کدام رئیس‌جمهور رکورددار رأی«عدم اعتماد» مجلس به وزرایش است؟

 دلیل عمده رأی عدم اعتماد مجلس به دو وزیر پیشنهادی آموزش‌وپرورش را نه در گارد «بهارستان» علیه «پاستور»، بلکه باید در ضعف مفرط کارنامه و ناتوانی آشکار دو نامزد پیشنهادی برای سکانداری یکی از مهم‌ترین و فراگیرترین وزارتخانه‌های کشور، جستجو کرد.

پرستو بیرانوند_ اخذ رأی اعتماد وزرای دولت از مجلس، همواره از تحولات سیاسی موردتوجه افکار عمومی و کارشناسان بوده تا بتوانند معیاری معنادار برای سنجش همگرایی یا واگرایی بهارستان­ نشینان و پاستورنشینان داشته باشند. این روزها نیز درپی رأی عدم اعتماد مجلس به دومین نامزد پیشنهادی ابراهیم رئیسی برای تصدی وزارت آموزش‌وپرورش، بازار تحلیل‌ها درباره جهت‌گیری تعامل حاکم بر فضای مناسبات دو قوه، داغ و این پرسش مطرح شده که آیا می‌توان گره خوردن گذر دو  نامزد پیشنهادی رئیسی از سد بهارستان  را  به معنای ناهمراهی مجلس یازدهم با دولت سیزدهم دانست؟ مرور نوع تعامل دولتی‌ها و مجلسی‌ها در بیش از 40 سال بعد از انقلاب، تاکنون، امکان یافتن پاسخ دقیق‌تری به این سؤال را فراهم می‌کند.

چراغ سبز مجلس به خاتمی و موسوی

نمی‌توان با قطعیت گفت که در هر دوره انتخاب هیات وزیران با چالش همراه بوده اما می‌توان اولین چالش انتخاب کابینه را در اختلاف رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر پس از انقلاب دید. پیش از اصلاح قانون اساسی در سال ۶۸ و وجود سمت نخست‌وزیری، وظیفه انتخاب کابینه با نخست‌وزیر بود. درنتیجه، اختلاف ابوالحسن بنی‌صدر نخستین رئیس‌جمهور ایران و شهید محمد علی رجایی نخست‌وزیر او، ۱۴ وزیر پیشنهادی با مخالفت بنی‌صدر روبه‌رو شد. اما تمام افرادی که رجایی از شهریور ۵۹ تا اسفند همان سال به مجلس معرفی کرد، توانستند از مجلس رأی اعتماد بگیرند و هیچ‌کدام پشت مانع مجلس نماندند. بعد از رجایی، میرحسین موسوی در دو دوره نخست‌وزیری خود توانست برای تمامی هیات وزیران پیشنهادی، رأی اعتماد کسب کند. سیدمحمد خاتمی هم وضعیتی مشابه میرحسین موسوی داشت و وزرای پیشنهادی هر دو کابینه او نیز از جلسه رأی اعتماد مجلس، با موفقیت عبور کردند.

رئیس‌جمهور  بدشانس هم داریم؟

ابراهیم رئیسی یکی از خوش‌اقبال‌ترین روسای جمهور است که در زمان تشکیل کابینه، مجلسی همراه با خود را تجربه کرد و تمامی وزرای پیشنهادی او به‌جز گزینه وزارت آموزش‌وپرورش، توانستند از مجلس رأی اعتماد بگیرند و کار خود شروع کنند. اما اتفاقی کمتر رخ‌داده، گریبان او را گرفت. دومین وزیری که رئیسی برای آموزش‌وپرورش به مجلس معرفی کرد هم، نتوانست از مجلس رأی اعتماد بگیرد. اما باز هم نمی‌توان به او لقب رئیس‌جمهوری بدشانس داد، زیرا حسن روحانی پیش از رئیسی، چالش دشوارتری با قوه مقننه داشت.

۹ وزیر پیشنهادی برای دو وزارتخانه

وزارت علوم یکی از حاشیه‌سازترین وزارتخانه‌ها در دوره اول حسن روحانی بود. جعفر میلی منفرد، اولین نامزد پیشنهادی حسن روحانی برای تصدی وزارت علوم بود که موفق به اخذ رأی اعتماد از مجلس نهم نشد. او از مجموع ۲۸۴ رأی مجلس تنها ۱۰۵ رأی موافق را از آن خود کرد. پس از او، رضا فرجی دانا، به‌عنوان وزیر پیشنهادی دوم معرفی شد و پس از کش‌وقوس‌های فراوان، توانست رأی اعتماد مجلس را کسب کند اما مجلس، خیلی سریع او را استیضاح و برکنار کرد. روحانی هم ابتدا محمود نیلی احمدآبادی و سپس دانش آشتیانی به مجلس معرفی شدند که هر دو آن‌ها توسط مجلس نهم رد شدند و سرانجام فرهادی به‌عنوان پنجمین فردی که برای کسب رأی اعتماد سکانداری وزارت علوم به مجلس معرفی شده بود، توانست رأی اعتماد مجلس را از آن خود کند.

