دریاچه هامون کجاست؟ دلایل خشکی هامون و عواقب آن
دریاچه هامون، سومین دریاچه بزرگ ایران و یکی از مهمترین زیستگاه‌های کره زمین است که در سیستان و بلوچستان، کرمان و افغانستان قرار دارد که امروزه متاسفانه به دلایلی رو به خشکی رفته است.
از تیمور لنگ نقل شده : «امیر سیستان مرا سوار بر کشتی کرد و روی دریاچه هامون گردش داد و به من گفت که در دوره رستم وسعت این دریا بیش از این بود که می‌بینی!» دریاچه هامون با وسعت ۵۶۶۰ کیلومترمربع سومین دریاچه بزرگ ایران است و نیمی از آن در استان سیستان و بلوچستان و نیم دیگر آن در استان کرمان قرار دارد. در این مقاله به معرفی این تالاب و وضعیت کنونی آن پرداخته ایم.
دریاچه هامون کجاست؟
دریاچه هامون یکی از بزرگترین دریاچه‌های ایران و یکی از مهمترین ذخیره‌گاه زیستی کره زمین بود. این دریاچه با وسعتی ۵۶۶۰ کیلومتر مربع، در سیستان و بلوچستان و کرمان قرار گرفته که متاسفانه امروزه به دلایل مختلفی روبه خشکی رفته است. در حدود ۳۸۲۰ کیلومتر مربع از این دریاچه در کشور افغانستان است.
در منطقه‌ی هامون دشت‌های جیرفت، فاریاب و رودبار کرمان و ایرانشهر، بمپور، سردگان، دلگان، سرتختی و اسپکه در بلوچستان قرار گرفته اند که خاک این دشت‌ها حاصلخیز و محل خوبی برای کاشت گیاهان گرمسیری است.
منطقه‌ی هامون؛ تشکیل شده از دشت و کوهپایه، کوهستان و باتلاق است که متاسفانه به علت نبود پوشش گیاهی در این مناطق، سیلاب‌های عظیم و ریزگرد‌های غلیظ اتفاق می‌افتد؛ و همین موجب فرسایش خاک و هدر رفتن آب می‌شود!
دریاچه هامون از مهمترین ذخیره‌گاه های زیستی کره زمین
هامون جزء مناطق بیابانی کشور است، اما با توجه به فاصله آن از دریای عمان رطوبت زیادی نسبت به سایر مناطق بیابانی دارد. هامون آب و هوای گرم و مرطوبی دارد و به همین خاطر منابع تجدیدپذیر آن قابلیت استفاده دارند. دریاچه هامون در واقع چاله ای است که آب‌های جاری شده در اثر بارش‌ها در آن جمع می‌شوند. دریاچه هامون خود مجموعه‌ای از سه دریاچه است که در زمان بارش‌های زیاد، سطح آن‌ها بالا می‌آید و تشکیل یک دریاچه واحد را می‌دهد.
همانطور که گفتیم تبخیر در این منطقه زیاد است و به همین علت سطح و وسعت دریاچه در طول سال بسیار تغییر می‌کند. دریاچه هامون و زمین‌های پیرامون آن باتلاقی هستند و همانطور که گفته شد پوشش گیاهی مناسبی ندارند.
بیشتر بخوانید: رئیس سازمان محیط‌زیست: مردم باید قبول کنند که هامون دیگر آن هامون نمیشود
دریاچه هامون کجاست
عوامل بحران در دریاچه هامون
متاسفانه عوامل متعددی دست به دست هم دادند و حیات این دریاچه را پایان بخشیدند. بعضی از این عوامل عبارتند از:
مثل مصرف غیر اصولی آب در بخش کشاورزی و مصرف خانگی
احداث سد‌های متعدد در سطح رودها
ایجاد زمین‌های زراعی در اطراف دریاچه
اضافه کردن نوعی ماهی به نام آمور به دریاچه بدون هیچگونه تحقیق و بررسی که بعد‌ها یکی از مهمترین دلایل نابودی این منطقه تبدیل شد!
عدم مدیریت درست در زمینه‌های مختلف
امروزه این منطقه منبع بسیاری از مشکلات مردم سیستان و بلوچستان شده است. با خشک شدن دریاچه هامون، باد‌های موسمی سیستان ریزگرد‌هایی را از بستر خشک هامون به سمت سکونتگاه‌های سیستان و بلوچستان، زاهدان و زابل می‌برد و معیشت را با سختی بسیاری مواجه کرده است.
بیشتر بخوانید: کشاورزان سیستان و بلوچستان در آغوش بیکاری و تشنگی
بحران در دریاچه هامون
ریزگردها از بحران های خشکی دریاچه هامون
همچنین در گذشته این ذخیره‌گاه زیستی جهانی، میزبان ۲۳۹ گونه جانور بوده است که امروزه همه‌ی این جانواران رو به نابودی هستند! جانوارانی مثل اردک تاجدار، آنقوت، هوبره، کبک، تیهو، شاهی، مار چلیپر و .... همه و همه به اضافه‌ی دامداری‌های سیستان و پوشش گیاهی موجود در این منطقه از بین رفته است! نتیجه اینکه تالاب هامون، که ثبت یونسکو بوده است، امروزه بلای جان مردمان است و باید چاره‌ای برای آن اندیشید.
منبع: ستاره
1980
