اگر می خواهیم این نظام مقدس بماند، حقوق مردم را رعایت کنیم

آیت الله هاشم زاده هریسی عضو مجلس خبرگان رهبری به بررسی حقوق ملت در قانون اساسی و اسلام پرداخت و اظهار کرد: مساله «حقوق» زیبا و لطیف است و هرچه در این رابطه گفته شود، عطرآگین خواهد بود. سرنوشت دنیا و آخرتمان به مساله حقوق مربوط است؛ حقوقی که در جامعه ما حتی حرف آن فراموش شده است. در دانشگاه نیز تئوری ها تدریس می شود و کاربردی نیست و صدای حقوق از دانشکده های حقوق برنمی خیزد.

سعادت دنیا و آخرت مرهون عمل به حقوق است

پایبند نبودن به حق و کوچک شمردن آن فاجعه آفرین است

این استاد حقوق به فلسفه حقوق اشاره و تصریح کرد: حقوق تنها حقوق نیست، حقوق و تکلیف دو مساله با وحدت مصداق و وحدت جایگاه هستند که هر دو در یکجا گردآمده و ملازم یکدیگر هستند. هر کجا کسی حقی دارد طرف مقابل نیز تکلیفی دارد. در واقع حقوق دو رویه و دو سویه است و رفت و برگشت دارد، رفتش حق است و برگشتش تکلیف می آورد. وقتی حقوق توام با تکلیف است، تکلیف امر خداست و حق نیز حکم خداست و همه به خدا بر می گردد و خداوند ضامن اجرای این تکالیف است. وقتی ما از حق می گوییم تکلیف نیز پشت سرش وجود دارد و وسعت دارند و همه امور را در برمی گیرند و این دو مساله دنیا و آخرت انسانها را آباد می کنند. اگر یکی بر زمین ماند و حق را ندادند به تکالیف عمل نمی شود و تکلیف هم بر زمین می ماند و صاحبان حق به زور، حق خود را می گیرند و اخلال به وجود می آید و همه نظم ها به هم می خورد و فاجعه آفرین خواهد بود. به عبارت دیگر پایبند نبودن به حق و کوچک شمردن آن بسیار فاجعه آفرین است.

وقتی به حقوق عمل نمی شود ظلم و آلودگی ایجاد می شود

وی افزود: فقه ما با آن عظمت و گستردگی و آن همه تحقیقات در حقیقت حقوق ماست، ولی تفاوت این است که در فقه مسائل با گرایش تکلیف مداری مطرح می شود به طور مثال می گوییم ما در مقابل خداوند مکلف به نماز خواندن هستیم، ولی این به صورت حقوق مطرح نشده است. حکم در فقه می گوید اگر کسی در جای غصبی نماز خواند یا با لباسی نماز خواند که یک دکمه آن از دیگری است یا اگر طلبی به کسی دارد و باید در وقت نماز آن را بپردازد و نمازش قبول نیست در حقیقت به حقوق فرد طلبکار اشاره دارد. این حق است که به صورت تکلیف بیان می شود. اهمیت و وسعت حقوق و آثارش از اینجا پیدا می شود. برای همه ابتدا مشکل از عدم عمل به حقوق ایجاد می شود. وقتی به حقوق عمل نمی شود ظلم و آلودگی ایجاد و تهمت ها شروع می شود.

اگر حقوق مردم را با کرامت به آنها بدهیم هرگز شورشی را شاهد نخواهیم بود

عضو مجلس خبرگان رهبری ریشه فساد در جامعه را توجه نکردن به حقوق دانست و بیان کرد: فساد دنیا و آخرت انسان را به هم می ریزد و دین و اخلاق انسان را نابود می کند. مگر می شود در جایی به حقوق انسانها توجه شود، ولی آنجا شورش یا بگومگویی ایجاد شود! اگر حقوق مردم را با کرامت به آنها بدهیم هرگز شورشی را شاهد نخواهیم بود «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَم» منشا حقوق انسانها کرامت انسانهاست و کرامت و حقوق را خدا داده و می طلبد و خدا تکلیف را می خواهد. این فلسفه ای بسیار زیباست.

وی به موانع تحقق حقوق ملت اشاره و خاطرنشان کرد: یکی از موانع اصلی، عدم توجه است. برخی می گویند قدرت داریم و حقوق را رعایت نمی کنیم و زمانی که به تکلیف عمل نشد حقوق زمین می ماند. بی توجهی به تکلیف و حقوق نا آرامی به وجود می آورد. یکی دیگر از دلایل نا آرامی عدم توجه به مکلف بودن و عدم توجه به اینکه حقوق با تکلیف ملازمه دارد، است. در واقع مردم حق حکومت را رعایت می کنند و حکومت نیز به تکلیفش نسبت به مردم عمل می کند. خدا راضی می شود و زندگانی زیبا می شود، در غیر اینصورت به فرموده حضرت علی (ع) هم دین انسان از بین می رود و هم حکومت بریده و قطع می شود و هم دشمنان به از بین رفتن این حکومت امیدوار می شوند.

