«عرفه؛ نردبان فرش به عرش» هر جمله دعای عرفه می تواند کدورت ها را زایل کند/ امام حسین(ع) در دعای عرفه به دنبال متخلق شدن به اخلاق است

اصل نیایش و مناجات در روز عرفه ممدوح و مستحب است، اما اقتضای حال این روز است. در قسمتی از دعای عرفه، امام حسین(ع) خبر از «محو تماشا» شدن می‌دهد، در حقیقت حضرت آنقدر محو تماشای خداست که تجلی او را نه در آینه ممکنات و کثرات بلکه بی‌واسطه محو لقا و شهود پروردگار است. حضرت می‌فرمایند: «إِلَهِی تَرَدُّدِی فِی الْآثَارِ یُوجِبُ بُعْدَ الْمَزَارِ فَاجْمَعْنِی عَلَیْکَ بِخِدْمَهٍ تُوصِلُنِی إِلَیْکَ: بار خدایا! سرگرم شدنم به آثار و نشانه‌ها، موجب دورى دیدار تو می‌شود، پس تمام قواى مرا متوجه کارى کن که مرا به تو برساند.» این مضامین چنان بلند و عمیق است که حال انسان را زیر و رو می‌کند. عرفه؛ نردبانی است که انسان را از فرش به عرش می‌برد؛ با دعای عرفه از لسان انسان کامل با خدا سخن می‌گوییم و سیر انسان شدنِ انسان تسریع می‌ یابد و حتی انسان را به مقام اجابت می‌رساند.

در ادامه باز نشر گفت وگو با اساتید و کارشناسان درخصوص معنا و فضلیت دعای عرفه را می خوانید:

استاد انصاریان : هر جمله دعای عرفه می تواند کدورت ها را زایل کند

استاد شیخ حسین انصاریان، محقق، مفسر و رییس مرکز دارالعرفان شیعی سال‌هاست در مجالس و محافل بسیاری به تفسیر آیات قرآن و ادعیه اهل بیت(ع) از جمله دعای عرفه می‌پردازد.

او در گفت‌وگویی، مقدمه دعای عرفه را شناخت خلقت ظاهر انسان و ما بقی دعا را مربوط به عقل، روح، دنیا، آخرت، دین و اخلاق انسان دانست و گفت: امام حسین (ع) در دعای عرفه به دنبال ثبوت باور و متخلق شدن به اخلاق و انجام عمل صالح است که این مجموعه از نظر قرآن و روایات شکر خداوند حق است. با توجه به مقدمه دعا و دنباله آن، باید گفت دعای عرفه یکی از معجزات فکری امام حسین(ع) و عرفان ناب اهل بیت(ع) است.

متن گفت‌وگو با استاد شیخ حسین انصاریان را می‌خوانید :

  *  دعای عرفه از ادبیاتی فاخر و متنی برجسته برخوردار است، دعایی سرشار از عرفان، فلسفه دعای عرفه چیست؟ چه عاملی سبب شد امام حسین(ع) چنین دعایی را در صحرای عرفات بخوانند؟

انصاریان: دعا حقیقتی است که پروردگار عالم در قرآن مجید به آن فرمان داده است و از بندگان خود خواسته این حقیقت را به طور دائم تا آخر عمر در زندگی خودشان تحقق دهند. دعا حقیقتی است که در قرآن مجید نقل شده و تمام انبیاء خدا از آدم تا خاتم، اهل دعا بودند. بسیاری از دعاهای انبیاء درباره خود، زن و فرزندشان یا درباره مردم نقل شده است، خصوصا دعاهایی در قرآن که از حضرت ابراهیم (ع) نقل شده، او برای خود، اهل بیت، مردم، فرزندان و نسلش تا قیامت دعا ‌کرده است. یعنی از پروردگار عالم خاشعانه درخواست می‌کرد که خود، اهل بیت و مردم در مدار عبادت قرار گیرند، از نعمت‌های دنیا و آخرت بهره‌مند شوند و از عمل صالح، اخلاق حسنه و ایمان راسخ نصیب داشته باشند. دعا در حقیقت اعلام نیازهای انسان به پروردگار است. درک خداوند آگاه است به همه نیازها، ولی امر کرده که بندگانش این نیازها را با زبانشان اعلام کنند به همین دلیل در بعضی از روایات آمده خدا صدای بندگانش را دوست دارد و کسی که نیازهای خودش را از پروردگار درخواست نکند و به زبان جاری نکند و با خداوند سخن نگوید این دلیل بر کبر روحی اوست. دلیل بر این است که فرد برای خود شأن، استقلال و جایگاهی قائل است و این نوع تکبر که تکبر انسان در برابر پروردگار است انسان را در قیامت دچار عذاب می‌کند.

“إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ” این آیه مربوط به کبر در برابر دعاست. براساس آن به ارزش‌، جایگاه و اهمیت دعا اشاره شده و دعا را مهم‌ترین کلید حل مشکلات مطرح کرده است. زمانی که انسان با دعا به درگاه خدا ناله کند، خداوند ضمانت کرده که جواب او را می‌دهد و مشکلاتش را حل می‌کند، بر این اساس است که امام حسین(ع) طبق فرمان پروردگار و به پیروی از 124 هزار پیغمبر به درگاه خداوند دعا کردند. ایشان در دامنه کوه عرفات در جمع اهل بیت و زائران این دعا را هم برای خود و هم برای تعلیم به امت خواندند.

در حقیقت فلسفه این دعا آشنایی با خلقت انسان، روحیات، دین، اخلاق، عمل صالح و آشنایی با انحرافات اخلاقی و عملی است. انسان به وسیله متن این دعا انحرافات جاده‌ معنوی، اخلاقی و عملی را می‌فهمد و درصدد دفع و رفع آن بر می‌آید.

*  تاریخچه این دعا به چه زمانی باز می‌گردد؟ امام حسین(ع) در سال وقوع حادثه عاشورا یا سال قبل از آن این دعا را خواندند؟

انصاریان: دعای عرفه توسط امام حسین(ع) در مراسم حجی که قبل از سال حادثه عاشورا شرکت ‌کردند، خوانده شد. چون سالی که عاشورا اتفاق افتاد ایشان روز هفتم از مکه خارج شدند، دعا مربوط به روز عرفه است، پس سال آخر عمرشان این دعا را نداشتند چون وقوف به عرفات را نداشتند، امام(ع) از ابتدای امر قصد عمره مفرده کرده بودند نه قصد حج، اگر قصد حج کرده بودند نباید روز هشتم از مکه خارج می‌شدند، این دعا برای سال‌های قبل است. یکی از بهترین موقعیت‌‌ها برای این دعا روز عرفه است.

مقدمه دعای عرفه شناخت خلقت ظاهر انسان و ما بقی دعا مربوط به عقل، روح، دنیا، آخرت، دین و اخلاق انسان است. با توجه به مقدمه دعا و دنباله آن مقدمه، باید گفت دعای عرفه یکی از معجزات فکری امام حسین(ع) است. قبل از ایشان چنین دعایی با این متن سابقه نداشته است. بعد از امام حسین(ع) برای ائمه طاهرین چنین متنی انشاء نشده و برای غیر امام و غیر معصوم هم امکان انشاء چنین دعایی وجود ندارد.

*  چرا این دعا منصوب به امام حسین(ع) شد؟

انصاریان: این موقعیت برای انبیاء و ائمه دیگر پیش نیامد تا روز عرفه چنین دعایی را از باطن، درون و از چشمه عقل و فکرشان در عالم ظاهر جاری کنند. مسلما اگر حضرت جواد(ع) یا موسی بن جعفر(ع) یا دیگر ائمه، امام سوم و در جایگاه ایشان بودند، همین متن را اعلام می‌کردند.

*  عرفان نهفته در دعای عرفه …

انصاریان: عرفان نهفته در دعا نیست، دعای عرفه، عرفان ناب اهل بیت(ع) است.

*  در دعای عرفه خود شناسی، خدا شناسی و ارتباط انسان با خدا به صورت یک سلسله منظم بیان شده، در شکر و ستایش خداوند چه لزومی بر رعایت این ترتیب است؟

انصاریان: امام حسین (ع) ابتدا در مقدمه خلقت انسان را مطرح می‌کند، قلب انسان را متوجه خالق و سازنده انسان می‌کند، سپس سازنده و خالق را با صفاتش توضیح می‌دهد و لطف، احسان، رزق و عنایات خداوند به انسان را بیان می‌کند. سپس نمک نشناسی انسان که در حقیقت گناه و انحراف است را بیان می‌کند. امام حسین(ع) با رعایت این سلسله رده‌بندی در دعای عرفه، انسان گناهکار و قدرنشناس را به گردونه حق شناسی وارد می‌کند تا شکر نعمت‌‌های خداوند که عبارت است از ایمان، عمل صالح و اخلاق حسنه را به جای بیاورد. به عبارت دیگر امام حسین(ع) در دعای عرفه به دنبال ثبوت باور و متخلف شدن به اخلاق و انجام عمل صالح بود که این مجموعه از نظر قرآن و روایات شکر خداوند حق است.

