زندگی راحت؛ آرمان نسل جدید

صلاح زواوی، سفیر سابق فلسطین در ایران که اسفند پارسال درگذشت در مصاحبه ای (اینجا بخوانید) که قرار گذاشته بود بعد از فوتش منتشر شود، نکته مهمی را خاطر نشان کرده بود.

او گفته بود که در ملاقاتی که با رهبر انقلاب داشته از ایشان درخواست کرده که «ما باید کاری کنیم که مسلمانان در راحتی زندگی کنند.» در همان دیدار در عین حالیکه درباره اشتراکات فکری راجع به فلسطین و جهان اسلام سخن به میان رفته، بر تلاش برای رسیدن به سطح بالایی از زندگی برای مسلمانان تاکید شده است.

زواوی از سال 1359 تا 1400 سفیر فلسطین در ایران بود و ملقب به شیخ‌السفرا یا مقدم السفرا خارجی در ایران و «تنها نماینده‌ قانونی ملت فلسطین» در تهران محسوب می‌ شد. او که از اعضای مؤسس جنبش فتح بود با انقلابیون ایرانی در پیش از انقلاب نیز روابط نزدیکی داشت. این پیشینه مبارزاتی و همچنین حضور طولانی در ایران، او را از سویی مسلط به مسئله فلسطین و از سوی دیگر آشنا به سپهر سیاسی ایران و سیاستمدارانش می کرد.

وقتی شخصی چون زواوی با این پیشینیه، از «زندگی راحت مسلمانان» به عنوان یک افق تلاش جمعی، سخن می گوید شاید نشانه ای از گونه ای انتقال پارادیمی در نگاه کنش گران عرب در خاورمیانه داشته باشد. به نظر، خودِ زندگیِ راحت در کنار آرمان هایی که وجود داشته به تدریج دارد به یک خواسته جمعی بزرگ تبدیل می شود. این خواسته، آرام آرام نمایندگان سیاسی و کنشگرانی را پیدا می کند که با رویکردی جدید به تحولات منطقه می نگرند.

در همین ارتباط، چندی پیش نتایج یک نظرسنجی نشان داد که بیش از نیمی از جوانان عرب (در کشورهای شرق مدیترانه و شمال آفریقا) به دنبال مهاجرت هستند. رئیس شرکتی که نظرسنجی را منتشر کرده بود، در بیانیه ای اعلام کرد: «تمایل روزافزون جوانان عرب برای مهاجرت در جستجوی زندگی بهتر به دو ویژگی مهم اشاره دارد: یکی ناامیدی از دسترسی به آموزش خوب و زندگی حرفه ای و موفق در کشورهایشان و دوم، اشتیاق آنها برای ساختن آینده.» (بیشتر بخوانید)

در این ارتباط بخوانید: برای عبور از تنش های منطقه ای، علم می تواند جایگزین ایدئولوژی شود؟

شاید در دوره هایی، آرمان خواهی در برابر زندگی خواهی تعریف می شد و تلاش برای ساختن زندگی راحت، چندان در ذهنیت آرمان خواهان نقش پررنگی نداشت و تاکید بر تحقق آرمان ها، اندیشه و عمل مرتبطش را شکل می داد. اما گویی امروز، خودِ «زندگی» می شود آرمانی که جوانان در پی اش هستند و حاضرند سرزمین مانوس شان را رها کنند و مهاجرت را برگزینند و نه به زندگی آرمانی که به خود زندگی معمولی در راحتی و امنیت، برسند.

مشخص نیست که چرا زواوی تاکیدش بر این نکته را گذاشته برای بعد از مرگش که منتشر شود اما می توان همچون برخی وصیت ها که بایستی بعد از مرگ خوانده شوند، این را وصیت سفیر فلسطین دانست که توصیه به «زندگی راحت مسلمانان» را «وظیفه انسانی» خود برمی شمرد و زمزمه زندگی خواهی را در نسل جدید می شنید و خواستار شنیدنش بود.