موزه تاریخ طبیعی؛ گنجینه‌ای پنهان در کنج همدان

موزه‌ها از معدود مراکز حافظ یادگاران نسل گذشته و فرزندان هنر و تاریخ هستند به طوری که هریک از اشیا داخل موزه در عین بی زبانی به هزار زبان سخن گفته و اسناد معتبری از هنر، فرهنگ و تاریخ را ارائه می‌دهند.

استان همدان که به پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین شهرت یافته است به لحاظ بهره مندی از موزه‌های تاریخی حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد و وجود سه موزه در مرکز این استان و در شهر همدان موید این مطلب است.

موزه هگمتانه، موزه تاریخ طبیعی و باغ موزه بی نظیر دفاع مقدس در همدان هریک به تنهایی گنجینه‌ای ارزشمند از دوران‌های مختلف هستند که باید برای شناساندن آنها در کشور و حتی دنیا تلاش کرد.

اما آنچه در این گزارش به آن پرداخته می‌شود گذری بر ویژگی‌های موزه تاریخ طبیعی همدان است تا از این باب تلاشی در راستای معرفی هر چه بیشتر آن صورت گیرد.

موزه تاریخ طبیعی همدان در خاورمیانه حرف برای گفتن دارد

بنا بر اظهار نظر کارشناسان موزه تاریخ طبیعی همدان با بهره گیری از الگوها و استانداردهای بین المللی طراحی و تکمیل شده و این گنجینه نه تنها در ایران بلکه در خاورمیانه و جهان نیز حرف برای گفتن دارد.

وجود انواع ماهیان و آبزیان، خزندگان، پستانداران تاکسیدرمی شده و نمونه‌های کانی و فسیلی برخی جانوران، این موزه را بسیار دیدنی و جذاب ساخته است به طوری که رنگارنگی طبیعت و حیوانات و محیط پیرامون آنها را می‌توان در آن به نظاره نشست و لذت برد.

در لابه‌لای این مجموعه اعجاب‌انگیز که هم‌اینک به عنوان یکی از گران بهاترین سرمایه‌های ملی و بستری برای مطالعات دانش پژوهان و اهل تحقیق شناخته شده است، هزاران نمونه زنده، سنگواره و تاکسی درمی شده از گونه‌های گیاهی و جانوری به شیوه‌های مدرن و علمی نگهداری می‌شود.

تأسیس موزه در سال ۱۳۵۱ شمسی و با هدف تأمین اهداف علمی- آموزشی و پژوهشی دانشگاه بوعلی سینا و در محل دانشکده کشاورزی همین دانشگاه با زیربنای دو هزار متر مربع انجام شده است.

در توضیح چگونگی شکل گیری این موزه چنین عنوان شده که در خرداد ماه سال ۱۳۵۱ این موزه در ساختمانی قدیمی که مربوط به یکی از خوانین همدان و در اجاره مدرسه عالی کشاورزی بود با زیر بنایی حدود ۶۰ متر مربع تأسیس شد.

این موزه در آن زمان سومین مؤسسه دانشگاهی در نوع خود در ایران بود که بعد از آن با چهار بار تغییر مکان به ساختمانی با زیر بنایی دو هزار متر تبدیل شد.

نظیر این موزه در دانشگاه‌های اروپا کمتر دیده می‌شود و اگر این موزه کمبود فضا و مکان را به صورت مدرن جبران کند پتانسیل آن‌را دارد که در سطح آسیا سرآمد باشد.

موزه تاریخ طبیعی همدان در خاورمیانه بی‌نظیراست

موزه تاریخ طبیعی همدان در خاورمیانه بی‌نظیراست و بر اساس نظر مسئولان مربوط در حال حاضر ‪ ۵۰‬ درصد از گونه‌های پستانداران و ‪ ۷۰‬ درصد از گونه‌های پرندگان بومی پهنه وسیع ایران در کنار صدها نمونه از گونه‌های حیوانی و گیاهی عرصه گیتی در این موزه جلوه‌گری می‌کند.

همچنین از شناسنامه موزه که در دسترس قرار دارد چنین برمی‌آید که بیش از ۵۰۰ نمونه پرنده و ‪ ۱۴۰‬ نمونه از پستانداران متعلق به دوره‌های کهن تا عصر حاضر مختص اقلیم ایران که نسل بسیاری از آنان تاکنون منقرض شده یا در حال انقراض است را می‌توان در موزه تماشا و مطالعه کرد.

چنانچه با نگاه پرسش گرانه و حوصله و دقت چندین ساعته موزه تاریخ طبیعی همدان را تماشا کنیم، گونه‌هایی مختلف از پرندگان و پستانداران بومی جای جای ایران و نمونه‌هایی از گونه‌های حیوانی شناخته شده در نقاط مختلف جهان را خواهی یافت که نگهداری آن مختص همین موزه است.

در این موزه نادر نمونه‌هایی از حیوانات و گونه‌های آبزی به صورت زنده و فسیل نگهداری می‌شود که برای اولین بار در همین موزه به پژوهشگران معرفی شده است.

در موزه تاریخ طبیعی همدان برای نمایش نمونه‌های حیوانی، گیاهی و کانی صحنه آرایی های متفاوتی مطابق با شرایط زیست محیطی جانوران ایجاد شده است که موزه را به محیطی کم نظیر در آسیا و قابل مقایسه با موزه‌های مشابه در اروپا و آمریکا تبدیل کرده است.

بهترین کلکسیون صدف‌های ایران در موزه همدان موجود است

سالن نخست این موزه، سالن خلیج فارس است که در آن انواع دو کفه‌ای ها، گاستروپودها، حلزون‌ها، سخت پوستان، مرجان‌ها و اسفنج‌های خلیج فارس نگهداری می‌شود و علاوه بر آن از مجموعه‌های خارجی بخشی نیز به نمونه‌های ایرانی ملحق شده که جمع این دو مجموعه خارجی و ایرانی بهترین کلکسیون صدف‌های ایران موجود در موزه است.

سالن دوم نیز به سالن حشرات اختصاص دارد و در آن زیباترین پروانه‌های دنیا و ایران و حشرات متنوع جا داده شده است.

سالن سوم مخصوص پستانداران و پرندگان است و مجموعه پرنده‌ها و پستانداران ایران که خود از ارزش و اعتبار ویژه ای برخوردارند در این سالن قرار داده شده است.

سالن چهارم، سالن آبزیان، خزندگان و دوزیستان است که در آن مجموعه عظیمی از آبزیان که شامل ماهی‌های استان، ماهی‌های دریای خزر، ماهیان خلیج فارس و دریای عمان، انواع خزندگان، انواع دوزیستان و آکواریوم‌هایی جلوه‌های زیباست خودنمایی می‌کند.

کامل‌ترین مجموعه کانی‌ها در موزه همدان جمع آوری شده است

در سالن پنجم سنگ‌ها، کانی‌ها و فسیل‌ها قرار گرفته که این سالن نیز در نوع خود در سطح جهان از نمونه‌های ایرانی منحصر به فرد است و زیباترین و و کامل‌ترین مجموعه فسیل‌ها و کانی‌ها که برای حتی هر بیننده عامی جذابیت خاص خود را دارد، قرار گرفته است.

موزه تاریخ طبیعی همدان به واقع مجموعه‌ای کم نظیر در دنیاست که حفظ و نگهداری آن نیازمند همت بلند مردان این دیار است.

منبع: مهر

1981