*  از سوی برخی صاحب نظران دینی، سخنی منتسب به امام علی (ع) در مورد دعای عرفه وجود دارد که شاید سبب ایجاد شبهه در مختص بودن دعای عرفه به امام حسین(ع) ایجاد کند. اینکه امیرمؤمنان فرموده‌اند: “دعای عرفه همه هستی انسان‌هاست” این سخن یا سخنی با این مضمون از امام علی(ع) روایت شده؟

انصاریان: من از امیرالمؤمنین(ع) چنین سخنی نه در نهج البلاغه و نه در روایات سراغ ندارم.

*  در زمان حیات امام علی(ع) چنین دعایی نبوده؟

انصاریان: چنین دعایی نبوده.

*  انتساب جملات به امامان در حالی که سند قطعی در رابطه با آنها وجود نداشته باشد، چه آسیب‌هایی را به دنبال خواهد داشت؟

انصاریان: زمانی که فردی متخصص چنین مطالب و ادعاهایی را بررسی می‌کند، متوجه می‌شود واقعیت ندارد. کسانی که می‌خواهند مطالبی را به ائمه نسبت دهند، اگر تخصص ندارند باید به متخصص مراجعه کنند، بپرسند و حق را از باطل بشناسند و دروغ به ائمه و انبیاء نبندند.

*  بسیاری افراد در روز عرفه با خواندن دعای عرفه ظاهر و باطن خود را شست‌وشو می‌دهند و هر فرد به میزان بهره‌مندی خود از این دعا، معنویت کسب می‌کند، انسان چطور می‌تواند پس از پایان دعای عرفه و بازگشت در میان مردم، همچنان خود را پاک و معنویت کسب شده را حفظ کند؟

انصاریان: اختیار این امر به دست خود انسان است که در مقابل هجوم گناه، قدرت دافعه داشته باشد و به هر گناهی که پیش می‌‌آید، “نه” بگوید. کاری که یوسف با زلیخا در ایامی که در کاخ بود انجام داد، هر درخواست گناهی که زلیخا داشت، یوسف جواب داد “معاذ الله” یعنی “نه” من با مراقبت خدا دست به چنین عمل زشتی نمی‌زنم. انسان‌ها اگر چهل روز به گناه “نه” بگویند در تصرف خدا قرار خواهند گرفت و خود از گناه فراری می‌شوند.

خوشبختانه مردم ایران سالیان سال است که به دعای عرفه دلبستگی پیدا کردند و در تمام کشور در روز عرفه برای اقامه این دعا جلساتی برگزار می‌شود. این اقدام یکی از کارهای بسیار با ارزش ملت بزرگوار و شیعه ایران است. درصد بالایی از مردم ایران عصر روز عرفه در این دعای سراسری شرکت می‌کنند و قطعا پروردگار عالم به دعایشان گوش می‌دهد و زمینه استجابت را برایشان فراهم می‌کند. این امید را دارم که مردم خالصانه در دعای عرفه شرکت کنند و امروز که فضایی آزاد برای این ملت فراهم شده، بهترین بهره را از این معارف اهل بیت(ع) ببرند. خواهشم از جامعه متدین ایران این است که قبل از حضور در مجالس این دعا، ترجمه این دعا را بخوانند تا با معرفت بیشتری به این دریای دانش حضرت امام حسین(ع) اتصال پیدا کنند و روح، جان و باطن خود را تصفیه کنند. از همگان می‌خواهم همراه با تمام اعضای خانواده خود، با وضو و در صورت امکان روزه در روز عرفه در این دعای پر فیض شرکت کنند چرا که شرکت‌کنندگان در دعای عرفه در یک حمام معنوی ساخته شده توسط امام حسین(ع) شرکت می‌کنند و باطن و ظاهر خود را شست‌وشو می‌دهند و چه کاری در دنیا از این بالاتر.

هر جمله دعای عرفه می تواند در قلب و جان انسان ظهور و نفوذ کند و کدورت ها را زایل و موتوری برای حرکت انسان به سوی رضوان الهی باشد.

