بنزین به ایرانی ها گران تر از خارجی ها فروخته شده است

ابهام عجیب تر در سند مربوط به درآمدهای داخلی پدیدار شده است چراکه مطابق آن، هر لیتر بنزینی که به داخل فروخته شده است حدود 5153 تومان حساب شده است.

تاکنون صورت های مالی بیش از 370 شرکت زیر مجموعه نهادهای دولتی منتشر شده است. سال ها عدم انتشار عمومی گزارشات این شرکت ها در خصوص وضعیت خود انتقادات فراوانی را به وجود آورده بود که سرانجام در بهار 1401 بخشی ازصورت های مالی این شرکت ها در سامانه کدال قرار گرفت. 

در بخش نهم این گزارش به بررسی مهم ترین نکات صورت های مالی یکی دیگر از این شرکت ها پرداخته شده است.

شرکت پالایش نفت آبادان

شرکت پالایش نفت آبادان به عنوان یکی از شرکت های فرعی شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران فعالیت می کند.

حوزه فعالیت این شرکت مطابق اساسنامه آن عبارت است از:

احداث، راه اندازی و بهره برداری از کارخانجات صنعتی به منظور تولید، بازاریابی، فروش، صدور انواع محصولات نفتی، شیمیایی و مشابه

-دریافت، معاوضه و خرید خوراک پالایشگاه از شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی پخش و پالایش فرآورده های نفتی، شرکت ملی گاز ایران و یا هر عرضه کننده داخلی و خارجی دیگر

تولید فرآورده های نفتی از قبیل بنزین، نفت سفید، نفت گاز، نفت کوره، سوخت هواپیما و ...

این شرکت در مجموع 6939 نیروی انسانی رسمی، قراردادی، پروژه ای و خدماتی در اختیار دارد. 

سود و زیان شرکت پالایش نفت آبادان

این شرکت در پایان سال مالی 1399 با وجود درآمد عملیاتی 101 هزار میلیاردتومانی، 413 میلیاردتومان سود خالص حاصل کرده است رقمی که در مقایسه با زیان خالص 3800 میلیاردتومانی سال 98 حاکی از افزایش  قابل توجهی است. البته این افزایش در حالی رخ داده است که درامدهای عملیاتی سال 1399 این شرکت نسبت به درآمدهای عملیاتی سال 1398، بیش از 11.5 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است.

راز افزایش سود این پالایشگاه در بررسی یادداشت های توضیحی صورت مالی منتشر شده در سال های 1399 و صورت مالی 1398 است که اطلاعات روشن کننده ای از سال 1397 نیز در آن قید شده است.

بهای تمام شده درآمدهای عملیاتی شرکت پالایش آبادان

صورت های مالی این شرکت نشان میدهد که در فاصله تنها دوسال، درآمدهای عملیاتی شرکت از 52 هزار میلیارد تومان در سال 1397 به 101 هزار میلیارد تومان در سال 1399 جهش پیدا کرده است.

علت این امر را می توان در مصوبه شورای عالی سران قوا در سال 1398 دانست که تصمیم گرفته شد بهای بنزین داخلی افزایش یابد. استدلال موافقان این طرح در سال مذکور به این صورت بود که درپی افزایش نرخ ارز در کشور، نرخ ریالی هر لیتر بنزین بیشتر از رقمی که مردم پرداخت می کردند بود لذا دولت برای کاهش این فاصله اصطلاحا دست به واقعی کردن قیمت ها زده است. 

از سوی دیگر با افزایش درآمدهای عملیاتی، بهای تمام شده این درآمدها نیز با جهش مواجه بوده است به گونه ای که بهای تمام شده درآمد عملیاتی این شرکت از حدود 47 هزار میلیارد تومان در سال 1397 به حدود 95 هزار میلیارد تومان در سال 1399 رسیده است.

صورت های مالی بیانگر این نکته است که این جهش ها به دلیل افزایش نرخ تسعیر ارز در صورت های مالی این سال ها از 15 هزار تومان به ازای هر یورو به 27 هزار تومان رسیده است.

به طور خلاصه می توان گفت که اگرچه افزایش نرخ ارز در کشور منجر به افزایش درآمدهای این شرکت از طریق افزایش نرخ ریالی بنزین شده است، اما هزینه های آن را نیز به طرز شگفت آوری افزایش داده است. 

در جدول زیر نرخ افزایش درآمدهای عملیاتی و بهای درآمدهای عملیاتی در این سال ها را مشاهده می کنید: 

از سوی دیگر یک تفاوت اصلی در سود و زیان خالص این شرکت در سال های مورد اشاره دیده می شود که حائز اهمیت فراوانی است. 

در سال 1397 و 1398 یکی از دلایل افزایش مبلغ زیان خالص شرکت، محاسبه هزینه کاهش ارزش موجودی ها بوده است که در تشکیل زیان عملیاتی نقش به سزایی دارد. از سوی دیگر در سال 1399 این هزینه در صورت های مالی دیده نمی شود و به جای آن درآمد ارزیابی موجودی ها باعث جهش سود عملیاتی شده است.

