هیچ مقام ایرانی نگفته با امریکا مذاکره می‌کنیم، اما «مستقیم» مذاکره نمی‌کنیم

قرار است روز جمعه، ۹ آذرماه مجید تخت روانچی راهی سوئیس شود تا در ژنو، دور جدید مذاکرات را آغاز کند، اما پیش از آن راهی نروژ شده است. گمانه زنی‌های زیادی درباره پشت پرده و علت اصلی سفر مشاور سیاسی وزیر امور خارجه به اسلو مطرح است که بخشی از آن به مسئله مذاکره با آمریکا مرتبط است.

با توجه به اهمیت مذاکرات پیش رو به ویژه پس از وقفه‌ای ۲ ساله، اکنون پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که آیا وقت آن نرسیده است مستقیم چشم در چشم با آمریکا مذاکرات کنیم و مسائلمان را حل کنیم؟ عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک و تحلیلگر سیاست خارجی در گفتگویی به این پرسش‌ها پاسخ داده است:

اگر ایران احساس کند مذاکره مستقیم دستاورد دارد اجتناب نخواهد کرد

عبدالرضا فرجی راد گفت: «از زمان موفقیت دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری، مقامات ایرانی، چند روزی صبر کردند تا یک تصمیم جمعی درباره وضعیت جدید سیاسی در ایالات متحده بگیرند. طی روز‌های اول اعلام شد که پیروزی‌های ترامپ به ملت آمریکا مرتبط است و برای ما فرقی نمی‌کند.

اما بعد از چند روز به این نتیجه رسیدند که این گونه نمی‌شود و وقتی دولت جدید امریکا سر کار بیاید، اگر ما نخواهیم گفتگو کنیم، تحریم‌ها بیشتر می‌شود و تجربه قبلی با ترامپ هم نشان می‌دهد که صادرات نفت ایران در آن دوره به حدود ۲۰۰، الی ۳۰۰ هزار بشکه صادرات در روز رسید. به ویژه با توجه به این که در آن دوران، وضعیت اقتصادی ایران به لحاظ ذخایر ارزی، بد نبود، اما اکنون وضعیت اقتصادی کشور بسیار بدتر از آن زمان است و فقر در کشور گسترده‌تر شده است؛ بنابراین با یک جمع بندی به این نتیجه رسیدند که باید با آمریکا گفتگو شود. اکنون مقاماتی از جمله آقای لاریجانی و سخنگوی دولت که از گفتگو با آمریکا صحبت می‌کنند، هیچ یک نگفته اند که ما مذاکره می‌کنیم، اما «مستقیم» مذاکره نمی‌کنیم. این، نشان می‌دهد که ممکن است طرف ایرانی به مذاکره مستقیم با آمریکا رضایت دهد. مسئله ملاقات ایلان ماسک و آقای ایروانی که در نیویورک مطرح شد، گرچه از سوی وزارت خارجه تکذیب شد، اما همان هم، بر این نکته افزود که ممکن است ملاقات مستقیم نیز بین ایران و آمریکا رخ دهد.»

وی افزود: «معتقدم اگر این بار، طرف ایرانی، احساس کند که منافع و دستاورد‌هایی از مذاکره مستقیم به دست خواهد آمد، از این نوع مذاکره اجتناب نخواهد کرد. با توجه به این که ترامپ فردی عجول است و می‌خواهد زود نتیجه بگیرد، بسیار بعید می‌دانم زیر باز مذاکره‌ای ۲ ساله، مثل مذاکراتی برود که ما در برجام داشتیم. بنابراین، طبیعتا، طرف آمریکایی هم روی مذاکرات مستقیم تاکید خواهد کرد. به ویژه با توجه به آن که ترامپ یک فرد خودنما است و هر موفقیت و دستاوردی را چه در سیاست داخلی و چه در سیاست خارجی به دست بیاید، می‌خواهد به پای خودش نوشته شود؛ بنابراین مذاکره غیرمستقیم آمال و آرزو‌های ترامپ را براورده نمی‌کند. ترامپ می‌خواهد با مذاکره مستقیم بالاترین دستاورد‌ها را کسب کند. مذاکره مستقیم را نمی‌توان رد کرد و ممکن است مقامات ایرانی تصمیم بگیرند در صورت اصرار ایالات متحده بر مذاکره مستقیم، این کار را انجام دهند. منفعتی که در مذاکره مستقیم هست، در مذاکره با واسطه و غیرمستقیم نیست. در مذاکره با واسطه هنوز شک و گمان‌ها نسبت به یکدیگر باقی می‌ماند و طرف سوم، پیام‌ها را تبادل می‌کند. اما در مذاکره مستقیم، طبیعتا، به غیر از مسائل جدی سیاسی بین طرفین، گفتگو‌هایی دوستانه هم انجام می‌شود که در تلطیف روابط موثر واقع می‌شود و طرفین می‌توانند به یکدیگر امتیاز داده و مشکلات را حل کنند.»