*  دعای عرفه یکی از ادعیه هایی است که هر سال در حج قرائت می شود و دارای مفاهیم مشترک انسانی است. کلیدی ترین مفهومی که در دعای عرفه نهفته است و انسان ها باید به آن توجه کنند، چیست؟

انصاریان: یکی از معروف ترین، ریشه دارترین و پرمایه ترین دعاهایی که از ائمه طاهرین نقل شده، دعای عرفه امام حسین(ع) است که براساس گفته مرحوم علامه بزرگ، محدث کم نظیر، فیض کاشانی، به احتمال قوی حضرت هر سالی که مشرف به حج می شدند به همراه برادر بزرگوارشان امام حسن(ع) 25 بار پیاده از مدینه تا خانه خدا می رفتند و این دعا را در صحرای عرفات در دامن جبل الرحمه می خواندند؛ اگر بخواهیم این دعای بی نظیر را تقسیم بندی کنیم که وجود مقدس حضرت سیدالشهدا چه مسایل، عناوین، فصول و ابعادی را در این دعا گنجاندند، یک زمان بسیار طولانی را می طلبد که شرح داده شود، ولی اگر کسی بتواند که می تواند به امهات و عمق مسایلی که در این دعاست پی ببرد، یک مومن کامل از نظر اعتقاد، عمل و معرفت خواهد شد، چون بخشی از این دعا مخصوصا مقدمه آن خداشناسی یعنی راهنمایی به معرفت پروردگار است.

*  میان خدایی که اسلام و قرآن معرفی کرده با خدای برخی ادیان تفاوت جدی وجود دارد. در دعاهای شیعی به خصوص دعای عرفه، خداوند چگونه معرفی شده است؟

انصاریان: دعای عرفه یک کلاس زیبای جامع برای شناخت خداوند به معلمی و استادی امام حسین(ع) است. یک بخشی از دعا در ارتباط با خداشناسی است یعنی پی بردن به موثر از اثر و معلول از علت. بخش دیگر دعا مربوط به تشریح بدن است. امام حسین(ع) در یک صحرا و کشوری که هیچ مدرسه، دانشگاه و میکروسکوپی نبود، کلیات خلقت بدن انسان را بیان می کند. ایشان در مورد رگ، پی، عصب، مخ، قلب و پرده های قلب، گوش و چشم می گوید و اگر انسان بخواهد تفصیل آن را مطالعه کند باید در کتاب های مهمی مانند فیزیولوژی یا آفرینش انسان به دنبال آن بگردد؛ در آن صورت پی خواهد برد که امام حسین(ع) کلیات بدن را چقدر زیبا، صحیح و درست بیان کردند.

بخش عمده دعا بیان نعمت های پروردگار مهربان عالم است. در این بخش الطاف، عنایت، فضل، احسان، نعمت ها و محبت های خداوند که به انسان از رحم مادر تا وضع فعلی انسان در هر سن و سالی ارزانی داشته، بیان می شود. پس از آن امام(ع) در مقایسه بر می آیند که یک گنهکار در دوره عمر خود چه کرده و تو که مسلمان هستی، چه کرده ای. سپس بیان می کند، انسان گنهکاری که چنین مورد لطف و محبت خداوند قرار می گیرد، انصاف نیست اگر خود را اصلاح نکند. کسی که نمک خورده و یک عمری نمکدان خدا را شکسته، تنها آن را با توبه بند نزند و سالم نکند.

*  بخش های دیگری از دعای عرفه چه مفاهیمی را مورد توجه قرار داده است؟

انصاریان: بخش های دیگری دعا مربوط به دشمن شناسی، دوست شناسی، گناهان و معاصی است که انسان با غفلت از پروردگار و با جهل به معارف الهی مرتکب می شود که به قول حضرت در همین دعا اگر انسان گناهکار موفق به توبه واقعی و پاک سازی وجود خود از گناه نشود، در زمره تیره بختان قرار خواهد گرفت. بخش دیگری از دعا مربوط به اهمیت و ارزش روز عرفه و شب و روز عید قربان است و بخشی هم درخواست های بسیار مثبت و متین از وجود مقدس پروردگار عالم است.

