نشریه دفتر رهبری: کلید همیشه در ایران است؛ نه در مسقط و لوزان و نیویورک
نشریه دفتر رهبری نوشت: گره زدن مسائل کشور به مذاکرات و ایجاد فضایی خام‌اندیشانه و رؤیافروشی درباره‌ی آن، دست حریف را در مذاکرات برای فشار به تیم ایران باز می‌کند.
در سرمقاله نشریه خط حزب الله آمده است: یکی از مسائلی که برجام و مذاکرات مربوط به آن را ــ فارغ از متن و محتوای آن ــ برای کشور تبدیل به عبرت کرد، گره زدن امور کشور به آن و در نتیجه شرطی‌سازی اقتصاد بود؛ موضوعی که یکی از دغدغه‌های همیشگی رهبر انقلاب بوده و بارها نسبت به تبعات چنین مسیری هشدار داده‌اند. یکی از دلایل وضعیّت نامطلوب اقتصادی در دهه‌ی ۹۰ که عوارض آن همچنان دامنگیر کشور است، پیمودن این راه انحرافی و غلط بود.
در‌حالی‌که از شنبه‌ی گذشته ایران و آمریکا مذاکرات غیرمستقیمی را در عمان آغاز کرده و قرار است شنبه‌ی پیشِ‌رو دُور دوّم این مذاکرات انجام شود، لازم است به این قضیّه توجّه ویژه‌ای شود و از تکرار مسیر انحرافی و خسارت‌های آن، از همین ابتدا ممانعت شود. گره زدن تصمیمات، برنامه‌ها و مسائل کشور به مذاکرات جاری و شکل‌گیری فضای هیجانی، اغراق‌آمیز و ساده‌لوحانه درباره‌ی آن، از جهات مختلف برای کشور مضر بوده و تبعات و هزینه‌هایی را به دنبال خواهد داشت.
* پاس گل به حریف
می‌توان گفت اوّلین نتیجه و هزینه‌ی این رویکرد غلط، خود را در میدان دیپلماسی بُروز می‌دهد. مذاکرات جاری، از ابعاد مختلف، سخت و پیچیده است. گره زدن مسائل کشور به مذاکرات و ایجاد فضایی خام‌اندیشانه و رؤیافروشی درباره‌ی آن، دست حریف را در مذاکرات برای فشار به تیم ایران باز می‌کند.
چرا در زمان برجام شعار «هر توافقی بهتر از توافق نکردن است» بیرون آمد؟ چون فضایی ایجاد شده بود که به هر قیمتی باید توافق انجام می‌شد و اینکه چه می‌دهیم و چه می‌گیریم چندان موضوعیّت نداشت؛ اصل و هدف، توافق کردن بود. این سیاست غلط و پُرهزینه ناشی از انتظارات نابجایی بود که به دلایل و اَشکال مختلف شکل گرفته بود و متأسّفانه اگر کسی از آن انتقاد می‌کرد هم متّهم به مخالفت با بهبود وضعیّت کشور و معیشت مردم می‌شد و مورد هجمه قرار می‌گرفت و جنجال رسانه‌ای مانع از نگاه انتقادی و واقع‌بینانه به صحنه و تحوّلات جاری بود.
وقتی حریف شما بفهمد و یا حتّی حس کند که توافق برای شما حیاتی است و از سوی افکار عمومی و فضای سیاسی داخلی برای رسیدن به آن تحت فشار هستید، قطعاً به سمت گرفتن امتیازات بیشتر و دادن امتیازات کمتر حرکت خواهد کرد، چرا که می‌داند مقاومت شما در برابر این روند برایتان آسان نیست و هزینه‌ی سنگینی دارد. اطّلاعاتِ رسیده به «خطّ حزب‌الله» تأیید می‌کند یکی از دغدغه‌های تیم مذاکراتی ایران در دُور جدید، شکل‌گیری چنین وضعیّتی است و نسبت به مدیریّت فضای رسانه‌ای و افکار عمومی در این مورد، اتّفاق‌نظر دارند.
* خوش‌خیالی ممنوع
در مقطع کنونی، صحبت کردن از توافق بسیار زود است. مذاکرات حتّی نسبت به زمان برجام نیز از پیچیدگی بیشتری برخوردار است و دشمنی هم که مقابل ما قرار دارد دچار نوسانات و چرخش‌هایی در مواضع است که حتّی دوستان او نیز درباره‌ی چگونگی تعامل با او، اغلب، بسیار محتاط هستند. در نظر گرفتن این شرایط نشان می‌دهد خوش‌خیالی درباره‌ی نتیجه‌ی مذاکرات و ثمره‌ی توافقی خیالی، چقدر غیرعقلانی است!