فساد دنیا و آخرت انسان را به هم می ریزد و دین و اخلاق انسان را نابود می کند. مگر می شود در جایی به حقوق انسانها توجه شود، ولی آنجا شورش یا بگومگویی ایجاد شود

عدم توجه مسئولین به حقوق مردم، مشکلاتی را برای نظام ایجاد می کند

هاشم زاده هریسی افزود: اگر کوتاه مدت فکر کنیم و توجه نکنیم که این عدم توجه به تکلیفمان در برابر مردم به خودمان بر می گردد، مشکل درست می شود. فرافکنی نکنیم همه چیز به همین مساله برمی گردد؛ نمی توان گفت از هزاران کیلومتر آن طرف دریاها دشمنان دست دراز کرده و در کشور ما آشوب ایجاد کرده اند بلکه ما زمینه این آشوب را ایجاد کرده ایم. می خواهیم خود را تبرئه کنیم، ولی توجه نمی کنیم که به خودمان دو لطمه بزرگ زده ایم. خودمان را حقیر کرده ایم و بیان داشتیم که ما آنقدر بی خاصیت و بی عرضه ایم که دشمن کشور ما را به هم می ریزد و دشمن آنقدر قوی است که از آن فاصله دور ما را تضعیف و خانواده های ما را آشفته و نگران می کند.

وی ادامه داد: ضرر سوم این است که ما متوجه ریشه دردها نمی شویم و گمان می کنیم وقتی سرکوبی کردیم و داغی گذاشتیم و زندان کردیم مشکل حل می شود، نسخه بدلی می نویسیم تا مشکل حل شود، ولی مساله حقوق و تکالیف است که مبتلای آن هستیم۰ فقه ما با آیات و روایات آثار این مساله را بیان می کند یعنی اگر موارد فقهی را به موارد حقوقی برگردانید همان مساله حقوق می شود.

این استاد حقوق به روایات فقهی حقوقی اشاره و خاطرنشان کرد: امام باقر(ع) در اهمیت حقوق می فرماید: وقتی امام صادق(ع) از دنیا می رفتند دستور دادند همه خانواده ایشان را دور او جمع کنند و یک سخن گفتند و از دنیا رفتند «إیاکم والتعرض للحقوق» بسیار پرهیز کنید و مراقب باشید تا به حق کسی تعرض نکنید.

وی گفت: وقتی دل کسی را بشکنید به حق او تعرض کرده اید و حق او را ضایع کرده اید. اگر کسی را تحقیر کنند و او را به زندان ببرند و به صورت او یک سیلی بزنند یا کاری کنند که کسی بترسد یا مادری شب ناله کند یا در جامعه شغلی پیدا نکند یا بدهکار باشد و… همه تعرض در حقوق است. به خصوص اینکه کسانی این فرصت و امکانات را از مردم بگیرند که تامین مردم وظیفه آنها باشد؛ اینها تعرض به حقوق است. از یک تحکم تا کشتن، حقوق مردم است و گاهی مسایلی پیش می آید که حتی از کشتن هم بدتر است.

عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: امام صادق(ع) باز می فرمایند: هر کسی دین خدا را بزرگ و گرامی بدارد آن آدم به حقوق مردم پایبند خواهد بود. هر کسی به حقوق مردم توجه نکند در دین و ایمان خود ضعیف است‌. در دین ما گفته شده دست دزد را می بُرند و این حکم قرآن است، ولی قرآن استثنا کرده و بیان داشته که اگر یک سال قحطی است و مردم غذا دزدیدند، نباید دست آنها بریده شود چون قحط سالی است و یقیناً اضطراری وجود داشته است.

حقوق الناس به هیچ وجه بخشوده نمی شود

وی به تبیین حقوق الله و حقوق الناس و تقدم و تأخر این دو پراخت و بیان کرد: در تمام فقه، حقوق الناس بر حقوق الله مقدم تر است. حقوق الله با مغفرت خدا، توبه و با شفاعت بخشیده می شود، ولی حقوق الناس به هیچ وجه بخشوده نمی شود. شفاعت بردار و توبه بردار نیست مگر اینکه شخص ابراز کند که رضایتش کسب شده است.

