گفت‌وگو با معاون آموزش ارتش درباره سربازی/ دستور رئیسی برای مشارکت دولت در مهارت‌آموزی سربازان/ دوره سربازی جزو روزمه سربازان محسوب خواهد شد
معاون آموزش ارتش با بیان اینکه آخرین گلوگاه تربیتی جامعه، برای آماده کردن فرد برای گرفتن مسئولیت‌ها و نقش‌های اجتماعی سربازی است، گفت: خیلی از آموزش‌های سربازی را متناسب با رشته تحصیلی افراد تغییر دادیم.
خدمت سربازی از آن مسائلی است که طی سال‌های اخیر حرف و حدیث‌های زیادی درباره آن مطرح میشود، از موضوعات مربوط به خرید خدمت سربازی گرفته تا مدت زمان دوره سربازی و یا حتی فضای حاکم بر سربازی در پادگان‌ها.
با این‌حال در نیروهای مسلح، موضوع سربازی همواره یکی از دغدغه‌های فرماندهان و در رأس آن فرمانده معظم کل قوا است که همواره موضوع بهبود فضای سربازی مورد تأکید معظم‌له بوده است.
اقدامات شاخص نیروهای مسلح در حوزه سربازی طی سال‌های گذشته را می‌توان در دسته‌بندی‌های مختلفی از جمله مهارت‌آموزی سربازان، اعطای تسهیلات پس از پایان خدمت سربازی، پروژه‌های علمی-تحقیقاتی برای سربازان نخبه و ... برشمرد که هر کدام از آنها توانسته است به سهم خود، تأثیر قابل توجهی در بهبود فضای سربازی بگذارد.
ارتش جمهوری اسلامی ایران بعنوان یکی از سازمان‌های نیروهای مسلح هر ساله میزبان و پذیرای جمعیت زیادی از سربازان کشور است که قطعا اقدامات این مجموعه در حوزه سربازی از اثرگذاری خاصی برخوردار است. با امیر سرتیپ علیرضا شیخ معاون تربیت و آموزش ارتش جمهوری اسلامی ایران به گفتگو نشستیم تا موضوعات مختلف مربوط به سربازی را در گفتگویی صریح مورد بحث و بررسی قرار دهیم.
متن این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
ارتش ظرفیت‌های خوبی از نظر آموزش دارد، چندین دانشگاه و مراکز آموزش کارکنان پایور و وظیفه از جمله این ظرفیت‌های آموزشی هستند؛ یک موضوعی که جامعه هم با آن درگیر است، بحث سربازی است، تعداد قابل توجهی از جوانان، نخبگان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه هر سال برای طی خدمت دورۀ سربازی وارد نیروهای مسلح میشوند که تعداد قابل توجهی از آنها را هم نخبگان تشکیل می‌دهند، در حوزه نخبگان در ارتش، بهعنوان معاونت آموزش ارتش، چه اقداماتی را در قبال ظرفیتی که هر سال وارد ارتش میشود انجام می‌دهید؟ چه بهره‌برداری‌ای از آنها میشود؟ خدمات متقابل ارتش و نخبگان در حوزه تربیت و آموزش را بفرمایید.
امیر شیخ: جامعه در این حوزه خیلی غفلت دارد و به این گلوگاهِ بزرگ تربیتی و ایستگاه اجتماعی کمتر توجه می‌کند، برای همین ما دچار آفت‌های زیادی در حوزه کار سربازی هستیم، کج‌فهمی‌ها و کج‌تابی‌هایی که در بعضی از حوزه‌ها در این زمینه انجام میشود، محصول این است که به سربازی بهعنوان مقطعی از عمر جوان در فرآیند تربیت و جامعه‌پذیری اجتماعی آن کمتر توجه شده است.
ما یک نسلی داریم که بایستی آن را تربیت بکنیم، سیستم و نظام ماموریت حفظ و تربیت سرمایه‌های اجتماعی برای آیندۀ نظام را دارد؛ یعنی سرمایه‌های ملی ما بایستی برای پاسخگویی به نیازهای آینده، متناسب تربیت شوند. همۀ دستگاههای کشوری یک مسئولیت‌هایی دارند، از خانواده بگیرید، در اجتماع، در آموزش و پرورش، وزارت علوم، در مقاطع تحصیلات تکمیلی، در اجتماع، در حوزه فرهنگ و همۀ اینها به هم مرتبط میشوند تا جوان را آنی بسازد که بایستی باشد که در آینده پاسخ به نیازهای کشور را بتواند بدهد.