امام حسین(ع) قطعه آخر دعا را به یک مناجات سوزنده، صد در صد قلبی، حالی و عرفانی وصل کردند که اگر انسان همان یک قطعه را بفهمد، عاشق پروردگار مهربان عالم می شود. عشق در وجود یک انسان عاشق مانند موتوری است که او را به سوی معشوق حرکت می دهد. البته مرکب حرکت دهنده به سوی معشوق طبق آیه ای در سوره فاطر، «وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ» عمل به دستورات خداوند، پیامبر و ائمه طاهرین است. در حقیقت خود عمل مرکز، انجام دستورات خداوند، موتور حرکت دهنده و مقصد، پروردگار مهربان عالم است.

امیدوارم که اگر شنونده ای این مطالب را می خواند از ابتدا تا انتهای دعا را با ترجمه ای دقیق بخواند تا پی ببرد عقل، خرد و قلب امام حسین(ع) چه معجزه گر فوق العاده ای بوده است.

*  دعای عرفه را چگونه می توان به عنوان معارف جهانی مطرح و آن را فراتر از یک مذهب و دین معرفی کرد؟

انصاریان: نکته خیلی مهم این است که متخصصان حوزه ها یا متخصصان ادبیات عرب و معارف الهی که آراسته به چند رشته علمی هستند و دعای عرفه را با همه جوانب و زوایای آن درک می کنند، لازم است ابعاد این دعا را بسیار متین و خلاصه، با یک انشای زیبا و به زبان های مختلف معروف دنیا که حدود 30 زبان است، تنظیم کنند. اگر چنین سرمایه گذاری صورت گیرد، دعا ترجمه شود و در مراکز علمی پنج قاره شناخته شود و به صورت رایگان برای اساتید بزرگ جهان اسلام فرستاده شود تا از طریق آنها در میان توده مردم راه پیدا کند، قطعا این اقدام در جذب مردم برای آراسته شدن به مکتب اهل بیت(ع) بسیار موثر خواهد بود.

من یک سال به همراه بعثه مقام معظم رهبری به حج واجب رفته بودم، در صحرای عرفات، دعای عرفه را قرائت کردم، بعد از چند ماه یکی از فقهای بزرگ شیعه که در حج بود، به من گفت از یک استاد دانشگاه مصر که تازه شیعه شده بود، پرسیدم؛ علت شیعه شدنت چیست؟ با کتاب یا عالم مهم شیعه ارتباطی برقرار کرده ای؟ گفت: نه. من در عرفات که بودم این دعا را شنیدم، تحقیق کردم و متوجه شدم این دعا مربوط به حضرت حسین(ع) است و دیدم کسانی که ما بعد از وفات پیامبر(ص) به آنها به عنوان رهبرانمان تکیه داده ایم، چنین سخنان و راهنمایی هایی را ندارند و من از برکت امام حسین(ع) شیعه اهل بیت(ع) شدم.

نمونه دیگر اینکه، یکی از سردبیران روزنامه های مهم یکی از کشورهای آفریقایی یک کتابی به نام «لقد شیعنی الحسین» (بی شک امام حسین(ع) من را شیعه کرد) نوشته است. وقتی دعاها، روایات، فرهنگ و عمل حضرت در دنیا تبلیغ شود، دل مردم نرم می شود، عاشق می شوند، توجه به اهل بیت(ع) پیدا می کنند و مومن واقعی می شوند.

این وظیفه و مسوولیت ثروتمندان بخشنده شیعه است که کمک کنند تا این دعا با توضیحی خلاصه و متین حداقل به 30 زبان ترجمه و به مراکز علمی فرستاده شود.

*  دعا زبان مشترک فرا دینی و فرا مذهبی بین ادیان مختلف است، اما فسادها و مشکلاتی که امروز در جهان اسلام وجود دارد، نشان می دهد ما مسلمانان از پتانسیل های دعا به درستی استفاده نکرده ایم. علت آن را چه می دانید؟ اشکال از درک و فهم مسلمانان نسبت به مفاهیم دعاهاست یا اینکه در مسیر نادرستی قدم گذاشته ایم و نسبت به دارایی های ارزشمند خود بی توجه شده ایم؟