وی افزود: حضرت علی(ع) می فرمایند: جَعلَ اللّه سبحانَهُ حُقوقَ عِبادِهِ مُقَدِّمَهً لحُقوقِهِ خداوند حقوق بندگان خود را بر حقوق خویش مقدم داشته است. فمَن قامَ بحُقوقِ عِبادِ اللّه، کانَ ذلکَ مُؤَدّیا إلى القِیامِ بحُقوقِ اللّه؛ هر کسی حقوق بندگان خدا را رعایت کند او حقوق خدا را رعایت خواهد کرد. کسانی که حقوق مردم را رعایت نمی کنند یقیناً از حقوق خدا هم می خورند. کسی که به حقوق بندگان خدا عمل کند به حقوق خدا پایبند خواهد بود.

وی گفت: حقوق الناس دو جنبه دارد، هم حقوق الناس و هم حقوق الله است، اما حقوق الله فقط حقوق الله است چون خداوند تجاوز بر حق مردمان را منع کرده است و زمانی که تجاوز بر حق کسی صورت می گیرد هم حق بنده و هم دستور خدا را ضایع کرده ایم. این است که ما باید بر مساله حقوق حساسیت داشته باشیم.

اگر می خواهیم این نظام مقدس بماند، حقوق مردم را رعایت کنیم

هاشم زاده هریسی اظهار کرد: پیشنهاد من این است که اگر می خواهیم این نظام و انقلاب که جان ماست مقدس بماند باید حقوق مردم را رعایت کنیم که اگر رعایت نکنیم بدانیم که نمی ماند و اگر بماند نمانده است چون محتوای آن تهی شده و دیگر اسلامی نخواهد بود. امام خمینی(ره) فرموده است: حفظ نظام اوجب واجبات است، ولی منظور امام فقط حفظ قالب نظام نیست. تهی بودن نظام از اسلام، عدالت و معنویت از بین بردن نظام با دست خودمان است. یکبار دشمن از بین می برد، یکبار خودمان به دو طریق، یکی ایجاد نارضایتی که سرمان را به باد می دهد و دیگری اینکه نظام را از درون تهی کنیم.

در جامعه نهضتی حقوقی به وجود بیاوریم

وی گفت: باید در جامعه نهضتی حقوقی به وجود بیاوریم و حقوقدان ها، فضلا و علمای فقه جمع شوند و نهضت حقوق را بر نهضت انقلاب اسلامی بیفزاییم چون این جامعه نهضتی بوده و مورد غفلت واقع شده و امروز باید آن را برجسته کنیم و بدانیم که اگر حقوق نباشد، عدالت از بین می رود و مشروعیت حکومت به عدالت است.

حدود ۳۷ درصد از قانون اساسی زمین مانده و اجرا نمی شود یا نقض دارد

وی با بیان اینکه قانون اساسی ما عظمت دارد و مترقی است، گفت: من نمی گویم قانون اساسی ما مطلق است چرا که بشر آن را تصویب کرده و به مرور تکمیل می شود، ولی روی هم رفته قانونی مترقی است. اصل سوم به عنوان حقوق ملت و اصل پنجم به عنوان حاکمیت ملت در اوج است. من مطالعه کرده ام و دریافتم که حدود ۳۷ درصد از قانون اساسی زمین مانده و اجرا نمی شود یا نقض دارد. به عنوان مثال در مورد حمایت از مردم، ۱۴ اصل وجود دارد که همگی آنها به زمین مانده است.

اگر قانون اساسی یک کشور زمین بماند، جای افسوس دارد

عضو مجلس خبرگان رهبری اظهار کرد: قانون اساسی سند ولایت ماست، اگر قانون اساسی یک کشور زمین بماند، جای افسوس دارد. حکومت ما ولایی است و دنیا از حکومت ولایی سر در نمی آورد، رسمیت این مساله در قانون اساسی ماست. رییس جمهور ما به اجرای قانون اساسی و حقوقی که در قانون اساسی وجود دارد، سوگند یاد کرده است. این قانون پشتوانه مردم است و حقوق شهروندی بدون قانون اساسی معنا ندارد.

هاشم زاده هریسی در پایان تأکید کرد که باید به قانون اساسی برگردیم. نباید اجازه بدهیم قانون اساسی خدایی نکرده به سرنوشت قانون در دوران طاغوت دچار شود. قانون اساسی ما امروز صاحب و مدافع ندارد. خدا می داند اگر رییس جمهوری به حقوق عمل می کرد چه قدرتی پیدا می کرد و هر چه گناهان ناکرده به گردن او می افتاد، مورد قبول مردم واقع نمی شد ولی امروز مردم قبول می کنند.