تمام محدودیت‌ها و مصونیت‌های قانونی که زنان ایرانی در زندگی مشترک با آن روبه‌رو هستند

سوگل دانایی - '' زن شرقی در طول قرن‌ها وضعی مصیبت بار داشته است، هرچند زن به ندرت این وضع را بازشناخته و همواره به راحتی به منزله قسمت خود پذیرفته است. زن جزیی از اجزای مایملک شوهر است و شوهر می‌تواند بنا به میل خویش هر رفتاری با او داشته باشد. امتیازهای مرد صورت قانونی و شرعی گرفته است، پس زن هم چاره‌ای جز تسلیم شدن ندارد.'' این جملات کلاراکولیور رایس، سفرنامه نویس انگلیسی در کتاب ''راه و رسم زندگی زنان ایرانی'' است. دیدگاه این زن نویسنده تا مدت زیادی دیدگاه بسیاری از غربی‌ها نسبت به زنان شرقی علی الخصوص ایرانی بود. زن ایرانی سال ۹۶ اما سعی دارد تا از این تصویر کلیشه‌ای فاصله بگیرد، سعی دارد توانمند شود و یکی از راه‌های رسیدن به این توانمندی بلاشک آگاه شدن نسبت به قوانین و قواعد است. زن ایرانی امروزه باید بداند قانون چه موضعی در برابر او گرفته است.

حق ازدواج

یک دختر با سن قانونی برای ازدواج کردن، به اجازه پدر و یا قیم قانونی - جد پدری- خود احتیاج دارد، این را ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی می‌گوید، البته در صورتی که زن پیش از این یکبار ازدواج کرده باشد این شرط درباره او صادق نیست.این ماده قانونی مصوباتی هم دارد، به طور مثال اگر پدر و یا ولی شما درباره عدم ازدواج شما با یک مرد علت موجهی نداشته باشد و برای دادگاه این امر مشخص شود، اینبار این وظیفه دادگاه است که شرایط عقد را با اطلاع به خانواده فراهم کند.

مهریه برای تو

زن وظیفه ای برای کار کردن و کسب درآمد ندارد، این حرف قانون است. پس پر بیراه نیست اگر بگوییم، قانون در بعد مسایل مالی به نفع زنان به میدان آمده است. احتمالا جمله معروف مهریه حق زن است را شنیده‌اید. با نگاهی خوشبینانه می‌توان گفت: قانون برای جبران تمام کاستی‌هایی که در خودش داشته با سخت گرفتن قانون مهریه برای مرد در صدد جبران آن کاستی‌ها برآمده است. ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی می‌گوید بالافاصله بعد از جاری شدن عقد، زن صاحب مهریه خود می‌شود، ماده ۱۰۸۵ هم می‌گوید، زن می‌تواند تا زمانی که مهریه به او تسلیم نشده، وظیفه‌ای را در زندگی مشترک و زناشویی خود انجام ندهد. اما اگر مرد از تسلیم مهریه به زن امتناع کند و یا ادعا کند که توانایی در پرداخت آن ندارد، بازهم این وظیفه قانون است که وارد عمل شود، قانون در این موارد در ابتدا اموال مرد را توقیف می‌کند و در صورت ادامه دعوا، امکان قسط بندی مهریه و یا حتی زندانی شدن مرد نیز وجود دارد!

از کشور خارج می‌شویم؟

حق خارج شدن زن از کشور بر عهده شوهر است، مادامی که زن در عقد دایم یک مرد باشد، نمی‌تواد بدون اجازه او از کشور خارج شود و او حق دارد زن را ممنوع الخروج کند! این قانون البته تبصره‌هایی دارد، اگر زن قصد سفر زیارتی داشته و یا بخواهد برای تحصیل، مسابقه ورزشی، هنری و یا علمی از کشور خارج شود و همسر او را ممنوع الخروج کرده باشد، می‌تواند با مراجعه به دادگاه از دادستان بخواهد که درباره این مساله نظر دهد، اگر برای دادستان و قانون محرز شود که خروج زن از کشور به بنیان خانواده آسیبی نمی‌رساند تنها یکبار می‌تواند این حق را به زن بدهد که از کشور خارج شود. البته معمولا این فرآیند زمانگیر است و طرفین به سازش با یکدیگر ترغیب می‌شوند. البته یک زن می‌تواند در هر زمانی چه پیش از ازدواج و چه پس از آن، حق خروج از کشور را از همسر خود بگیرد البته باید توجه کرد که این مساله باید حتما ثبت کتبی شود.