انصاریان: به نظر من ادعیه و معارف اهل بیت(ع) به مردم مسلمان دنیا نرسیده است. من متنی را دیدم که یکی از علما و اساتید بزرگ الازهر به مرحوم آیت الله العظمی نجفی مرعشی نوشته بود. وقتی حضرت آیت الله صحیفه سجادیه را برای این عالم الازهر فرستاده بود، او سخت گلایه کرده بود که شما شیعیان با وجود داشتن چنین منابع عظیم و پر از معارف چطور تا به حال ما را خبر نکرده اید. این مساله و مسایل دیگر نشان می دهد که ما در انتقال مفاهیم معارف اهل بیت(ع) مقداری کوتاه آمده ایم. این کوتاه آمدن ما را در پیشگاه خداوند مسوول می کند و ممکن است قیامت مورد عتاب خداوند قرار بگیریم. ما موظفیم در رساندن معارف اهل بیت(ع) بیشتر تلاش کنیم به خصوص در زمان حال که بیشتر نسل جوان نسبت به ملت های دیگر غیر شیعه درس خوانده هستند و خیلی بهتر می شود آنها را با اهل بیت به وسیله معارفشان آشنا کرد.

حسین بنیادی: دعای عرفه امام حسین غنی‌ترین ادعیه مأثوره است

نایب رئیس مجمع عمومی جامعه مدرسین گفت: دعای عرفه ترجمان سیر تکاملی و سیمای ملکوتی انسان است، اگر این فهم ایجاد شود، وسعت مکتب اباعبدالله الحسین علیه‌السلام و جایگاه معرفت در حماسه‌ی عاشورا و رخدادهای آن، قابل درک بیشتری خواهد بود.

حجت الاسلام والمسلمین حسین بنیادی در گفت وگویی شناخت را از مهم‌ترین نیازهای انسان، برشمرد و اظهار داشت: یادآوری چیستی و کیستی برای هر انسانی موجب آگاهی از وضعیت و موقعیت خود، موجب بازشناخت حقیقی خود و بازتعریفی جامع‌تر از سلوک مادی و معنوی خود می‌شود که سبب اصلی در شناخت خداوند است.‌

او مهم‌ترین نیاز بشر در گام‌ اول را معرفهالنفس دانست و افزود: معرفهالنفس نیازمند ارشاد است، چرا که حجاب‌ها و جهالت‌ها، مانع پرداختن انسان به خود می‌شود که منشاء حیرت‌ها و خودبیگانگی ثمره‌ آن است.

نایب رئیس مجمع عمومی جامعه مدرسین گفت: قرار گرفتن در مسیر تکامل و نیل به کمالات، استعدادی از جانب خداوند و خواسته‌ نقش بسته در فطر آدمیت است که توجه به جهات آن، اندیشه تعالی‌ورزی را در انسان رشد و پرورش می‌دهد و خود را مهیا برای دستیابی به منطق زندگی و‌ دسترسی به مقامات انسان و انسان موفق، ممکن می‌سازد.

او اضافه کرد: تدبر در آیات قرآن، تعمق در محتوای روایات و جهت‌شناسی فرازهای ادعیه و مناجات‌ها، راه را برای چگونگی شناخت انسان از خود و خداوند را هموار می‌کند و قالبی آماده را برای انسان‌شناسی و خداشناسی، مهیا می‌سازد، از همین‌رو توجه به ساختار کلمات و توالی جملاتِ این منابع غنی، کمتر از توجه به محتوای آنها نیست که این‌دو، شاکله‌ی اصلی هدایت‌گری آیات، روایات و ادعیه که با هدف انسان‌سازی بیان گردیده را تشکیل می‌دهد.

بنیادی گفت: دعای عرفه امام حسین علیه‌السلام از غنی‌ترین ادعیه مأثوره می‌باشد که طریق و روش معرفه‌النفس و معرفهالله را به بهترین شکل و معنا بیان می‌کند و کلامی نورانی از عرفان ناب و حقیقی را ترسیم می‌نماید.

او تصریح کرد: شناخت موضوعات و مضامین دعای عرفه و انطباق و اعتبارسنجی آنها با آیات قران کریم، گستره‌ای وسیع از احتیاجات بشر را در اختیار او قرار می‌دهد و نگاه انسان را به هستی عمیق می‌نماید.

نایب رئیس مجمع عمومی جامعه مدرسین بیان داشت: صفا و معنویت نهفته‌ در محورهای دعای عرفه که تضرع همراه با خضوع و خشوع که از اصلی‌ترین آداب دعا در برابر خداوند متعال است، حالات معنوی و روحانی برآمده از نَفْس پاک و وجود معصوم علیه‌السلام روحی فزاینده در کلمات دعا و بستر دعا ایجاد می‌کند که خواننده را غرق در عبودیت عارفانه و بندگی عاشقانه قرار می‌دهد و این همان صفا و ژرفای ادعیه می‌باشد که انسان را غرق در توجه به ذات ربوبی و نعمت‌های او قرار می‌دهد بویژه آنکه این دعا در روز عرفه که روز شناخت و توجه تام انسان به خداوند است.

