آیا چین هژمون بعدی خاورمیانه خواهد بود؟

شلومو بن آمی در پراجکت سیندیکیت نوشت: جو بایدن، رئیس جمهور آمریكا اعلام كرد كه تا 11 سپتامبر نیروهای آمریكایی را از افغانستان خارج خواهد كرد و سرانجام به طولانی ترین جنگ كشور خود در خارج پایان می‌دهد. این حرکت نشان دهنده تغییر گسترده استراتژی آمریکا در خاورمیانه است، تغییری که بسیاری مدت‌ها است انتظار آن را می‌کشند، حال پرسش اینجاست که کدام کشور منتظر آن است تا جای آمریکا را در منطقه بگیرد؟

در ادامه‌ی این مطلب آمده است: به نظر می‌رسد چین امیدوار است که جای آمریکا را بگیرد. فقط دو هفته قبل از اعلام بایدن مبنی بر تصمیم آمریکا به خارج کردن نیروهایش از افغانستان، وانگ یی، وزیر امور خارجه چین برای امضای قرارداد 25 ساله با ایران به نام "مشارکت جامع استراتژیک " (CSP) که شامل همکاری‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی می‌شود، به تهران سفر کرد. این اقدام باعث نگرانی شدید آمریکا شده است.

بله، توافق 25 ساله ایران و چین یک ابزار استاندارد سیاست خارجی برای چین است که البته قبلاً مشابه آن را با سایر کشورهای منطقه از جمله عراق و عربستان سعودی به امضا رسانده است. در این بین البته برخی در مورد ابعاد توافق ایران و چین از جمله سرمایه‌گذاری 400 میلیارد دلاری پکن در این کشور تا حدی اغراق کرده اند چرا که تاکنون هیچ یک از طرفین در مورد رقم رد و بدل شده اظهارنظری نداشته اند.

اما حتی اگر توافق تهران و پکن روابط دو کشور را سطح جدیدی نرساند، این اولین مشارکتی است که چین با یک دشمن دیرینه ایالات متحده منعقد کرده است. در همان زمان، چین در حال تعمیق روابط با نزدیکترین متحدان آمریکا در خاورمیانه، از جمله امارات متحده عربی، مصر و حتی اسرائیل است.

در حال حاضر انگیزه چین در درجه اول اقتصادی به نظر می‌رسد. گذشته از دستیابی به منابع انرژی منطقه، چین می‌تواند از طریق همکاری با صنایع پیشرفته اسرائیل، مشارکت خود را در بخشهای پیشرفته افزایش دهد. به همین دلیل است که این موافقتنامه‌ها همه باعث ناراحتی آمریکا شده است، چین طی سالهای اخیر سرمایه‌گذاری خود در اسرائیل را به شدت افزایش داده است.

چیزی که آمریکا لازم نیست حداقل در حال حاضر نگران آن باشد درگیری در خاورمیانه است. بله، توافق 25 ساله چین با ایران همکاری‌های امنیتی را هم شامل می‌شود، اما این یک اتحاد نظامی نیست و چین در هیچ درگیری نظامی طرف ایران نخواهد ایستاد. به هر حال، چین همچنین تمرینات نظامی را همسو با عربستان و ایران انجام می‌دهد.

آخرین چیزی که چین در حال حاضر می‌خواهد یک درگیری منطقه‌ای است، اتفاقی که می‌تواند صادرات نفت را مختل کند یا سرمایه گذاری‌های پکن در منطقه را به خطر بیاندازد. بدون شک این نگرانی اگرچه چین را به یک ذینفع مسئول در صلح منطقه‌ای تبدیل می‌کند، اما لزوما نشان دهنده قبول مسئولیت چین برای پذیرش امنیت در خاورمیانه نیست. اتحادهای نظامی ترجیح چین در رقابت جهانی با آمریکا نیستند.

چین همچنین مواظب بوده است که درگیر درگیری‌های طولانی مدت منطقه‌ای نشود. اگرچه اخیراً چین پیشنهاد كرده است كه میزبان مذاكرات مستقیم بین رهبران اسرائیل و فلسطین باشد، اما نباید برای این پیشنهاد اعتبار چندانی قائل بود. چین به خوبی می‌داند که فقط به دلیل هزینه‌های مالی و انسانی زیاد آمریکا بوده است که چین توانسته است نفوذ اقتصادی خود را در افغانستان و عراق گسترش دهد. این سرمایه گذاری نیست که چین علاقه مند به انجام آن باشد.

در نهایت، منافع اقتصادی چین با دست نخورده نگه داشتن سیستم امنیتی مستقر شده توسط آمریکا در خاورمیانه تأمین می‌شود. این تا حدی توضیح می‌دهد که چرا شرکای اصلی چین در خاورمیانه بیشتر متحدان آمریکا هستند. چین هنگام امضای قرارداد با ایران یک استثنا ایجاد کرد، اما این نیز یک محاسبه اقتصادی بود: این کشور می‌خواهد تجارت دوجانبه را با ایران احیا کند، تجارتی که از زمان خروج آمریکا از توافق هسته‌ای 2015 ایران و بازگرداندن تحریم‌ها در سال 2018 آسیب بزرگی دیده است.

در حقیقت، تنها پس از اجرای مجدد تحریم‌ها بود که ایده توافق 25 ساله ایران و چین متولد شد. زمان امضای آن نیز درست زمانی که دولت بایدن سعی در مذاکره مجدد و پیوستن دوباره به توافق هسته‌ای داشت، تصمیمی محاسبه شده از سوی چین برای تقویت موقعیت چانه زنی ایران بود تا بدین شکل لغو تحریم‌ها تسریع شود.

در مورد آمریکا، برتری نظامی این کشور در خاورمیانه احتمالاً برای مدتی بلامنازع باقی خواهد ماند، اما این سطح قدرت نظامی برای جلوگیری از افزایش نفوذ استراتژیک چین در منطقه و فراتر از آن کافی نخواهد بود. برای این منظور، آمریکا همچنان باید نفوذ سیاسی، تعامل اقتصادی و نفوذ فرهنگی خود را تقویت کند. در غیر این صورت، همانطور که بایدن در فوریه گفت، چین ناهار آمریکا را می‌خورد!

منبع: انتخاب

38