اغراق نیست اگر بگوییم همه‌ی کارشناسان اقتصادی متّفق‌القول هستند که بر فرض رسیدن به توافق و گرفتن امتیازاتی در زمینه‌ی رفع تحریمها، همه‌ی مسائل و مشکلات اقتصادی کشور حل نخواهد شد. تصوّر اینکه توافق نسخه‌ی نجات‌بخش و معجزه‌گر است، خیالی خام و چیزی از جنس رؤیافروشی است. آنان که چنین رؤیایی را پمپاژ کرده و به جامعه می‌فروشند، فارغ از آنکه دانسته یا نادانسته چنین می‌کنند، در حال بازی در زمین دشمن و تکمیل برنامه‌ی او هستند.
این فضای غیرواقعی و تخیّلی از جنس شیرینی آدامسی است؛ بادکنکی که لاجرم و به‌سرعت خواهد ترکید و امید کاذبی که با خود آورده و تزریق کرده بود محو شده و به جای آن، سرخوردگی و ناامیدیِ عمیقی خواهد نشست.
رهبر انقلاب، بیش از یک دهه‌ی پیش، درباره‌ی دل بستن به نقاط خیالی هشدار داده و فرموده بودند: «من با مذاکره کردن مخالف نیستم؛ مذاکره کنند؛ تا هر وقت میخواهند مذاکره کنند! من معتقدم باید دل را به نقطه‌هاى امیدبخش حقیقى سپرد، نه به نقطه‌هاى خیالى؛ آنچه لازم است این است.» ۱۳۹۳/۱۰/۱۷
چنانچه هیجانات و فضای افکار عمومی و مواضع مسئولان نسبت به مذاکرات مدیریّت نشود، اقتصاد کشور که از مشکلات متعدّدی رنج می‌برد، بیش از آنچه هست شرطی خواهد شد
* معطّلی کشور و فرصت‌سوزی
یکی دیگر از تبعات تصوّرات و فضاسازی غیرمنطقی درباره‌ی مذاکرات، معطّل ماندن کشور است. چنین فضایی مدیران کشور را درباره‌ی اقدامات و تصمیمات خود به سوی تردید و تعلّل سوق خواهد داد؛ تصمیماتی که باید گرفته شود و اقداماتی که باید انجام پذیرد، معطّل نتیجه‌ی مذاکراتی پیچیده و پُر‌ابهام خواهد شد و کشور را دچار نوعی قفل‌شدگی می‌کند؛ یعنی همان تجربه‌ی تلخی که در برجام دیدیم و تکرار آن برای بار دوّم، خسارتی مضاعف و نابخشودنی است.
چنین فضایی محدود به مدیران کشور نخواهد ماند و دامن مردم را به طور عمومی و فعّالان اقتصادی را به صورت ویژه خواهد گرفت. حدود سه سال پیش، رهبر انقلاب، در دیدار تولیدکنندگان و فعّالان اقتصادی به این موضوع اشاره کرده و فرمودند: «آمارهای اقتصادی دهه‌ی ۹۰ ــ آمارهای اقتصاد کلان کشور ــ حقّاً و انصافاً خرسندکننده نیست: آمار مربوط به رشد تولید ناخالص داخلی، آمار مربوط به تشکیل سرمایه در کشور، آمار مربوط به تورّم، آمار مربوط به رشد نقدینگی؛ اینها خرسندکننده نیست. آمار مربوط به تأمین ماشین‌آلات به هیچ وجه مطلوب نیست، یا مسکن و امثال اینها. اینها حقایقی است که اگر مسئولین میتوانستند وضعیّت را در جهت این آمارها به شکل بهتری هدایت کنند، یقیناً وضع اقتصاد کشور امروز خیلی بهتر بود. خب، آثار این حقایق در زندگی مردم هم نمود پیدا کرده. اینکه درباره‌ی معیشت مردم اظهار نگرانی میکنیم، مربوط به همین چیزها است. عامل این مشکلات هم صرفاً تحریم نیست؛ البتّه تحریم بلاشک مؤثّر بوده امّا صرفاً تحریم نیست؛ بخش مهمّی ناشی از برخی تصمیم‌گیری‌های غلط یا کم‌کاری‌ها و امثال اینها است؛ میتوانست این جور نباشد. ... نمونه‌های موفّق هم در اقتصاد هستند؛ همین شماها، این کسانی که آمدند صحبت کردند، دوستانی که صحبت کردند، اینها نمونه‌های موفّقند دیگر؛ اینها از همین ظرفیّتهای موجود کشور استفاده کردند؛ پس نمونه‌های موفّق بحمدالله داریم. و بنگاه‌هایی که منتظر رفع تحریم نماندند. یکی از نکاتی که در این صحبتها شما میتوانستید استفاده کنید ــ اگرچه [خودشان] تصریح نکردند امّا واقعیّت این است ــ [این است که] اینها هیچ کدام برای پیشرفت منتظر نماندند که تحریمها برداشته بشود یا مذاکرات فلان جا به یک نتیجه‌ای برسد؛ نه، کار خودشان را کردند، تلاش خودشان را کردند و به این نتایج خوب هم رسیدند. این همان حرفی است که من همیشه تکرار میکنم که اقتصاد کشور و فعّالیّتهای اقتصادی کشور را شرطی نکنید؛ متوقّف به فلان قضیّه‌ای که در اختیار ما نیست نکنید؛ همّت خودمان را، نیاز خودمان را به کار ببندیم.» ۱۴۰۰/۱۱/۱۰
* لزوم مقابله با اقتصاد شرطی
چنانچه هیجانات و فضای افکار عمومی و مواضع مسئولان نسبت به مذاکرات مدیریّت نشود، اقتصاد کشور که از مشکلات متعدّدی رنج می‌برد، بیش از آنچه هست شرطی خواهد شد. نوسانات بازار ارز و برخی بازارهای دیگر، از جمله‌ی تبعات این شرطی شدن است. شرطی‌سازی اقتصاد، خواست و مطلوب دشمن است؛ در چنین فضایی، دشمن می‌تواند شیطنت کند و با این اهرم حتّی بر فضای مذاکراتی نیز فشار وارد کند.
