تحولات ساختاری راهی برای اصلاح بیماری هلندی

محمد واعظ اظهار کرد: بیماری هلندی مربوط به کشورهایی است که عمده منابع درآمدی دولت و منابع ارزی کشور از طریق فروش یک یا چند قلم مواد خام مانند نفت تامین می‌شود، به این صورت که با زیاد شدن این درآمدها، تبدیل درآمد ارزی به ریالی در داخل کشور باعث افزایش حجم پول و در نهایت بالا رفتن سطح قیمت‌ها می‌شود.

استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان تصریح کرد: اما نکته مهم این است که وجود این درآمدهای ارزی سرشار، مانع افزایش سطح عمومی قیمت‌ها به یک نسبت می‌شود، زیرا این درآمدهای سرشار ارزی، باعث واردات گسترده کالاها از خارج می‌شود، لذا قیمت کالاهایی که در داخل برای آنها تقاضا زیاد شده است، اما امکان واردات آنها وجود ندارد به شدت بالا خواهد رفت.

واعظ با بیان اینکه به این کالاها اصطلاحا کالاهای غیر مبادلاتی گفته می‌شود، خاطرنشان کرد: این موضوع در نهایت باعث می‌شود نسبت قیمت کالاهای مبادلاتی به کالاهای غیر مبادلاتی کاهش پیدا کند یا بالعکس نسبت قیمت کالاهای غیر مبادلاتی به قیمت کالاهای مبادلاتی افزایش پیدا کند.

وی با بیان اینکه کالاهای مبادلاتی شامل کالاهایی است که امکان واردات و صادرات آنها وجود دارد، اضافه کرد: در کشور ما مهم‌ترین نماد کالاهای غیر مبادلاتی، مسکن است که نمی‌توان آن را وارد کرد، به همین خاطر است که نسبت قیمت مسکن به قیمت سایر کالاها طی 50 سال اخیر در اقتصاد ایران به شدت افزایش یافته است. این امر، باعث دادن علامت غلط به فعالان اقتصادی می‌شود. این موضوع منجر به رغبت زیاد به امر سرمایه گذاری در بخش زمین و مسکن و کمی رغبت در سرمایه گذاری‌های مولد مانند ساخت کارگاه‌های صنعتی، آباد کردن زمین‌های کشاورزی می‌شود.

واعظ با بیان اینکه بیماری هلندی به صورت ترغیب نامتناسب و قیمت‌های نسبی، عامل ایجاد اختلال در تخصیص منابع اقتصادی می‌شود، اظهار کرد: هم‌چنین بیماری هلندی باعث ایجاد تورم ناهمسان و ناهمگن می‌شود، به طوری که بخشی از کالاها و خدمات مانند زمین و مسکن بیشتر مشمول تورم می‌شوند.

وی با اشاره به رکود تورمی، افزود: وقتی دولت برای مقابله با این وضعیت از طریق کاهش مخارج بودجه یا کاهش نرخ رشد مخارج بودجه، اقدام می‌کند و هم‌چنین وجود سیاست انقباضی و به دلایل ساختاری، رکود در بخش‌های مولد بیش از پیش ظاهر می‌شود.

این استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان خاطر نشان کرد: آن چه که از طرف مقام معظم رهبری تحت عنوان خارج شدن از اقتصاد نفتی و اقتصاد دولتی مطرح شده به زبانی یعنی خارج شدن از بیماری هلندی. مقام معظم رهبری دو مشخصه اصلی نفتی بودن و دولتی بودن را برای مسایل اقتصاد ایران ذکر کردند که هر دو این مشخصه‌ها به ویژه نفتی بودن ترجمان بیماری هلندی است.

واعظ ادامه داد: برای اصلاح بیماری هلندی باید تحولات ساختاری مناسب، برنامه ریزی، بودجه بندی و نظارت بر اجرای درست برنامه انجام شود.

15