او افزود: جامعیت مضامین در موضوعات اعتقادی، عرفانی و اخلاقی در قالب و هماهنگ با دعا، از نکاتی است که دقیق‌ترین موضوعات و مسائل را در دل و جان انسان قرار می‌دهد، این بیان و لحن را در دعاهای قرانی به خوبی مشاهده می‌کنیم.

بنیادی خاطرنشان کرد: اساسا لطافت بیان معارف به شکل دعا از مؤثرترین روش‌های اثرگذار در شناخت مفاهیم دقیق است به همین جهت دعای عرفه از جمله دعاهایی است که عموم مردم و محققین در مباحث عرفانی، فلسفی و اخلاقی از آن بهره‌های فراوان می‌برند.

او به قرائت دعای عرفه در روز عرفه و در صحرای عرفات اشاره کرد و گفت: وقوف در عرفات از ارکان حج تمتع است، خواندن این دعا در آغازین اعمال حج توسط سیدالشهدا علیه‌السلام، حقیفت تمام حکمت‌های حج است، قصد و قُرب الی الله که از آثار حج برای حاجیان است با آن بیان و صفایی که در حالات امام علیه‌السلام از محورها و فرازهای دعای عرفه کاملا معلوم است، عرفانی ناب را برای حاجیان و غیر حاجیان، مسافران سرزمین وحی و غیر آنان در وجودشان تزریق می‌کند که این طراوت را تا پایان اعمال می‌شود مشاهده کرد. برای غیر حاجیان نیز این حالت به صورت غیر قابل تصوری وجود دارد، انتظارها برای رسیدن روز عرفه برای اینان به معنای دلدادگی به خدا با قرائت دعای عرفه است. حقیفتاً ابعاد سازندگی و تحول‌آفرینی روحی در تمام محورهای دعای عرفه موج می زند، هر جمله‌ای جدای از اشک نیست، جدای از اندیشه خودشناسی و تصمیم بر خودسازی نیست، جدای از معرفهالله و تصمیم بر بندگی، نمی‌باشد و لحظه‌های اوج این دعا، عروجی معنادار را در وجود هر انسانی ایجاد می‌کند، لحظه‌هایی که سیدالشهداء اشک می‌ریزند و مکرر ذکر ”یا ربّ یا ربّ” را بر زبان جاری می‌کنند، شکوه و حماسه‌‌ی بندگی را در اعماق وجود انسان‌ها ایجاد می‌کند، جوهره‌یی که حالت ”سرورالعارفین” را در وجود انسان به عینیت می‌رساند.

نایب رئیس مجمع عمومی جامعه مدرسین عنوان داشت: همه‌ی ما نیاز به ادعیه داریم، زبان دعا، زبان نیاز و امید است، دعای عرفه آئینه‌ی تمام نیازهای واقعی و بلکه گمشده‌های بشر امروز است، خاصه در ابتلائات و امتحاناتی که نیاز به بازسازی درونی و تجدید قوت و قدرت در انسانِ خسته از تکاوپوها و هیاهوهای دنیوی، محتاج خلوت و مناجات با رب‌العالمین و زمزمه‌های روحبخش و عارفانه می‌باشد.

او یادآور شد: دعای عرفه ترجمان سیر تکاملی و سیمای ملکوتی انسان است، اگر این فهم ایجاد شود، وسعت مکتب اباعبدالله الحسین علیه‌السلام و جایگاه معرفت در حماسه‌ی عاشورا و رخدادهای آن، قابل درک بیشتری خواهد بود؛ عیار بالای اخلاص، غیرت و مجاهدت، شجاعت و پایداری، ایثار و گذشت، صبر در شهادت بهترین انسان‌ها و قرار گرفتن در مسلخ عشق، تجسم و برآمده‌ی از همان معرفت و دعای شریف عرفه است. امتداد این دعا را باید در آخرین دعای سیدالشهداء علیه‌السلام ملاحظه کرد آنجا که حضرت در آن حالت سخت به زحمت سر به آسمان می‌گیرد و به خدای خود عرض می‌کند:
للَّهُمَّ أَنْتَ مُتَعَالِی الْمَکَانِ عَظِیمُ الْجَبَرُوتِ شَدِیدُ الْمِحَالِ غَنِیٌّ عَنِ الْخَلاَئِقِ عَرِیضُ الْکِبْرِیَاءِ قَادِرٌ عَلَی مَا تَشَاءُ قَرِیبُ الرَّحْمَهِ صَادِقُ الْوَعْدِ سَابِغُ النِّعْمَهِ حَسَنُ الْبَلاَءِ قَرِیبٌ إِذَا دُعِیتَ مُحِیطٌ بِمَا خَلَقْتَ قَابِلُ التَّوْبَهِ لِمَنْ تَابَ إِلَیْکَ قَادِرٌ عَلَی مَا أَرَدْتَ وَ مُدْرِکٌ مَا طَلَبْتَ…

