توصیه‌های قرآن و اهل‌بیت علیهم السلام پیرامون آداب دید و بازدید

موسم بهار از راه می‌رسد، اهل فرهنگ، علم و آموزش نیز چون دیگر اقشار مردم ایران زمین، نوروز را فرصتی برای نو شدن می‌دانند تا با استمداد از دعای تحویل سال، پس از استراحتی کوتاه در پی تحول، به حسن الحال در آیند.

به مناسبت فرا رسیدن عید نوروز بخشی از توصیه‌های قرآن و اهل‌بیت علیهم السلام در خصوص آداب دید و بازدید، میهمانی و صله رحم را تقدیم شما می‌شود.

نوروز و تعطیلات آن فرصتی برای دیدار با اهل و تبار، خویشان و بستگان است و یکی از دلایلی که دین مقدس اسلام نوروز باستان را تأیید و بلکه متحول کرد، وجود پیام‌های زیبای نوروزی است که از قضا اسلام و آموزه‌های آن بر این امور اصرار دارند و در فرهنگ سازی آن تاکید می‌ورزد.

خانه تکانی، رحله رحم، دید و بازدید، سیر و سفر، صلح و آشتی و … از ره آورده‌ای نورز باستان است که خوشبختانه معارف نورانی اسلام نیز سرشار از توصیه‌های قرآن و اهل بیت علیهم السلام در خصوص اهتمام به این خصلت‌های نیک جهت سبک زندگی دینی و اسلامی است.

تاکید قرآن کریم بر احترام به خویشاوندان

وَ اعْبُدُوا اللّه وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْأً وَ بِالْوالِدَیْنِ اِحْسانا وَ بِذِی الْقُربی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکِینِ وَ الْجارِ ذِی الْقُربی وَ الْجارِ الْجُنُبِ وَ الصّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَ ابْنِ السَّبیلِ وَ مَا مَلَکَتْ اَیْمانُکُمْ اِنَّ اللّه لا یُحِبُّ مَنْ کانَ مُخْتالاً فَخُورا؛ [سوره نساء، آیه ۳۶]

خدا را بپرستید و هیچ چیز را شریک او قرار ندهید! و به پدر و مادر خوبی کنید و همچنین به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و همسایه نزدیک و همسایه دور و دوست و هم نشین و در راه ماندگان و بردگان (خدمتکاران) خود، زیرا خداوند، کسی را که متکبّر و فخرفروش است، دوست ندارد.

پاداش یکصد شهید برای صله رحم کنندگان

مَنْ مَشی اِلی ذی قَرابَةٍ بِنَفْسِهِ وَ مالِهِ لِیَصِلَ رَحِمَهُ اَعْطاهُ اللّه عَزَّوَجَلّ اَجْرَ مِأَةِ شَهیدٍ؛

پیامبر صلی الله علیه و آله: هر کس با جان و مال خود در راه صله رحم کوشش کند، خداوند عزّوجلّ پاداش یکصد شهید به او می‌دهد.[من لایحضره الفقیه، ج ۴، ص ۱۶]

دو فایده بزرگ میهمان برای صاحب خانه

اَلضَّیْفُ یَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَیَرْتَحِلُ بِذُنوبِ اَهْلِ الْبَیْتِ؛

پیامبر صلی الله علیه و آله: میهمان، روزی خود را می‌آورد و گناهان اهل خانه را می‌برد. [بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۴۶۱، ح ۱۴]

تاریخ انقضا میهمان

اَلضّیافَةُ اَوَّلُ یَوْمٍ وَ الثانی وَ الثالثُ وَ ما بَعْدَ ذلِکَ فَاِنَّها صَدَقَةٌ تُصَدّقبِها عَلَیْهِ؛

پیامبر صلی الله علیه و آله: میهمانی یک روز و دو روز و سه روز است، بعد از آن هر چه به او دهی صدقه محسوب می‌شود.

[کافی، ج ۶، ص ۲۸۳، ح ۲]

مرز ولیمه دادن و شهرت طلبی

الوَلیمَةُ اَوَّلُ یومٍ حَقٌّ وَ الثانی مَعروفٌ وَ مازادَ ریاءٌ وَ سُمْعَةٌ؛

پیامبر صلی الله علیه و آله: ولیمه (سور) دادن، روز اول حق است و روز دوم احسان، از دو روز که گذشت، خودنمایی و شهرت طلبی است.[کافی، ج ۵، ص ۳۶۸، ح ۴]

فرق غذای سخی و بخیل

طَعامُ السَّخیِّ دَواءٌ وَ طَعامُ الشَّحیحِ داءٌ؛

پیامبر صلی الله علیه و آله: غذای سخاوتمند، داروست و غذای بخیل، درد.[بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۵۷، ح ۲۲]

