ما عاشق هوش مصنوعی خواهیم شد؟
آیا انسان‌ها می‌توانند عاشق ماشین‌ها شوند و آیا ماشین‌ها می‌توانند همان‌طور که در فیلم‌های علمی و تخیلی دیده‌ایم منبع حکمت، آگاهی و قانون شوند؟
با ادامه پیشرفته شدن زبان هوش مصنوعی، آیا این ماشین‌ها می‌توانند فرقه‌های جدیدی به دنیا بیاورند؟
ابزارهای هوش مصنوعی توانسته‌اند قابلیت‌های خود را تا حدی بالا ببرند که بتوانند در گفتگوها به شکلی قابل‌قبول ظاهر شوند، مطالب جدید بنویسند، مقالات تحقیقی ارائه و حتی بهترین مدل مو را پیشنهاد دهند. جای تعجب ندارد که گمان می‌رود بتوانند جای انسان‌ها را در بسیاری از کارها بگیرند.
اما اگر بخواهند پا در کفش نهادهای خاص کنند چه؟ آیا می‌توانند به‌جای آنها مشاوره مذهبی دهند، برای مراسم مذهبی سخنرانی بنویسند و موعظه بخوانند؟
کارشناسان معتقدند هوش مصنوعی به‌زودی می‌تواند به روحانیون هم کمک کند. درست همان‌طور که به خبرنگاران در نوشتن اخبار روز و طراحان برنامه‌های کامپیوتری در کد نویسی کمک می‌کند.
پروفسور نیل مک آرتور مدیر مرکز اخلاق حرفه‌ای و کاربردی در دانشگاه مانیباتو در کانادا به بی‌بی‌سی می‌گوید: «در حال حاضر اگر کسی برای حل مسئله‌ای از متنی مقدس به راهنمایی نیاز داشته باشد، راه‌حل جایی در متون کتاب است. چالش اصلی پیدا کردن آن است. با کمک هوش مصنوعی فرد به‌راحتی می‌تواند درخواست خود را مطرح کند مثلاً آیا باید طلاق بگیرم؟ یا چطور باید فرزندانم را تربیت کنم و بعد بلافاصله جواب دقیق را برای آن به دست بیاورد.»
تسلی و توصیه‌های تولیدشده باهوش مصنوعی
ماریوس دوروبانسو، متخصص الهیات است. او تحقیقاتی روی عده‌ای از افراد انجام داده تا بفهمد آیا حاضرند برای تسلی یافتن به‌جای یک روان‌شناس یا یک روحانی به چت بات هوش مصنوعی رجوع کنند؟ آقای دوروبانسو که از محققان دانشگاه وریجه در آمستردام است ادعا می‌کند شاهد تعداد روزافزون افرادی است که حاضرند برای کمک گرفتن در امور درونی روزانه خود از چت جی بی تی استفاده کنند.
آیا ما واقعاً چهره‌های مذهبی یا روان درمان‌گر را به نفع چت بات‌ها کنار می‌گذاریم؟
دوروبانسو توضیح می‌دهد: «ما انسان‌ها این قابلیت راداریم که اشیا را آنترومورفیزه کنیم. به این معنی که به آنها خصلت‌های انسانی بدهیم. این را می‌توانیم در عادت‌های روزمره مان مشاهده کنیم. مثلاً وقتی روی یک اتومبیل اسم می‌گذاریم یا وقتی در ابرها صورت می‌بینیم.»
به گفته وی، «تمایل ما به پیدا کردن خصلت انسانی آن‌قدر شدید است که حتی وقتی دلیل و شواهدی نیست، همچنان فکر می‌کنیم وجود دارد. پیشرفت‌هایی که در طراحی چت بات ها به وجود آمده است تا حدی ازاین‌جهت گیری درونی انسان‌ها را به ارث برده است.»
او می‌گوید این وضعیت سؤالاتی فراتر از امکان برقرار شدن ارتباط ماورایی بین انسان‌ها و ماشین‌ها به وجود می‌آورد. رابطه بین انسان و ماشین می‌تواند دوراهی‌های اخلاقی خاص خود را ایجاد کند.
