چگونه فرزندان خود را مسئولیت‌پذیر کنیم؟

دکتر مرتضی رضائی‌زاده در وبینار "چگونه فرزندانمان را نسبت به خودشان، مسئولیت پذیر کنیم؟"، اظهار کرد: مسئولیت پذیری به معنای پذیرش مسئولیت اعمال و رفتار و گفتار، پاسخگو بودن به سوالات و خود افشاگری در قبال کسانی که رفتار ما مرتبط با آنها است.

به گفته وی "نقطه متضاد مسئولیت پذیری مقصر دانستن دیگران هنگام بروز مشکلات و مسائل است. همچنین مسئولیت پذیری مقوله‌ای موضوعی است و ما در قبال هر کدام از نقش‌ها درجه‌ای خاص از مسئولیت پذیری را داریم."

این کارشناس آموزش الکترونیک و کارآفرینی معتقد است که برای رشد انسان‌ها نیازمند شفاف سازی انتظارتمان از آنها و انتظارات آنها از خودمان و سپس برنامه ریزی در جهت رشد این انتظارات هستیم. باید افراد را نسبت به خودشان به رشد برسانیم چراکه در نهایت خود افرا باید مسئولیت پذیر شوند.

وی در ادامه به عواقب عدم مسئولیت پدیری فرزندان پرداخت و گفت: از جمله عواقب عدم مسئولیت پذیری فرزندان ناپایدار بودن رشد، تکرار خطاها، تنبیه مسئولیت پذیرها، دوری از جایگاه والدینی و یا معلمی خود، کاهش عملکرد فرزندان، قدر نشناس شدن فرزندان است.

رضائی‌زاده درباره نحوه اندازه گیری میزان مسئولیت پذیری فرزندان، ادامه داد: نکته قابل اهمیت در سنجش میزان مسئولیت پذیری پذیرفتن مشکل، ایجاد تغییر پایدار در خود و جبران عواقب پیشین است. انسان‌هایی که رفتارهای قربانی گرایانه نشان میدهند، دیگران را سرزنش می‌کنند، بهانه می‌آورند، می‌گویند من تغییری نمی‌کنم، امید به تغییر دارند اما صبر نمی‌کنند، انسان ‌های مضر هستند، در حالی که کسانی که به دنبال کشف واقعیت می‌روند و راه حل ‌های یافت شده را عمل می‌کنند انسان‌های مفیدی هستند.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، درباره چگونگی مسئولیت‌پذیری فرزندان در قبال رشد خود، تصریح کرد: ابتدا باید به فرزندان خود بیاموزیم تمام ما به عنوان اعضا یک خانواده در یک کشتی نشسته‌ایم و کار اشتباه ما سرنوشت یکدیگر را تخریب می‌کند. اینگونه میتوان مسئولیت پذیری آنها را افزایش داد.

رضائی‌زاده با بیان اینکه والدین باید از ابزار تشویق و تنبیه توامان برای افزایش مسئولیت پذیری استفاده کنند، گفت: باید انتظارات متقابلتان از یکدیگر را بیان کنید و این انتظارات را مفروض ندانید چراکه قدم نخست مسئولیت پذیری تعیین انتطارات است و قدم بعدی تعهد گرفتن و تعهد دادن نسبت به انتظارات است.

به گفته وی، انتظارات بیان شده را باید سنجید و نباید آنها را رها کرد و به این انتظارات و عملکرد بازخورد داد. همچنین در صورت عملکرد مثبت به آن پاداش داد و این فرایند را تکرار کرد.

وی با تاکید بر اینکه مسئولیت پذیری را باید به زبان فرزندان به آنها یاد داد و نباید تصور کرد مسئولیت پذیری امری ذاتی است، افزود: بهترین راه برای مسئولیت پذیر کردن فرزند این است که والدین خودشان مسئولیت پذیر باشند. از این رو والدین کارهایی که باید فرزند انجام دهد را تحت هیچ عنوان خودشان انجام ندهند چراکه اینگونه فرزند دیگر نسبت به آن کار مسئولیت پذیر نخواهد بود.

وی به والدین توصیه کرد: هزینه خطا را پایین بیاورید و خطا پذیر باشید تا دروغ در فرزندان و فرار از مسئولیت پذیری میان آنها کاهش پیدا کند. هزینه انجام خطا را کاهش و هزینه تکرار آن را افزایش دهید. به فرزندانتان اجازه فرصت خطاهای محدود و آموختن از آن خطاها را دهید.

این استاد دانشگاه از "خانه بدون سرزنش" به عنوان راه حلی بری ارتقا مسئولیت پذیری فرزندان یاد کرد و گفت: اگر فرزندتان خطایی کرد به دنبال راه حل باشید نه سرزنش، از سوی دیگر به دنبال ریشه یابی آن موضوع و مکلف کردن فرزندان به انجام مسئولیت‌های متناسب باشید، حتی میتوانید کارهایی را در قبال حقوق به فرزندان بدهید تا کسب درآمد را بیاموزند. همچنین ثبات در رای بسیار اهمیت دارد. رفتارهای مسئولیت پذیری فرزندان را رصد و کانون کنترل درونی را به فرزندان آموزش دهید.

وی معتقد است که برخی افراد خود را مبنای تصمیمات و صاحب علت می‌دانند و برخی دیگر دائما در حال مقصر دانستن دیگران در مشکلات خود هستند و خود را قربانی محیط و خانه و دیگران می‌دانند. افرادی که دیگران را مقصر می‌دانند افرادی عاری از کانون کنترل درونی هستند. کانون کنترل درونی ذاتی نیست و یادگرفتنی است.

به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، ارزش و مالکیت دادن به فرزندان در کسب موفقیت، برخورد احترام آمیز با فرزندان، پرهیز از برخورد تند در امور غیر مهم، آموختن خودتنبیه کردن چارچوب‌مند را به فرزندان -این خود تنبیه کردن منجر به خودمراقبتی و مسئولیت پذیری می‌شود- آموزش عاقبت اندیشی به فرزندان از جمله راهکارهای مسئولیت‌پذیری فرزندان است.

رضائی‌زاده از راست گویی، حق گویی حتی اگر به ضرر ما باشد و یکپارچگی شخصیت به معنای یکپارچگی زبان، قلب و عمل به عنوان مهم‌ترین اصول اخلاقی یاد کرد و گفت: اگر به اصول اخلاقی نظیر انصاف، وفاداری، تلاش برای بهترین بودن و تعصب نداشتن و رعایت حقوق دیگران پایبند شدیم، می‌تواینم بگوییم انسانهای مسئولیت پذیری هستیم.

این کارشناس آموزش الکترونیک و کارآفرینی در پایان توصیه کرد: باید بچه‌ها را در زمینه متناسب با استعدادهایشان توانمند کنیم، دیگران را در مقابل ترفندهای قربانی‌نماها (افرادی که دیگران را در بروز مشکلات مقصر می‌دانند) آگاه کنیم تا از مقصر دانستن دیگران هنگام بروز مشکل جلوگیری کنیم. تربیت با محبت در راستای پیشگیری از عقده و کمبود محبت در بزرگسالی، حفظ حرمت و شخصیت فرزند در هر شرایطی، دادن بازخورد محترمانه به فرزندان، تنظیم انتظارات متقابل و توانمند سازی و آموزش خسارت پذیری از جمله نکات حائز اهمیت در افزایش مسئولیت پذیری است.

منبع: ایسنا

38