۲ تصویر متفاوت از یک زاویه به فاصله ۴۳ سال
همه چیز در این دو تصویر متفاوت از یکدیگرند، به جز زائران در حال رفت‌وآمد در صحن عتیق حرم حضرت معصومه (ص). از مقرنس‌های حذف شده در زیر طاقی‌های صفوی حرم گرفته تا درگاه‌ها و رواق‌های صحن که جایشان را به ورودی‌های بزرگ با مقرنس‌های جدید داده‌اند.
صفحه قم‌نامه در فضای مجازی در اینستاگرام همزمان با شهادت حضرت معصومه (س)، با انتشار دو تصویر مقایسه‌ای از صحن عتیق حرم حضرت معصومه (ص) به وضعیت امروز و ۴۳سال قبل مرمت جداره‌های تاریخی این صحن تاریخی اشاره کرده است. تصاویر طبق چیزی که در این صفحه اعلام شده از آرشیو «ریچارد فرای» برداشت شده است.
تصویر قدیمی‌تر را متعلق به سال ۱۳۵۶ می‌دانند؛ تصویری که درگاه‌های ورودی به شبستان‌های پشت صحن قدیمی عتیق در حرم، کاملا متفاوت با تصویر این روزهای رواق‌ها و درگاه‌های ورودی آن شبستان‌ها نشان داده می‌شود. بالکن‌ها، بخشی از کاشی‌های قدیمی، طاقی‌ها و درگاه‌های طبقه دوم از بین رفته‌اند و جایشان را به طاقی‌های بزرگ ورودی به شبستان‌ها داده‌اند.
صحن عتیق یا همان صحن قدیم حرم حضرت معصومه (س) نخستین صحنی است که در حرم حضرت با چهار ایوان احداث شده است، ایوانی در جنوب که همان ایوان طلا در (ورودی صحن) و ایوانی در شمال که ورودی فیضیه به صحن را تشکیل می‌دهد و ساختمان نقاره‌خانه روی آن بنا شده است. ایوانی در غرب که ورودی مسجد اعظم به صحن است و در شرق، ایوان ورودی صحن عتیق به صحن نو قرار گرفته است. این صحن و ایوان‌های اطراف آن را «شاه‌بیگی» همسر شاه اسماعیل صفوی در سال ۹۲۵ هجری قمری بنا کرد.
حتی گفته می‌شود در زمان تاجداری شاه‌عباس صفوی دوم نیز امیر مظفر احمد بن‌اسماعیل - بزرگ خاندان آل‌مظفر-، محمدبن‌ابی‌طاهرکاشی‌قمی را که از مشهورترین کاشی‌کارهای آن دوره بوده، برای کاشی‌کردن مزار حضرت معصومه (س) به کار می‌گیرد و دقت، هنر و تجربه‌ای که در نقش زدن و پختن این کاشی‌ها به کار رفته، آن‌چنان بوده که کار ساخت تا نصب آن هشت‌سال طول کشیده است، اما در مقایسه این دو تصویر مشخص است که بخشی از این کاشی‌کاری‌ها در قدیمی‌ترین صحن حرم حضرت معصومه که قطعا در ان زمان نصب شده‌اند نیز از بین رفته‌اند. از سوی دیگر در سال ۱۳۷۷ شمسی که مرقد به شکل جدیدی که آن را آمیخته‌ای از کاشی و سنگ می‌نامند، تجدید بنا شده و دیواره‌های داخلی نیز با سنگ مرمر سبز کار شدند.
پایگاه اطلاع‌رسانی در تیرماه سال ۱۳۹۷ اعلام کرد؛ «تعمیراتی اساسی در این صحن از سال۱۳۷۷ در این صحن و مقابر اطراف شروع شده است که همچنان ادامه دارد» اما دقیق مشخص نیست چه زمانی بخش از جداره‌های قدیمی و تاریخی صحن حرم حضرت معصومه (س) از بین رفته و جای ان را ورودی‌های جدید گرفته‌اند.
منبع: ایسنا
24
