آیا شیرها «آفلاتوکسین» دارند؟

با وجود آن‌که شیر، بی‌تردید یکی از مهم‌ترین منابع غذایی در سنین مختلف به‌شمار می‌رود که سهم قابل توجهی از مغذی بودن را با خود دارد، اما نمی‌توان از کنار مسائلی که دامن این غذای با ارزش را لکه‌دار می‌کند، به سادگی عبور کرد.

بعد از طرح موضوع وجود پالم بیش از حد استاندارد در لبنیات، از جمله شیر و مسائلی که بعد از طرح این موضوع به‌وجود آمد، امروز شاهد طرح موضوعی دیگر در خصوص شیر هستیم؛ مسأله‌ای که در درازمدت ممکن است تاثیراتی بر سلامت بگذارد که آنها را نمی‌توان اثری مثبت ارزیابی کرد.

مشکل از جایی شروع می‌شود که بحث وجود سمی به نام "آفلاتوکسین" در شیر توسط یکی از متخصصان در یک کنفرانس علمی طرح موضوع شده و بدون آن‌که کمترین واکنش را بین حضار آن کنفرانس خصوصا رسانه‌ها برانگیزد، به نقطه پایان می‌رسد.

آفلاتوکسین، نامی است که اولین‌بار در گذشته‌ای نه‌چندان دور، آن را در پیوند با پسته ایران شنیدیم، آنجا که بحث بازگردانده شدن پسته‌های صادراتی ایران مطرح و دلیل آن میزان بالای آفلاتوکسین اعلام شد.

آفلاتوکسین نوعی سم غذایی است که وجود آن در مواد غذایی تا دوز خاصی برای انسان قابل تحمل است و بیش از آن در کوتاه یا دراز مدت، اثرات جبران ناپذیری بر سلامت خواهد داشت. به‌طوریکه دوز بالای آن در یک‌بار مصرف، اثر کشندگی هم به‌دنبال دارد.

و اما آلوده بودن شیر به مقادیر بالای این ماده سمی، که منشا و دلیل مشخصی هم دارد، نکته‌ای است که ایسنا را به واکاوی آن واداشت، البته فعالان دامداری در این خصوص تمایلی به صحبت ندارند، اگرچه وجود این ماده را رد هم نکرده‌اند اما می‌دانند که گفتن در خصوص این موضوع ممکن است تاثیراتی بر بازار هم بگذارد، اما سلامت مردم چه می‌شود!؟

دکتر عبدالوهاب البرزی، رئیس مرکز تحقیقات میکروب شناسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز خاطرنشان کرد: چند سال پیش در همین مرکز تحقیقات در مورد میزان آفلاتوکسین موجود در شیرهایی که در شیراز عرضه می‌شود یک تحقیق انجام شد. این تحقیق نشان داد که 20 درصد از شیرهای موجود آفلاتوکسینی بالاتر از حد نرمال دارند.

وی افزود: حد مجاز آفلاتوکسین در مواد غذایی 200 است که دولت انگلیس این حد را برای کشور خودش 50 اعلام کرده است و برای صادرات از همان حد مجاز 200 استفاده می‌کنند.

البرزی با اشاره به این‌که این سم از قارچی به نام آسپرژیلوس تولید می‌شود، گفت: این سم می‌تواند تا دما 600 درجه را تحمل کند. شیرهای پاستوریزه و استریلیزه‌ای که به دست ما می‌رسد هیچ یک تا این دما گرم نمی‌شوند و البته حد مجاز هم همین است. بنابراین اگر این سم در شیر گاو وجود داشته باشد به هیچ وجه از بین نمی‌رود.

رئیس مرکز تحقیقات میکروب شناسی بالینی گفت: آفلاتوکسین موجب سرطان کبد، برخی ناراحتی‌های کبد و کلیه می‌شود. افراد معمولا روزانه یک لیوان شیر در روز مصرف می‌کنند که در صورت وجود آفلاتوکسین خطر زیادی در کمین آنها نیست. بیشترین خطر متوجه کودکان است.

وی گفت: بسیاری از مادران پس از این‌که کودک از شیر مادر گرفته شد، روزانه چند لیوان شیر پاستوریزه به کودکان می‌دهند. این میزان شیر اگر آفلاتوکسین داشته باشد می‌تواند برای بچه‌ها خطرناک باشد.