اگر از این زاویه به موضوع نگاه کنید می‌بینیم که جوان در این پروسه، یک جایی یک توقف‌گاهی دارد که این توقف‌گاه سربازی است، یعنی ما به مدت 2 سال سرباز را می‌آوریم و از آن بهعنوان جامعه‌پذیری یاد می‌کنیم، یعنی نفر را برای آینده و گرفتن مسئولیت‌های آینده باید آماده کنیم؛ نقش ارتش جمهوری اسلامی و نیروهای مسلح در این جامعه‌پذیری یک نفر برای آماده‌سازی ورود به اجتماع و عرصه مسئولیت، حلقۀ مفقوده‌ای است که کمتر به آن توجه شده است. جامعه‌پذیری، نقش‌پذیری، اطاعت‌پذیری، قانون‌پذیری، اجتماع‌پذیری، همۀ اینها مواردی است که در دورۀ سربازی بایستی تحصیل شود، این است که بعضاً ما اشکال داریم نمی‌توانیم در وجود نفر تحصیل را نهادینه بکنیم، ضعف ماست که بایستی دستگاه‌ها به کمک بیایند تا بتواند این کار انجام بشود.
ما این توقف‌گاهی که در مسیر زندگی این نفر قرار دارد را ارزشمند می‌دانیم و روی آن سرمایه‌گذاری کردیم و گفتیم این جوان یکسری آموزه‌ها را از اجتماع گرفته، برای آن مسئولیت اجتماعی که باید بپذیرد، از آموزش و پرورش و دانشگاه می‌آید و در اینجا می‌ایستد تا در این توقف‌گاه هرس بشود، تنظیم بشود و آماده بشود تا در داخل اجتماع برود و مسئولیت بگیرد؛ این آماده‌سازی فرد برای گرفتن مسئولیت بایستی در سربازی انجام بشود.
در گذشته براساس نظام آموزشی ناخودآگاه اینگونه می‌گفتند: برو سربازی تا مرد شوی، تا وارد زندگی بشوی! یا برو سربازی تا آدم بشوی! برای اینکه یک نفر در نظاماتی قرار می‌گرفت که این نظامات نفر را در یک فعل و انفعالات و کنش و واکنش‌هایی می‌آورد که نفر را آماده می‌کرد برای ورود به داخل اجتماع، از یک حوزه استقلال نفری، نفر را می‌آورد در یک حوزه جامعۀ بزرگ که باید مسئولیت اجتماعی بپذیرد و در آنجا بسیاری از استقلال‌های انفرادی خودش را فدا جامعه بکند و از آن بگذرد.
اگر از این منظر به سربازی نگاه کنیم، من می‌گویم آخرین گلوگاه تربیتی جامعه، برای آماده کردن نفر برای گرفتن مسئولیت‌ها و نقش‌های اجتماعی سربازی است، اینجا کلا تعریف آن عوض میشود و به فرمایش مقام معظم رهبری، پادگان دانشگاه میشود، جایی برای تغییر میشود، جایی برای اصلاح، برای تنظیم میشود که نفر داخل یک اجتماع نظام‌مند بشود و بتواند مسئولیت بگیرد.
از این منظر اگر بخواهیم به این مقولۀ سربازی نگاه بکنیم، مقاله‌ها و کتاب‌ها میشود نوشت که چه تاثیری در فرآیند کار دارد، بخشی از این نتایج مکتوم و نانوشته است و بخشی هم نوشته شده است؛ اما اگر همه آنها را بخواهیم جمع کنیم و کار مطالعاتی روی آن انجام بدهیم، واقعاً این قابل فهم و درک است که دورۀ سربازی یک دورۀ ضرورت است که سرباز باید بگذراند و برای ورود به داخل اجتماع آماده بشود.
سربازهایی که در نیروهای مسلح خدمت می‌کنند لیسانس، فوق‌لیسانس و دکتری هستند که از جامعه آمدند، اما وقتی وارد اینجا میشوند رفتار آنها داخل اینجا با رفتار آنها در داخل خانه یا در جامعه متفاوت است، در اینجا می‌آموزند که در چهارچوب رفتار کنند، برابر سهم و نقش خودش عمل می‌کنند، نسبت به وظیفه محولۀ خودش باید پاسخگو باشند، می‌پذیرند که باید نقش بگیرند، در اینجا مسئولیت دارند و در قبال این مسئولیت پاسخگو هستند، همۀ این مطالبی که عرض کردم نتیجه کار سربازی است.
با نگاه جدید فرمانده کل ارتش ما برای این تغییر ریل تلاش کردیم، یک تلاش هدفمندی برای اینکه به فرمایش ایشان که بهعنوان یک راهبرد به ما در سال 1400 و 1401 ابلاغ کردند که بایستی نهادینه بشود، نگاه سرباز به سربازی و نگاه فرماندهان به سرباز، باید تغییر پیدا کند، سرباز دیگر ابزار و عنصر انجام کار نیست، سرباز بهعنوان رشددهندۀ یک سیستم، جزیی از مجموعه است و ما به جای آموزش، به تربیت می‌پردازیم، یعنی تغییر ریل آموزش به تربیت از طریق فرآیندی که عرض کردم.
ناظر به همین موضوع طرح‌های بسیار زیادی در ارتش در حال اجرا است، از جمله آنها بحث مهارت‌آموزی است که بخش غالبی است که توان بسیار زیادی از ما را صرف خودش کرده است و برنامه‌ریزی ما این است که، طرح مهارت‌آموزی را که از سال 96 آغاز کردیم، تا سال 1401 تکمیل شود، از سال 1401 سربازی در مجموعه وارد نمی‌شود مگر اینکه یک تخصص و یک مهارت را بیاموزد و با مدرک از اینجا بیرون برود.
