تخریب تدریجی یک روستای تاریخی دوران قاجار

روستای نودوز از توابع دهستان بشاریات شهرستان آبیک قزوین است که در ۹ کیلومتری جنوب شرقی شهر الوند و ۲۷ کیلومتری جنوب شرقی شهر قزوین واقع شده است. گمانه‌زنی در این روستا از سوی باستان‌شناسان با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و به درخواست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین و با هدف تعیین عرصه و حریم درحال انجام است.

تا کنون ۲۰ گمانه تا عمق‌های یک تا سه متر در چهار جهت اصلی و چهار جهت فرعی بیرون از عرصه مشهود، جانمایی و حفر شده است. باستان‌شناسان براساس بقایای تاریخی یافته‌شده قدمت این روستا را به اواخر قاجار و دوره پهلوی نسبت داده‌اند. افزون بر این‌ها شواهد سطحی از جمله سفال، تاریخ سکونت در این منطقه را تا سده هشتم و نهم هجری به عقب برگردانده است. نظر باستان‌شناسان بر این است که برای آگاهی از دوره‌های احتمالی قدیمی‌تر، باید در عرصه کاوش‌های بیشتری انجام شود.

نوذر حیدری که سرپرستی هیأت باستان‌شناسی مستقر در روستای نودوز را به عهده دارد، پس از گمانه‌زنی‌ها گفت: بخش‌های زیادی از بافت تاریخی این محوطه تخریب شده و اندک ساختارهای معماری قدیمی آن هم در حال تخریب بوده و جای خود را به خانه‌های امروزی داده است. بخش‌های شمالی، شرقی و غربی روستا و محوطه را زمین‌های کشاورزی و بخش جنوبی آن را بافت جدید روستا احاطه کرده‌ است.

او اضافه کرد: اراضی بخش کهن روستا دارای مالکان شخصی است که تا دو دهه پیش تمام خانه‌های آن مورد استفاده اهالی قرار می‌گرفتند و هنوز تعدادی از آن‌ها استفاده می‌شوند، ‌ اما با توسعه روستا در سال‌های اخیر و فرسوده بودن بافت آن و به دلیل کمبود منابع مالی، متاسفانه با وجود هشدار دلسوزان محلی و استانی، بخش‌هایی از آن کم‌کم توسط مالکان شخصی تخریب شده و جای خود را به خانه‌های نوساز امروزی داده است که این روند کماکان ادامه دارد.

این باستان‌شناس با بیان اینکه گمانه‌ها در نزدیکی عرصه مشهود (حداکثر ۳۰ متر)، حاوی هیچ نوع نهشته تاریخی و مواد فرهنگی منقول و غیرمنقول و از جمله سفال نبوده‌اند، اظهارکرد: با این وجود، روستا دارای بافت تاریخی ارزشمند خشت و گلی است و هنوز چند خانه آن قابل نجات‌بخشی و مرمت هستند که امیدواریم با کمک میراث‌ فرهنگی و همیاری ساکنان محلی و مالکان خانه‌ها که بی‌میل به انجام این کار هم نیستند، این اتفاق رخ دهد.

حیدری با بیان ‌اینکه بافت تاریخی این محوطه دارای حصار سرتاسری بوده که بخش‌هایی از آن هنوز برجا مانده و مصالح مورد استفاده خشت و آجر است، گفت: خانه‌ها عموماً دوطبقه با چند اتاق و یک ایوان بوده و دارای یک زیرزمین و نیز حیاطی بزرگ هستند که محل سکونت افراد خانه، انبار علوفه و آغل دام است. سقف خانه‌ها هم به صورت تخت و امروزی و هم در مواردی دارای طاق جناغی است که با تیر چوب و شاخه‌های درختان پوشیده شده و پشت بام نیز کاهگل شده است.