داستان انتخاب وزیر ورزش روحانی هم کم ماجراتر از انتخاب وزارت علوم نبود. محمود گودرزی توانست به‌عنوان چهارمین وزیر پیشنهادی ورزش و جوانان از مجلس رأی اعتماد بگیرد. پیش از او، مسعود سلطانی‌فر، رضا صالحی امیری و نصرالله سجادی، به‌عنوان سه وزیر پیشنهادی برای این وزارتخانه، موفق به کسب رأی اعتماد مجلس نشده بودند.

رأی اعتماد به وزیر پیشنهادی سوم؟

ابراهیم رئیسی حالا سومین وزیر پیشنهادی را به مجلس معرفی کرده تا در معرض قضاوت نمایندگان مجلس یازدهم قرار دهد. محمد باقری عضو کمیسیون اقتصادی مجلس که از مخالفان دومین وزیر پیشنهادی آموزش‌وپرورش بود و در جلسه رأی اعتماد، انتخاب فیاضی را «توهین و دهن‌کجی به آموزش‌وپرورش» دانسته بود، می‌گوید: «در دو گزینه قبلی معرفی شده تأکید بر این بود که وزیر باید از بدنه آموزش‌وپرورش انتخاب شود. برنامه‌های وزیر پیشنهادی هم بررسی کارشناسی شد و مناسب تشخیص داده نشد.»

او درباره پیامد رد دو گزینه دولت برای یک وزارتخانه و تأثیر آن در تعامل آینده این دو نهاد، تأکید می‌کند: «مجلس و دولت، بیشتر از گذشته با یکدیگر هم‌گرایی و هم‌افزایی دارند و رأی نیاوردن وزیر پیشنهادی نمی‌تواند باعث ایجاد زاویه میان مجلس و دولت شود.» باقری همچنین در مورد رأی اعتماد به گزینه سوم ابراهیم رئیسی برای تصدی وزارت آموزش‌وپرورش می‌گوید: «وزیر سوم از مجلس رأی اعتماد خواهد گرفت و احتمال رأی نیاوردن گزینه بعدی، به‌شدت پایین است.»

از طرفی، عباس گودرزی نماینده شهر بروجرد که از موافقان وزیر دوم پیشنهادی آموزش‌وپرورش بوده، حالا می‌گوید: «رویه منطقی در بررسی شایستگی وزیر پیشنهادی آموزش‌وپرورش، مراعات شده است. قوه مجریه، نامزدهای اول و دوم خود را معرفی و قوه مقننه، آنان را رد کرد و اکنون باید نامزد بعدی پیشنهاد شود، چنین اتفاقی، نامعمول نیست.»

گودرزی به این نکته اشاره و تأکید می‌کند که تمام اعضای کابینه ابراهیم رئیسی به‌جز یک نفر از مجلس رأی بالایی را به دست آورده‌اند و تنها یک گزینه رد شد. او در مورد امکان رد گزینه سوم آموزش‌وپرورش می‌گوید: «امکان منطقی رد گزینه سومین وزیر پیشنهادی آموزش‌وپرورش وجود دارد.»

در تاریخ تعامل مجلس و دولت هر دوره‌ای، گمانه‌های بسیاری در مورد همراهی و عدم همراهی این دو نهاد با یکدیگر مطرح شده است. صف‌بندی سیاسی مجلس و دولت در دوره‌هایی با یکدیگر مطابقت داشته و رئیس قوه مجریه از مزیت چینش بی‌دردسر کابینه، برخوردار شده است. اما در برخی دوره‌ها، تفاوت و حتی تعارض مشی سیاسی اکثریت نمایندگان مجلس با دولت موجب شده تا گرفتن رأی اعتماد وزرای پیشنهادی از مجلس برای روسای جمهور، سخت‌تر شود. با مقایسه آماری وضعیت دولت‌ها در کسب رأی اعتماد از مجلس، حتی اگر گزینه سوم ابراهیم رئیسی برای آموزش‌وپرورش، توسط مجلس رد شود بازهم حسن روحانی با معرفی ۵ وزیر فقط برای یک وزارتخانه (علوم)، همچنان رکورددار است.

این روزها، تحلیل‌هایی درباره اختلاف مجلس یازدهم و دولت سیزدهم شنیده می‌شود، اما واقعیت آن است که دولت رئیسی، تاکنون، مجلس همراه و همسویی را در انتخاب وزرای پیشنهادی، تجربه کرده و دلیل عمده رأی عدم اعتماد مجلس به دو وزیر پیشنهادی آموزش‌وپرورش را نه در گارد «بهارستان» علیه «پاستور»، بلکه باید در ضعف مفرط کارنامه و ناتوانی آشکار دو نامزد پیشنهادی برای سکانداری یکی از مهم‌ترین و فراگیرترین وزارتخانه‌های کشور، جستجو کرد، ضعف مشهود و غیرقابل‌دفاعی که مانع عبور آنان از غربال گل‌وگشاد نمایندگان سهل گیر مجلس یازدهم شد.