تا پیش از ورود ترامپ به کاخ سفید ایران و آمریکا مذاکره مستقیم ندارند

این کارشناس ارشد سیاست خارجی گفت: «مذاکرات ایران و آمریکا همیشه دشمنان و رقبایی داشته است. برای مثال اسرائیل، برخی کشور‌های عربی و سایرین علاقه‌ای ندارند که ایران و آمریکا مذاکرات مستقیمی داشته باشند که در نتیجه آن توافق کنند. مذاکره غیرمستقیم و با واسطه زمان زیادی می‌برد و چون رابطه عاطفی احساس نمی‌شود، افراد و کشور‌های مخالف مذاکره با آمریکا می‌توانند سنگ اندازی‌ها و کارشکنی‌های بیشتری انجام دهند. اما وقتی مذاکره مستفیم انجام شود، سنگ اندازی‌ها و کارشکنی‌ها به حداقل می‌رسد. ما در مذاکرات دوره اوباما و سپس خروج ترامپ از برجام دیدیم که نتیجه مذاکرات مستقیم بین آقای کری و وزارت خارجه ایران و تیم مذاکره ایران، توانست اثری مثبت بر مذاکرات داشته باشد و بسیاری از امور با گفتگوی مستقیم قابل حل بود، حتی با وجود این که برخی کشور‌های اروپایی برخی سنگ اندازی‌ها را داشتند، اما چون مذاکرات مستقیم بود، اثر چندانی نداشت و موانع خیلی زود برطرف شد.»

وی افزود: «این بار قطعا اسرائیل نقش مهمتری نسبت به گذشته برای بر هم زدن مذاکرات خواهد داشت و طبیعتا اگر مذاکرات غیرمستقیم انجام شود، خطر تخریب مذاکرات بیشتر است. اکنون هم که آقای تخت روانچی به اسلو دعوت شده است، شایعاتی مطرح است که او می‌خواهد مقدمه روابط ایران و آمریکا را در اسلو بزند. من اعتقاد ندارم که این دور، مذاکره‌ای بین ایران آمریکا در اسلو برقرار شود، اما این تجربه در اسلو وجود دارد که نروژی‌ها همیشه سعی کرده اند بین ایران و آمریکا گفتگو‌های مستقیمی برقرار کنند و ممکن است دعوت از معاون سیاسی وزیر خارجه شده با هدف این است که می‌خواهند دریابند آیا ایران آماده مذاکره مستقیم با آمریکا است یا خیر و این مذاکره با میانداری و میانجیگری نروژ انجام شود. این تجربه را نروژ پیش از این هم رقم زده است. با این وجود بعید می‌دانم به این زودی‌ها و تا قبل از رفتن ترامپ به کاخ سفید، مذاکرات مستقیمی بین ایران و آمریکا شکل بگیرد چرا که اولا خلاف قانون آمریکا خواهد بود و ثانیاً بهتر است بین ایران و آمریکا تا قبل از حضور ترامپ در کاخ سفید مقدماتی انجام شود تا اعتمادسازی اولیه شکل بگیرد.»