البرزی تاکید کرد: پس از این تحقیق به وزارت خانه اطلاع داده شد و ستادی هم برای رفع این مشکل ایجاد شد. این ستاد با کمک دستگاه‌های مختلف اقداماتی برای حل این مشکل انجام داد ولی پس از مدتی متوقف شد و دیگر کسی آن را پیگیری نکرد.

وی با بیان این‌که وضعیت هنوز هم تغییری نکرده است، گفت: مشکل وجود این سموم در شیر، مشکلی نیست که در مدت زمان کوتاهی حل شود. چند سال زمان نیاز است تا بتوان آذوقه دام‌ها را تغییر داد و بعدها اثر آن را در شیر بررسی کرد. بنابراین هنوز این مشکل در کشور ما وجود دارد.

این عضو هیات علمی دانشگاه گفت: بهترین راه برای حل این مشکل شروع از دامداری‌هاست. نظارت‌های کاملی که وضعیت تغذیه دام‌ها را بررسی کند و از ورود علوفه کپک زده به دامداری‌ها جلوگیری شود.

صحبت‌های دکتر البرزی ما را بر آن داشت تا با اداره کل دام پزشکی نیز مصاحبه‌ای داشته باشیم و از چند و چون این موضوع مطلع شویم.

دکتر قاسم رضاییان‌زاده، مدیرکل دامپزشکی استان فارسگفت: برابر ضوابط و دستورالعمل‌ها سازمان دامپزشکی به طور مرتب از دامداری‌های صنعتی، سنتی، کارخانه‌های تولید لبنیات، مراکز جمع‌آوری شیر و گاوداری‌های کوچک تولید کننده این محصول، جهت پایش آفلاتوکسین در شیر خام نمونه‌برداری لازم انجام می‌شود. با توجه به آزمایش‌ها و بررسی‌های انجام شده هیچ مخاطره‌ای جهت بهداشت عمومی و سلامتی آحاد مردم در این خصوص وجود ندارد.

همیشه همین گونه است. در همه ماجراهای زندگی ما هم یک بله هست هم یک نه. یکی می‌گوید یک مشکل بزرگ وجود دارد، یکی می‌گوید هیچ مشکلی نیست و نباید نگران باشیم.

آنان که موضوع را رد می‌کنند، معتقد هستند باید نیمه پر لیوان را دید، باید تلاش کرد که افکار مثبت داشت، عینک‌های خوب به چشم زد تا جامعه تحریک نشود و عمدتا ابتدای جملات‌شان از واژه " در این برهه حساس" استفاده می‌کنند.

ما نیز مانند همه شیر را هم‌چنان یکی از مهم‌ترین منابع غذایی مغذی می‌دانیم که باید در سبد غذایی همه شهروندان به‌میزان کافی قرار گیرد، اما همزمان بر لزوم توجه به کیفیت شیر نیز تاکید داریم، این‌که دستگاه‌های مسئول، تلفن‌هایشان را پاسخ دهند.

قرار است مردم شیر را برای سلامت جسمی مصرف کنند تا بتوانند با بهره‌وری بیشتر در خدمت جامعه باشند، قرار نیست مصرف یک ماده غذایی زمینه ساز بروز مشکلی باشد که نه تنها بهره‌وری را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد بلکه هزینه‌های هنگفتی را به جامعه تحمیل خواهد کرد.

بی‌تردید بخشی از مشکل به شهروندان بازمی‌گردد، آنجا که ضایعات نان را نگه‌ می‌داریم و تا به حیوانات بخورانیم، ضایعاتی که بعضا کپک زده‌ و همین کپک‌های سبزرنگ، تولید کننده همان سمی است که بحث اصلی این گزارش بود.

کپک به همراه نان و غذای دام مانند یونجه وارد بدن دام شده و آفلاتوکسین ترشح شده از آسپرژیلوس، مستقیم به شیر راه می‌یابد و ...

حال اگر دور ریز نان از چرخه حذف شود، اگر نگهداری یونجه برای تغذیه دام در شرایطی مطلوب باشد، اگر مراقبت‌های لازم را در زمان تولید شیر که همه در دستان پر توان بخش خصوصی است، انجام شود، بی‌تردید شیر سالمی به جامعه تحویل خواهد شد.

منبع: ایسنا

66