روسیه نمی‌خواهد ایران و غرب روابطشان را ترمیم کنند/ پوتین به دنبال احیای قدرت تزاری است

همزمان با تشدید تنش‌ها در رابطه با زنگزور، عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران روز پنج‌شنبه ۱۵ شهریور، در حساب کاربری خود در شبکه ایکس نوشت: «هر تهدیدی علیه تمامیت ارضی همسایگان ما، یا ترسیم دوباره مرزها، چه در شمال باشد، چه در جنوب، چه در شرق و چه در غرب، کاملا غیر قابل قبول است و برای ایران خط قرمز به شمار می‌رود.» این پیام عراقچی، در رابطه با تصمیم مسکو برای حمایت از درخواست جمهوری آذربایجان و ترکیه و راه‌اندازی کریدور زنگزور است.

 طی روز‌های گذشته، برخی از مقامات روسیه بر گشایش کریدور زنگزور تاکید کرده‌اند که این موضوع با واکنش سریع تهران مواجه شده است، مدیر کل اوراسیای وزارت خارجه ایران نیز در دیدار با سفیر روسیه در تهران بر مخالف کشور، در ایجاد هرگونه تغییر ژئوپلیتیک در منطقه قفقاز تاکید کرد. به اعتقاد تحلیلگران، با راه‌اندازی این کریدور در جنوبی‌ترین بخش از خاک ارمنستان، ایران آخرین راه اعمال نفوذ برای اثرگذاری بر رقابت‌های منطقه قفقاز را از دست خواهد داد.

با توجه به پافشاری روسیه بر مواضعش در قبال زنگزور، اکنون این پرسش‌ها مطرح است که چرا روسیه در این مقطع زمانی درباره زنگزور پافشاری می‌کند و تبعات این وضعیت چه خواهد بود؟ جلال ساداتیان، دیپلمات پیشین ایران در انگلستان و کارشناس ارشد سیاست خارجی در گفتگویی به این پرسش‌ها پاسخ داده است:

روسیه به دنبال اختلال در روابط ایران و غرب است

جلال ساداتیان گفت: «به نظر می‌رسد یکی از مهمترین اهداف روسیه این است که مانع از ارتباط ایران و غرب شود. در برهه‌های زمانی گذشته، شاهد شیطنت‌هایی از سوی برخی کشور‌ها بودیم، اما این شیطنت‌ها چندان واضح نبود و شاید حتی نمی‌شد تشخیص داد نیت آن‌ها از برخی حرکات مشابه چیست، اما در ماجرای زنگزور، بسیار واضح است که چرا روسیه این رفتار‌ها را نشان می‌دهد. روسیه می‌خواهد سنگی پیش روی ایران قرار دهد تا همیشه کشور را در شرایطی قرار دهد که در برابر روسیه معذوریت داشته باشد. روسیه می‌خواهد ایران را در تنگنا قرار دهد و سپس در نقش متعادل کننده وضعیت پس از تنگنا بر سر ایران منت بگذارد. درواقع عامل روسیه باشد، اما کنترل و نظارت با ارمنستان باشد. تا کنون ایران با ارمنستان درباره زنگزور توافق نظر داشته، اما این که به آذربایجان راه داده شود و این‌ها به هم متصل شوند، (حتی با نظارت ارمنستان) مسئله ساده‌ای نیست و باید کاملا بررسی شود. اگر قرار است در این زمینه مذاکره‌ای انجام شود نیز طرف ایرانی باید با بررسی همه جانبه و آگاهی کامل وارد مذاکره شود. فارغ از این که راه حل‌ها چیست، بحث بر سر این است که چرا در این مقطع زمانی روسیه بر مسئله زنگزور اصرار دارد. اگر بحث امتیاز دادن باشد که ایران به اندازه کافی درگیر حواشی شده است. ایران پیش از این هم به خاطر روسیه در مظان تقابل و اتهام غرب قرار گرفته است.»