حجت الاسلام محمدغفوری: می توان از دعای عرفه برای اصلاح جامعه و فرهنگ سازی استفاده کرد

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه دعای عرفه یکی از مهمترین الگوها و منابع اصیل فرهنگی در مکتب تشیع است، این دعا را یکی از راه های اصلی شناخت خداوند و رابطه بین خود و خالق دانست.

حجت الاسلام محمد غفوری در گفت وگویی درباره وجه تسمیه دعای عرفه اظهار داشت: عرفه به معنای شناخت واقعی است، ما روز عرفه و دعای عرفه را واسطه ای برای شناخت بهتر خدای خود می دانیم، درواقع زمانی می توانیم از عمق وجود دعا کنیم که ابتدای امر، خود، سپس خداوند و نهایتا این ارتباط به مخلوق و خالق را بشناسیم.

او در ادامه با بیان اینکه عرفه یک عید اسلامی است و برای ما مسلمانان و شیعیان یک روز خاص است، گفت: آنچه در این روز بسیار مورد تاکید قرار دارد و انجامش بسیار سفارش شده است انجام عبادت است، درواقع اگرچه برای این روز روزه وارد است اما براساس سفارش بزرگان چنانچه روزه موجب کاهش توان برای عبادت شود مستحب نیست.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: باید به پیام اصلی دعای عرفه حین قرائت آن توجه کرد، باید تلاش کرد تا معارف را از جای جای این دعا استخراج کرد و اگر می خواهیم قدمی مفید در راه شناخت خالق خود برداریم باید مسیر را نیز بشناسیم. از هر راهی نمی توان به خدا رسید و یکی از مهمترین راه های آن درک عظمت خداوند از طریق ادعیه هایی مانند دعای عرفه است، باید خداوند را آنگونه که صحیح است و از راه امامت بشناسیم.

غفوری افزود: یکی از مهمترین ویژگی های دعای عرفه این است که بحث های متعددی را می توان از آن آموخت، از جمله مسائلی در خداشناسی، امام شناسی و نکات اخلاقی است، این مسائل مختص شیعیان نیست و فراتر از یک زمان، مکان و یک جامعه خاص است، درواقع همه افراد بشر با اعتقاد به خداوند می توانند از این نکات بهره مند شوند.

او با بیان اینکه انسان باید با قلبی پاک و نیتی صادق به دعای عرفه روی بیاورد، تاکید کرد: از این دعا می توان برای اصلاح جامعه و فرهنگ سازی در زمینه های مختلف بهره برد، همه جوامع نیاز به یک فرهنگ اصیل و پاک به عنوان الگو دارند و چنین ادعیه های وارد شده در مکتب تشیع می تواند از این جهت نیز پربرکت باشد، مفاهیم این دعا باید استخراج شده و به عنوان فرهنگ در جامعه مورد توجه قرار گیرد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تاکید بر اینکه یکی از مهمترین توصیه های بزرگان پیرامون عبادت در روز عرفه، قرائت دعای سیدالشهدا (ع) است، گفت: دعاهای دیگری نیز برای این روز از سوی سایر ائمه (ع) مانند دعای امام سجاد (ع) صادر شده که در مفاتیح الجنان نیز وجود دارد. البته باید تلاش کرد در این روز برای عبادت و خشوع بردرگاه خداوند هر دعایی که در سایر ایام نیز مورد تاکید است خوانده شود. در واقع ادعیه و زیاراتی که ما در طول سال آنها را قرائت می کنیم ماهیتا به تمام روزها و نه یک روز خاص تعلق دارند چرا که حول شناخت و عبادت پروردگار هستند.