او می‌پرسد: «مثلاً اگر کسی بعد از مشاوره با یک چت بات خودکشی کند، چه کسی باید مسئول دانسته شود؟»
در چند ماه گذشته چت بات هایی برای ارائه مشاوره مذهبی طراحی و ساخته‌شده‌اند. بعضی از این ابزارها با تکیه‌بر متن مقدس هندو به نام بهاگاواد گیتا طراحی‌شده‌اند. تاکنون میلیون‌ها نفر از آنها استفاده کرده‌اند اما مواردی گزارش‌شده است که این ابزار خشونت را تأیید کرده است.
هادیت جی بی تی، ابزاری که با منبع قرار دادن ۴۰ هزار متن اسلامی موجود در زبان انگلیسی طراحی‌شده بود، در آغاز امسال منتشر شد. بعد از مدتی، طراح برنامه آن را به دلیل آنچه بازخوردهایی که از گروه‌های مختلف دریافت کرده بود، متوقف کرد.
هم‌زمان در ماه ژانویه نمایندگانی از اسلام و یهودیت اعلامیه مشترکی به نام «فراخوان رم برای اخلاق در هوش مصنوعی» را امضا کردند. این بیانیه را کلیسای کاتولیک در سال ۲۰۲۰ منتشر کرد و هدف اولیه آن این بود که تکنولوژی‌های جهانی را به شفافیت و فراگیر بودن دعوت کند.
چندین کشور و چندین شرکت بزرگ تکنولوژی از این اعلامیه و از سخنان پاپ درباره «چالش‌های بزرگ پیش رو در افقی که هوش مصنوعی در آن سایه انداخته است» حمایت کرده‌اند.
در تحقیقی که به‌تازگی با نام «عبادت باهوش مصنوعی به‌عنوان شکل جدیدی از باور ماورایی» منتشرشده، پرفسور مک آرتور به امکان پیدایش شکل‌های جدید عبادت و به وجود آمدن فرقه‌هایی که بر اساس متن‌های تولیدشده باهوش مصنوعی هستند اشاره می‌کند.
ماریوس دوروبانتو، الهی‌دان، می‌گوید که هوش مصنوعی دارای ویژگی‌هایی است که انسان‌ها تمایل به پرستش آنها دارند. او به‌عنوان بخشی از این تحقیق از چت جی بی تی سؤال‌هایی مذهبی پرسید.
پروفسور مک آرتور می‌گوید: «از او خواستم برایم یک متن مقدس بنویسد. جواب داد: نمی‌توانم این کار را انجام بدهم. اما وقتی از او خواستم نمایشنامه‌ای درباره چهره‌ای بنویسد که باوری جدید آغاز می‌کند، به‌سرعت داستانی نوشت درباره رهبری که هدفش ایجاد صلح و عشق بود.»
این محقق دانشگاهی می‌گوید: «نوشته‌اش به نظرم بسیار قابل‌توجه بود.»
ماریوس دوروباسو، محقق الهیات اشاره می‌کند که هوش مصنوعی دارای خصوصیاتی است که انسان‌ها آن را ستایش می‌کنند.
دورباسو می‌گوید: «وقتی به تاریخ ادیان در نزد انسان‌ها نگاه کنید متوجه می‌شوید آنها همیشه شیفته ستایش نیروها و موجودات دیگر بوده‌اند. ما همیشه استعداد پرستش موجودات غیرانسانی را داریم خصوصاً وقتی به نظر باهوش می‌رسند.»
دوروباسو به شباهت و جنبه موازی دیگری بین مذهب و هوش مصنوعی اشاره می‌کند و آن اعتقاد به زندگی بعد از مرگ وزندگی بعد از مرگ در جهان ابرهای مجازی است.
او می‌گوید: «هوش مصنوعی پر از وعده‌هایی برای زندگی جاودان است. رهایی و رستگاری از همه درد و رنج‌های بدن انسان.»
هوش مصنوعی به نظر انسان‌ها تا حدی فوق طبیعی می‌رسد. این شاید به خاطر کار کردن تمام‌وقت آن و توانایی‌اش برای تعامل هم‌زمان با میلیون‌ها انسان و نیز دسترسی آن به گنج بی‌پایان دانش بشری است.