وی افزود: «آقای دکتر عراقچی با درایت و تیزهوشی، اولین تماس خارجی خود را با آقای بورل برقرار کرد. همین موضوع نشان می‌دهد که ایران در گام اول در شرایطی قرار دارد که باید با کشور‌های غربی ارتباط برقرار کند. درواقع اگر ایران بتواند با اروپا ارتباط مناسبی برقرار کند، دست ایران در مناسبات بعدی و به ویژه حل مشکلاتی مثل تحریم‌ها بازتر خواهد بود؛ بنابراین باید دید آیا واقعا انگیزه روسیه همین کارشکنی در روابط ایران و غرب است؟ اگر اینطور باشد این موضوع با منافع ملی ایران که اتفاقا رئیس جمهور هم بر آن تاکید کردند در تضاد است. ما نیاز داریم هر چه سریعتر به روابطی متوازن با شرق و غرب دست پیدا کنیم و اکنون که زمزمه‌های حل مسئله برجام و FATF مطرح می‌شود، جایی برای رفتار‌های این‌چنینی روسیه نداریم. هر چند تا انتخابات آمریکا، همه چیز مبهم است، اما به هر حال مشخص است که طرفین به دنبال آغاز دور جدید مذاکرات هستند.»

روسیه پوتین به دنبال احیای روسیه تزاری است

دیپلمات پیشین ایران در انگلستان در ادامه گفت: «این که با روسیه قطع رابطه کنیم یا درگیری ایجاد کنیم درست نیست، اما لازم است هر چه سریعتر به توازن برسیم. توازن است که کمک می‌کند به اهدافمان برسیم، اگر به دنبال رشد ۸ درصدی و جذب سرمایه‌های خارجی هستیم، در درجه اول باید توزان ایجاد کنیم. بنابراین، این که روسیه اجازه ندهد ما با این اهداف برسیم، قطعا خلاف منافع ملی کشورمان خواهد بود. این بسیار مهم است که وضعیت ژئوپلیتیک کشورمان تغییر نکند. بسته شدن این مسیر آسیب ژئوپلیتیک بسیاری به کشورمان خواهد زد. همچنین به لحاظ اقتصادی با بسته شدن مرزها، مسیر ترانزیتی ما را تحت تاثیر قرار خواهد داد. این مسیر برای ایران حیاتی است و باید بر مواضع خود اصرار بورزد. اگرچه انگیزه اول روسیه از این اقدام فشار بر ایران است، اما انگیزه دوم این است که موقعیت خود را در قفقاز جنوبی ارتقا دهد. یعنی از طریق آذربایجان و سپس ارمنستان و گرجستان به موقعیت ویژه‌ای دست پیدا کند. زمانی که حکومت شوروی سوسیالیستی فرو پاشید، غربی‌ها سعی کردند تعدادی از کشور‌هایی که مستقل شده بودند، به سمت خود جذب و عضو ناتو کنند. در همان زمان هم قرار شد اولا ناتو حفظ شود و دوما حوزه ارتباطات زمینی روسیه را محدود کنند.»

وی افزود: «در نتیجه برخی کشور‌ها عضو ناتو شدند، اما به مرور روسیه متوجه فعالیت‌های غرب در برخی از این کشور‌ها شد. برای مثال فعالیت‌های موشکی در لهستان. سپس روسیه برای تقابل با غرب، به برخی از این کشور‌ها وارد شد از جمله ورود به گرجستان و تعرضی که چندانی واکنشی از سوی غرب نداشت، در نتیجه به منطقه کریمه هم ورود کرد و این منطقه را به خود الحاق کرد، هر چند کریمه، پیش از آن هم چند بار در طول تاریخ، دست به دست شده بود. روسیه پوتین همان تفکرات روسیه تزاری یا اتحاد جماهیر شوروی را دنبال می‌کند و می‌خواهد قدرت خود را در منطقه متناسب با وضعیت امروز جهان احیا کند. یکی از همین بخش‌ها منطقه قفقاز جنوبی شامل گرجستان، ارمنستان، آذربایجان است؛ بنابراین می‌توانیم بگوییم این هم یکی از انگیزه‌های روسیه است. روسیه در موارد مختلفی منافع ملی ما را نادیده گرفته است و بسیاری از اقداماتش جای حرف دارد. اما در این زمینه ایران باید هشیار باشد. حالت تهاجمی روسیه از زمان ماجرای جنگ سوریه آغاز شد، تهاجم به کریمه، گرجستان، ورود زیردریایی‌های اتمی به بندر لاذقیه سوریه نیز از دیگر نشانگان این رفتار‌های روسیه است.»