حال با تمام این اوصاف باید دید چرا در سال 99 علی رغم افزایش 11.5 هزار میلیارد تومانی درآمد عملیاتی و سود عملیاتی 9.7 هزار میلیارد تومانی تنها 413 میلیارد تومان سود حاصل شده است؟

پاسخ این سوال بازهم در نرخ ارز است. صورت مالی شرکت نشان می دهد که مبلغ 9.2 هزار میلیارد تومان هزینه غیرعملیاتی از میزان سود عمالیاتی این شرکت کسر شده است که بنابر یادداشت های  توضیحی، این مبلغ بابت تسویه بدهی ارزی شرکت در قبال تسهیلاتی بوده که از چین اخذ شده است. اما چرا نرخ ارز در این میان مهم است؟ بنابر گزارش حسابرسان نرخ یوان محاسبه شده برای پرداخت این بدهی 3487 تومان است یعنی افزایش نرخ ارز حتی هزینه های مرتبط با تسویه بدهی های ارزی این شرکت را نیز افزایش داده است.

معمای نرخ بنزین جهانی! 

همانطور که گفته شد در سال 98 یعنی نقطه عطف جهش درآمدهای این پالایشگاه به منظور آنچه که یارانه پنهان بنزین خوانده می شد، نرخ فروش این فراورده نفتی به مردم افزایش یافت. 
حامیان این طرح نرخ بازار سیاه دلار در کشور را مبنای محاسبه قیمت یک لیتر بنزین در کشورهای همسایه قرار می دادند و می گفتند نرخ ریالی بنزین باید افزایش یابد تا هم از قاچاق سوخت جلوگیری شود و هم یارانه پنهان حذف شود. این دسته از کارشناسان همچنین معتقد بودند که نرخ بنزین پس از رسیدن به قیمت 3 هزار تومانی برای هر لیتر، بازهم با قیمت واقعی خود فاصله دارد و باید این نرخ چند برابر افزایش پیدا کند.

حالا صورت های مالی سال 1399 یعنی سال بعد از اجرای طرح بنزینی، نشان دهنده یک نکته ابهام برانگیز است. 

در سند مربوط به درآمدهای عملیاتی این پالایشگاه در سال 1399 میزان فروش و نرخ فروش بنزین صادراتی در این سال مشخص شده است. 

محاسبات نشان می دهد، هر لیتر بنزین صادراتی در این سال به قیمت حدود 4290 تومان به مشتری خارجی فروخته شده است یعنی این ادعا که قیمت بنزین بر اساس فوب خلیج فارس چند برابر نرخی است که مردم ایران خریداری می کند، لااقل در سال 1399 صحت نداشته باشد. 

اما ابهام عجیب تر در سند مربوط به درآمدهای داخلی پدیدار شده است چراکه مطابق آن، هر لیتر بنزینی که به داخل فروخته شده است حدود 5153 تومان حساب شده است.

یعنی به طور واضح قیمت بنزین فروخته شده به مشتری خارجی در سال 1399 ارزان تر از بنزین فروخته شده به مشتری داخلی بوده است. 

در عین حال با توجه به اینکه دولت بنزین را با دو نرخ 1500 تومانی و 3000 هزار تومانی به مردم می فروشد، ما به تفاوت این نرخ با نرخ فروش پالایشگاه به عنوان یارانه در جدول درآمدهای عملیاتی مشخص کرده اند. حال اگر به صورت مالی درآمد عملیاتی ناشی از صادرات برگردیم متوجه می شویم که ستون یارانه آن با عدد صفر پُر شده است.

در یادداشت توضیحی 2-5 صورت مالی این شرکت، به صراحت مشخص شده است که از قبال همین نحوه محاسبه مبلغ 43 هزار میلیارد مابه تفاوت یارانه و نرخ مصوب دولت به عنوان درآمدهای عملیاتی این شرکت افزوده شده است. 

نکته مهم دیگر مسئله یارانه پنهان است. همانطور که گفته شد قیمت بنزین با جهشی مواجه شد که عمده ترین دلیل اتخاذ آن سیاست، کاهش یارانه های پنهانی بود که دولت برای بنزین می پرداخت. 

بر اساس صورت های مالی سال 1398 و 1398 و همچنین اطلاعاتی که در خصوص سال 1397 در صورت مالی سال 1398 آمده است می توان روند تغییرات مقداری آنچه که یارانه پنهان خوانده می شود را به دست آورد. 

در همین خصوص مبالغ اظهار شده تحت عنوان یارانه پنهان به ازای هر لیتر در سال های 1397، 1398 و 1399 محاسبه شده است. 

این جدول نشان می دهد، هدف اصلی طرح افزایش قیمت بنزین که کاهش میزان یارانه پنهان بنزین بوده نه تنها محقق نشده است بلکه منجر به افزایش مبلغ یارانه پنهان ادعایی شده است.