دوروباسو در مقاله‌اش در سال ۲۰۲۲ می‌نویسید: «در اصل، هوش مصنوعی می‌تواند از هر انسانی و یا از تمام بشریت باهوش‌تر شود. شاید حتی هوشی فراتر از درک انسان‌ها پیدا کند.»
او در تحقیقش به فیلسوفی به نام نیک بوستروم اشاره می‌کند که معتقد است اشکال آینده هوش مصنوعی می‌توانند هم‌زمان سه نقش را بازی کنند: منبع پیشگویی، وجودی که فرمان‌های سازنده خود را گوش می‌دهد و پادشاه و بالاترین قدرت. در کنار هم آمدن این سه خصلت در هوش مصنوعی تشابه ترسناکی با تمام خصوصیاتی که در ادیان تک خدایی، برای خداوند قائل شده‌اند دارد.»
فرقه‌های مذهبی رادیکال
مذهب به آن شکلی که ما شناسیم وابسته به متون مقدس است. اما اگر هوش مصنوعی بتواند حجم زیادی متن تولید کند، چه چیز می‌تواند تعیین کند متنی بخصوص مقدس است؟
دورو باسو توضیح می‌دهد تشخیص اینکه چه چیز مقدس است و چه چیز مقدس نیست کاملاً در دست انسان‌ها است.
او می‌گوید: «در طول تاریخ، بعضی متن‌ها توانسته‌اند از آزمون زمان با موفقیت گذر کنند و بعضی دیگر نه. هوش مصنوعی این قابلیت را دارد که چندین و چند چیز باهم خلق کند و شاید زمانی انسان‌ها با خلاقیت‌هایی از طرف هوش مصنوعی مواجه شوند که به چشم ما برگرفته از منشأ و ایده‌ای ماورایی باشند.»
چهره‌های مذهبی برجسته مانند پاپ فرانسیس (مرکز) خواستار«استفاده اخلاقی از هوش مصنوعی» شده‌اند.
اما به نظر پروفسور مک آرتور هوش مصنوعی هنوز باید رشد کند تا بتواند تاٍثیر گسترده‌تری داشته باشد. تأثیری که شاید بتوان آن را با تأثیر ظهور چاپ در قرن پانزدهم مقایسه کرد. اختراعی که درنتیجه آن متون مذهبی در تمام طبقات اجتماعی قابل‌دسترس شدند و در ادامه آن فرقه های مذهبی پیشرو که عکس‌العملی به مذهب قبلی بودند شکل گرفتند مانند اصلاحات پروتستان‌ها.
مک آرتور می‌گوید: «گمان نمی‌کنم تا وقتی‌که هوش مصنوعی بتواند به چنان سطح بالایی از هوش برسد که از ما انسان‌ها هم فراتر برود، شاهد تغییرات خیلی رادیکالی در آینده نزدیک باشیم.»
آیا هوش مصنوعی می‌تواند به ظهور فرقه‌های خطرناک و افراط‌گرا دامن بزند؟
پروفسور مک آرتور می‌گوید مذهب همیشه با چنین خطری همراه بوده است.
او می‌گوید: «هر بار مردم اعتقاد سفت‌وسخت به چیزی پیدا می‌کنند، با هر چه مخالف آن باشد به‌شدت دشمن می‌شوند.»
هوش مصنوعی ازاین‌نظر می‌تواند خطرناک تر و هم کم‌خطرتر باشد.
او توضیح می‌دهد: «خطر بزرگ‌تر این است که مردم ممکن است باور کنند دارند پیام‌های مستقیم از نیرویی بالاتر دریافت می‌کنند. نیرویی که ادعا می‌کند صاحب تنها جواب صحیح است. از طرف دیگر، خصلت پراکنده و غیر مرکزگرای هوش مصنوعی ممکن است مانع از شکل گرفتن و ظهور یک رهبر قوی شود که بتواند هدایت پیروان خود را در دست گیرد.»
هوش مصنوعی ابزاری دروغين در دست حکومت ها برای پیشبرد اهداف سیاسی.
این هوش مصنوعی است که عاشق ما می‌شود.