‌شوند استفاده خواهد کرد. مقام‌های چینی پیش‌تر گفته بودند که قصد دارند در آینده ترکیب ماهواره‌های مدار بالا و مدار پایین یعنی شبکه ارتباطی کوانتومی با مساحت وسیع را ایجاد کنند.

ترکیب فضا، هوش مصنوعی، و محاسبات و ارتباطات کوانتومی چین را به یک قدرت فناوری بزرگ تبدیل کرده است. شی در بیستمین کنگره حزب اظهار داشت که توسعه فناوری‌های استراتژیک کلیدی به چین کمک می‌کند تا به عنوان کشور پیشرو در روابط بین المللی در قرن بیست و یکم ظاهر شود و موتور‌های رشد جدید را تقویت کند.

این ادامه تفکر استراتژیک بزرگ مطالعات در مورد مفهوم قدرت ملی جامع است که که به سفارش "دنگ شیائوپینگ" انجام شد که توسعه علم و فناوری را به عنوان یک عامل کلیدی در ظهور چین به عنوان یک قدرت بزرگ و جانشینی ایالات متحده در دهه ۲۰۲۰ شناسایی کرد.

رقابتی برای قدرت نسبی اگر نگوییم قدرت مطلق بین چین در حال رشد و ایالات متحده در حال افول در جریان است. این رقابت پیامد‌های استراتژیک مستقیمی برای چگونگی تشکیل نظم بین المللی در بلندمدت خواهد داشت. پیشرفت چین در سه فناوری استراتژیک فضا، هوش مصنوعی و کوانتومی نشان می‌دهد که آن کشور در مسیر برتری جهانی در این عرصه‌ها قرار گرفته است.