طلاق بگیریم یا نگیریم؟

''طلاقت می‌دهم''، این دیالوگ پای ثابت بسیاری از فیلم‌های سینمایی دهه هفتاد و هشتاد بود، طلاق دادن فعلی است که در لغت نامه به مردان نسبت داده شده است، زیرا طبق ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی جمهوری اسلامی، حق طلاق در دستان مرد است. مرد اما می‌تواند اجرای حق خود در طلاق را به زن وکالت دهد البته به شرطها و شروطها! دادن حق طلاق به زن یا باید در قباله ازدواج ثبت شود و یا در دفتر اسناد رسمی، وکالت آن به زن داده شود. البته حق طلاق یک اختیاراتی برای مرد ایجاد می‌کند، به طور مثال مرد می‌تواند قید کند که اگر همسرم مهریه خود را ببخشد، به او وکالت می‌دهم. و یا فقط برای ۱۰ سال به او وکالت می‌دهم. البته قانون آنقدرها هم بیرحم نیست، در صورتی که مرد مبتلا به بیماری روانی باشد، معتاد باشد و یا به او نفقه پرداخت نکند و او را ضرب و شتم کند زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه و ضمن محکوم کردن مرد، طبق قانون ازدواجش را فسخ کند و از همسرش جدا شود.

فرزند برای مادر، فرزند برای پدر

قانون مدنی به مادر اجازه می‌دهد که بعد از جدایی، فرزند دختر و پسرش را نزد خود نگاه دارد، پس از آن قانون تعیین کرده، حضانت باید به پدر سپرده شود، این در حالی است که اگر مادر اعتراض داشته باشد می‌تواند با ارایه مدارک لازم به دادگاه، عدم صلاحیت مرد را برای نگه داری فرزندانشان محرز کند. جالب است بدانید که حق حضانت هم این روزها جزو حقوقی است که پیش از ازدواج و یا حتی پس از آن زن می‌تواند آن را از مرد بگیرد.

جانتان برای خودتان است

یکی دیگر از قوانینی که خوشبختانه به مرور زمان اصلاح شده است، اذن مرد برای عمل جراحی‌های زنان است. پیشتر اینگونه بود که مرد باید برای عمل جراحی همسر خود در بیمارستان رضایت کتبی می‌داد. اما این قاعده اکنون تغییر کرده است و همراه درجه یک بیمار مانند، خواهر، برادر و یا حتی خود فرد باشد، می تواند رضایتنامه پیش از عمل جراحی را امضا کند و مسیولیت آن را به عهده بگیرد. برای صحت و سقم این مساله کافیست به بیمارستان‌های اطراف محل زندگیتان رجوع کنید!

زن و مرد متفاوت هستند، این مساله بر هیچکدام پوشیده نیست، اما این دلیلی بر متفاوت بودن حق و حقوقشان نیست، به نظر می رسد که هم زنان و هم مردان این روزها از به این تفاوت ها پی بردند و در صدد تصحیح آن هستند، به طور مثال فعالیتی که مردان برای قانونی شدن ورود زنان به ورزشگاه ها انجام می دهند می تواند یکی از همین مصادیق باشد. به طور کلی انتظار می رود که زنان این روزها بیشتر از گذشته مطالبه گر باشند و بیش از پیش برای حق و حقوق قانونی خود بجنگند و گاهی حتی در صدد تغییر و اصلاح قانون برآیند.

33