یکی از توفیقات دولت شهید رئیسی در همین زمینه، کاهش شرطی شدن اقتصاد بود که با تحسین رهبر انقلاب نیز مواجه شد: «یک توفیق دیگرِ این دولت این بود که جامعه را از حالت چشم‌انتظاری و نگاه به بیرون خارج کرد. از این حالت که همیشه منتظر باشیم ببینیم دیگران درباره‌ی ما چه میگویند، چه تصمیم میگیرند، چه کار میخواهند بکنند خارج شده؛ به ظرفیّتهای داخل کشور اهمّیّت داده شده، روی آنها تکیه شده، کار دارد میشود. اینکه حالا باید حتماً با فلان کشور ارتباط برقرار کنیم تا مشکلاتمان حل بشود یا فلان گره باید از فلان جا باز بشود تا مشکلات ما حل بشود، این خیلی برای کشور مضر است؛ این شرطی کردن حوادث کشور و در انتظار دیگران نگه داشتن، چیز بدی است که این الحمدلله در دولت شما به میزان زیادی کاسته شده.» ۱۴۰۱/۶/۸
عقب‌گرد در این زمینه و تشدید شرطی‌سازی اقتصاد، به هیچ عنوان عاقلانه نیست و اگرچه بازیگران زیادی در این قضیّه مؤثّر هستند، امّا دولت به عنوان بازیگر اصلی اقتصاد نقش محوری داشته و باید نسبت به این مسئله هوشیاری و دقّت کافی و جدّی داشته باشد.
* شعار سال؛ نسخه‌ی درمان اقتصاد
اقتصاد، میدان معجزه نیست. آنچه مشکلات را کاهش داده و به سوی حل شدن می‌برد، کار و تلاشِ بابرنامه و اصولی است. سال‌ها است که رهبر انقلاب، به‌درستی، «تولید» را کلید حلّ مشکلات کشور معرّفی کرده و بر آن تأکید دارند. شعار امسال نیز بر همین مبنا است. باید دانست فارغ از مذاکرات و هر نتیجه‌ای که از آن حاصل شود، آنچه مشکلات کشور را حل می‌کند توجّه به این نسخه و حرکت در این مسیر است؛ مسیری که کوتاه و بدون دست‌انداز نیست، امّا مقصد آن روشن و تضمین‌شده است.
هیچ فرد و مجموعه و کشوری نمی‌تواند در آنِ واحد روی دو مسیر تمرکز داشته باشد. در سالی که باید سرمایه‌های مردمی را به سوی «تولید» سوق داد و از این طریق انرژی تازه‌ای به اقتصاد کشور تزریق کرد، دل بستن به مذاکره با آمریکا و گشایش از طریق آن، شلّیک به پای خود است.
زمانی رهبر انقلاب فرمودند که کلید حلّ مشکلات اقتصادی در لوزان و ژنو و نیویورک نیست، در داخل کشور است و همه باید مسئولیّت‌های متفاوت خود را در تقویت تولید داخلی به عنوان «تنها راه علاج مشکلات اقتصادی» انجام دهند. ۱۳۹۴/۲/۹ پس از یک دهه، این حرف همچنان پابرجا است و این بار باید گفت که کلید حلّ مشکلات اقتصادی در لوزان و ژنو و نیویورک و مسقط نیست، بلکه در داخل کشور است.
