کدام عوامل بیشترین تاثیر را در سلامت روان زنان و مردان دارند؟

بیماری‌های روانی در جهان شیوع بالایی دارند و در صدر عوامل ایجاد کننده ناتوانی و مرگ زودرس قرار گرفته‌اند. طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، از ۱۰ بیماری که باعث بیشترین ناتوانی در جهان شده‌اند، پنج مورد مربوط به بیماری‌های روانی است. در سال‌های اخیر؛ در ایران نیز شیوع اختلالات روان‌پزشکی، روندی صعودی داشته است.
سلامت روان یکی از ابعاد مهم سلامتی افراد است و بر سلامت جسمانی و اجتماعی تاثیر جدی دارد. سلامت روان‌شناختی به طور کل حاکی از نبود استرس، اضطراب، نشانه‌های افسردگی و مشکلات وابسته به روان است. مسائل مختلفی مانند ویژگی‌های فردی، فشارهای روانی و محیطی، وضعیت اقتصادی و... بر سلامتی روانی افراد تاثیر دارد.

با توجه به افزایش اختلالات روانی در ایران و همچنین تفاوت احتمالی مولفه‌های اثرگذار بر سلامت زنان و مردان؛ شناخت عوامل موثر بر سلامت روان زنان و مردان ایرانی ضروری است. به همین خاطر پژوهشگران دانشگاه‌های پیام‌نور و خوارزمی، تاثیر عوامل مختلف را بر سلامت زنان و مردان بررسی کردند. اعظم علیزاده و پروانه دانش؛ پژوهشگران علوم اجتماعی به همراه همکارانشان در این پژوهش مشارکت داشتند.

برای انجام این مطالعه ۳۰۰ نفر از زنان و ۳۰۰ نفر از مردان ۲۰ تا ۶۰ سال شهر کرمان در بازه زمانی بهمن ۱۳۹۷ تا اردیبهشت ۱۳۹۸ از طریق پرسش‌نامه مورد بررسی قرار گرفتند. شهر کرمان بر اساس مناطق شهرداری به چهار منطقه تقسیم شد و پژوهشگران متناسب با جمعیت هر منطقه نسبت به کل شهر،‌ نمونه‌گیری انجام دادند.

پرسش‌نامه‌هایی که در این بررسی مورد استفاده قرار گرفتند، پرسش‌نامه‌های سلامت عمومی و پرسش‌نامه سبک زندگی سالم بودند.

یافته‌های به دست‌آمده از این مطالعه نشان داد که میانگین سن زنان و مردان شرکت‌کننده در این پژوهش به ترتیب ۳۹ و ۴۰.۵ سال بود. حدود ۶۲ درصد از زنان غیر شاغل و حدود ۳۸ درصد از زنان شاغل بودند. درصد مردان شاغل نیز حدود ۹۲ درصد بود.

در این مطالعه میانگین سلامت روان مردان (۲۳.۵) بیشتر از سلامت روان زنان (۲۰.۷) بود. ولی از نظر سبک زندگی، زنان سبک زندگی سالم‌تری (۵۵.۷) نسبت به مردان (۵۳.۲) داشتند. همچنین نمره مدیریت استرس زنان (۱۲.۶) بیشتر از مردان (۱۱.۶) بود. پرهیز از مصرف دخانیات و الکل در زنان (۱۹.۴)، بیشتر از مردان (۱۱.۷) بود. ولی زنان (۷.۶) کمتر از مردان (۸.۲) فعالیت بدنی و ورزش انجام می‌دادند. از نظر رژیم غذایی زنان (۱۶.۲) نسبت به مردان (۱۵.۳) رژیم سالم‌تری داشتند.

باتوجه به این‌که زنان سبک زندگی سالم‌تری داشتند، ولی سلامت روان آن‌ها کم‌تر از مردان بود. پژوهشگران این مطالعه در خصوص این تناقض می‌گویند: «تاثیر عوامل ساختاری مانند نابرابری در بهره‌مندی از منابع، نقش‌ها و مسئولیت‌های جنسیتی، پایگاه‌های خانوادگی و والد بودن و نیز استرس‌های اجتماعی ادراک‌نشده، نقش تعیین‌کننده‌تری در سلامت روان زنان دارند». زنان با این‌که سبک زندگی سالم‌تری دارند، اما عوامل ساختاری اجازه اثرگذاری کامل و مثبت سبک زندگی سالم را بر سلامت روان آن‌ها نمی‌دهد.

یافته‌های این مطالعه نشان داد که ورزش و فعالیت بدنی در زنان کم‌تر از مردان است. اما این متغیر تاثیرگذاری بیشتری بر سلامت روان زنان داشت. این موضوع نشان می‌دهد که ورزش و فعالیت بدنی برای کاهش اختلالات روانی و بهبود سلامت زنان، اهمیت بیشتری دارد. به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ زنان در جامعه ما به دلیل محدودیت‌های فضایی، عملکردی، فیزیکی و فرهنگی، کم‌تر از مردان ورزش می‌کنند و این امر زنگ خطری در جهت ابعاد مختلف سلامت زنان است.

در بین ابعاد مختلف تاثیرگذار بر سلامت روان، مدیریت استرس هم در زنان و هم در مردان، اثرگذاری بیشتری داشت. در این مطالعه تغذیه مردان نسبت به زنان ناسالم‌تر بود اما تغذیه تنها با سلامت روان مردان رابطه مثبت و معنی‌دار داشت.

به گفته محققان؛ اتخاذ سیاست‌ها و فرهنگ‌سازی در جهت تغذیه سالم کل جامعه به ویژه مردان و بالا بردن آگاهی‌های تغذیه‌ای و ارائه الگوی مصرف غذایی سالم و پرهیز از غذاهای آماده بی‌کیفیت و سرشار از چربی و نمک، می‌تواند راهی در جهت بالا بردن سلامت روان باشد.

همچنین یافته‌ها نشان داد که پرهیز از مصرف دخانیات و الکل ارتباط معنی‌داری با سلامت مردان ندارد و تنها بر سلامت روان زنان موثر است. به گفته پژوهشگران، زنان با اینکه دخانیات و الکل کم‌تری نسبت به مردان مصرف می‌کنند، اما همین مقدار کم هم سبب کاهش سلامت روان آن‌ها می‌شود و زنانی که سلامت روان کم‌تری دارند، دخانیات و الکل بیشتری مصرف می‌کنند.

در بین متغیرهای زمینه‌ای موثر بر سلامت روان زنان و مردان مثل سن، درآمد، تحصیلات و شاغل بودن یا نبودن، تنها متغیر شاغل بودن بر سلامت روان زنان تاثیر دارد و زنان شاغل سلامت روان بیشتری نسبت به غیر شاغل‌ها دارند. در مورد مردان نیز هیچ‌یک از متغیرهای زمینه‌ای بر سلامت روان آن‌ها تاثیر نداشت.

به گفته پژوهشگران این مطالعه با آگاه‌سازی و تشویق زنان به انجام ورزش و فعالیت بدنی و همچنین ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای آن می‌توان سلامت روان زنان را بهبود داد. همچنین آموزش شیوه‌های مدیریت استرس در جامعه‌ای که مملو از استرس‌های اقتصادی، اجتماعی و ... است، تاثیر زیادی بر سلامت روان زنان و مردان دارد. به علاوه، اطلاع‌رسانی و آگاهی‌سازی در مورد تغذیه سالم بر سلامت روان (به‌ویژه مردان) اثرگذار است.

منبع: ایسنا

70