*وقتی امیرالمومنین علیه السلام غمگین شد

رُئِیَ اَمیرُ المُؤمِنینَ حَزینا فَقیلَ له: مِمَّ حُزْنُکَ قالَ: لِسَبعٍ اَتَتْ لَمْیَضِفْ اِلَینا ضَیفٌ؛

روزی امام علی علیه السلام غمگین دیده شد علت را از ایشان جویا شدند. فرمودند: چون هفت روز است که میهمانی بر ما وارد نشده است.[مناقب آل ابی طالب، ج ۱، ص ۳۴۷]

راز ثروتمند شدن افراد شرور

اِذا قَطَّعُوا الأْرحامَ جُعِلَتِ الأْمْوالُ فی أیدیِ الأْشْرارِ؛

امام علی علیه السلام: هرگاه مردم قطع رحم کنند، ثروت‌ها در دست افراد شرور قرار می‌گیرد.[کافی، ج ۲، ص ۳۴۸، ح ۸]

توصیه امام باقر علیه السلام به میهمانان

اِذا دَخَلَ اَحَدُکُمْ عَلی اَخیهِ فی رَحْلِهِ فَلْیَقْعُدْ حَیْثُ یَأمُرُهُ صاحِبُالرَّحْلِ فَاِنَّ صاحِبَ الرَّحْلِ اَعْرَفُ بِعَوْرَةِ بَیْتِهِ مِنَ الدّاخِلِ عَلَیْهِ؛

امام باقر علیه السلام: هرگاه یکی از شما به خانه برادرش وارد شد، هر جا صاحب خانه گفت همان جابنشیند، زیرا صاحب خانه به وضع اتاق خود از میهمان آشناتر است.[قرب الإسناد، ص ۶۹، ح ۲۲۲]

کاربرد صله رحم حتی برای مردمان بد

صِلَةُ الرَّحِمِ تَعْمُرُ الدِّیارَ وَ تَزیدُ فی الأعْمارِ وَ اِنْ کانَ اَهلُها غَیرَاَخْیارٍ؛

امام صادق علیه السلام: صله رحم، خانه‌ها را آباد و عمرها را طولانی می‌کند، هر چند صله رحم کنندگان مردمان خوبی نباشند.[امالی طوسی، ص ۴۸۱، ح ۱۸]

فرق میهمان ناخوانده با دعوت شده

اِذا اَتاکَ اَخوکَ فَآتِهِ بِما عِنْدَکَ وَ اِذا دَعَوْتَهُ فَتَکَلَّفْ لَهُ؛

امام صادق علیه السلام: هرگاه برادرت ناخوانده بر تو وارد شد، همان غذایی که در خانه داری برایش بیاور وهرگاه او را دعوت کردی در پذیرایی از او خودت را به زحمت بینداز.[محاسن، ج ۲، ص ۴۱۰، ح ۱۳۸]

فرق سخی و بخیل‌

اَلسَّخیُّ یَأکُلُ مِن طَعامِ النّاسِ لِیَاْکُلوا مِنْ طَعامِهِ، وَ البَخیلُ لا یَاْکُلُمِنْ طَعامِ النّاسِ لِئَلاّ یَأکُلوا مِنْ طَعامِهِ؛

امام رضا علیه السلام: سخاوتمند، از غذای مردم می‌خورد، تا مردم از غذای او بخورند، اما بخیل از غذای مردم نمی‌خورد تا آنها نیز از غذای او نخورند.[عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۱۵، ح ۲۶]

سه شرط امام علی برای پذیرش دعوت

دَعاهُ رَجُلٌ فَقالَ لَهُ عَلیٌّ علیه السلام: قَد أجَبْتُکَ عَلی اَنْ تَضْمَنَ لی ثَلاثَ خِصالٍ. قالَ: وما هِیَ یا اَمیرَالمُؤمِنینَ؟ قالَ: لاتُدْخِلْ عَلَیَّ شَیْئا مِنْ خارِ جٍ وَ لا تَدَّخِرْعَنّی شَیْئا فِی الْبَیْتِ، وَ لا تُجحِفْ بِالْعِیالِ. قالَ: ذاکَ لَکَ یا اَمیرَ الْمُؤمِنینَ، فَاَجابَهُعَلیُّ بنُ اَبی طالِبٍ علیه السلام؛

امام رضا علیه السلام: مردی، امیر المؤمنین علیه السلام را به میهمانی دعوت کرد، حضرت فرمودند؛ می‌پذیرم به شرط اینکه سه قول به من بدهی عرض کرد: چه قولی ای امیر المؤمنین؟ فرمودند: ازبیرون چیزی برای من تهیه نکنی، حاضری خانه ات را از من دریغ ننمایی و به زن و فرزندانت زور نگویی، عرض کرد؛ قبول می‌کنم ای امیر المؤمنین پس علی بن ابیطالب علیه السلام دعوت را پذیرفتند.[عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۴۵، ح ۱۳۸]

منبع: مهر

10