پس ما دیگر به سرباز بهعنوان اینکه این سرباز بیاید یک کاری انجام بدهد نیست، ما برای خودمان تکلیف درست کردیم که برای این سرباز کاری بکنیم، به این سرباز مهارت و تخصصی بدهیم که در جامعه به درد او بخورد، تسهیلاتی فراهم بکنیم که یک نفر بعد از رفتن به سربازی، بلافاصله بتواند به شغل وصل شود و دغدغۀ معیشت او رفع شود. الزامات اولیۀ این کار داشتن مهارت و گرفتن گواهینامه مهارت است، برای گرفتن پروانه کسب آن را آماده کردیم و الان حدود 80، 90 درصد سربازهای حاضری که داخل مجموعه هستند دارای این مدرک هستند و سال 1401 باید به صددرصد برسد.
نگاه دوم ارزش‌محوری که ما نسبت به کار داریم تقسیم‌بندی رده‌های مختلف سربازها براساس سطح تحصیلات است، یعنی به کارگیری نفرات در مشاغل مرتبط با تخصص‌هایشان و سطح سواد آنها، این کار خیلی سخت است، به خاطر اینکه تخصص‌های ما در داخل سازمان متناسب با رشته‌های تحصیلی دانشگاهها تعریف نشده است، ما یکسری تخصص‌های خاص داریم، یک نفر بخواهد به اینجا بیاید، من ناگزیر هستم که این نفر را در یک جایی برای ماموریتی به کار بگیریم اما چون این دو با همدیگر هم‌جنس نیست، طرحی را نوشتیم که دقیقاً به سمتی برویم که تا جای ممکن این نفر در جایگاه تخصصی خودش قرار بگیرد که اینجا کارگاهی برای فرد بشود و جزو رزومه کاری برای ورود به اجتماع باشد، مثلاً اگر رشته طرف برق است یا برق‌کار است، در حوزه برق به کار گرفته بشود، اگر رشته او حقوق است در حقوق به کار گرفته شود که این دو سال خدمت سربازی بهعنوان رزومه کار برای این نفر و یک میدان تمرین عملی برای یک نفر برای ورود به اجتماع باشد. این طرح دومی است که ما داریم کار می‌کنیم بسیار هم زمان‌بر و بسیار هزینه‌بر است اما کار را برابر دستور داریم انجام می‌دهیم.
بین ورودی و نیاز شما تناسب وجود دارد؟
امیر شیخ: اصلاً! سختی آن همین است، دانشگاهها در رشته‌های مختلفی افراد را تربیت می‌کنند، تخصص‌های ما خاص خودمان است و مجبور هستیم متناسب‌سازی کنیم و بگوییم این فرد نزدیکتر به این کار است و این 5 رشته داخل این تخصص قرار بگیرند. ما در حدود 2 هزار تخصص در داخل ارتش داریم که مجبور هستم این رشته‌های متنوع را به نحوی با تخصص‌هایمان تطبیق دهیم.
نگاه بعدی که در خصوص تغییر نگاه به سربازی و سرباز داریم ایجاد می‌کنیم که خوشبختانه خیلی هم خوب جواب داده است، تغییر سبک آموزشها است که خیلی از آموزشها را متناسب با رشته تحصیلی نفر تغییر دادیم، مثلاً ما برای نخبگان کلاً نظام آموزشی را برای آنها تغییر داده‌ایم، چیزهای معمولی که به سربازهای معمولی آموزش می‌دهیم به آنها آموزش نمی‌دهیم، چون معتقد هستیم اینها قرار نیست بروند یک کاری را که ما می‌خواهیم انجام بدهند، آنها قرار است بهعنوان ظرفیت‌ها و ذخیره‌های نظام در جای دیگری به کار گرفته شوند.
ما یک اردوگاهی به مدت 20 روز برای آنها برپا می‌کنیم، همۀ هم‌رشته‌ها را دور هم جمع می‌کنیم، بعد برای آنها حلقه‌های مهارتی گذاشته‌ایم و گفتم با هم بنشینید استارتاپ‌ها، مهارت‌ها، کارهای فناورانه‌ای که با هم داشتید، مشکلات و موانع را بررسی کنید. یک اردوگاه 20 روزه درست کردند که رشته‌های مرتبط با همدیگر در کلونی‌هایی به نام حلقه مهارت، دور هم جمع میشوند و فقط در مورد زندگی و آیندۀ خودشان کار می‌کنند، همدیگر را پیدا می‌کنند، دوستانی که از دانشگاه‌های مختلفِ سراسر کشور آمدند، در یک رشته خاص در داخل یک گروهان خاص، سازماندهی شدند، داخل یک آسایشگاه سازماندهی شدند، شب‌ها برای آنها حلقه‌های مهارت می‌گذارند، می‌گویند از لحاظ علمی با هم جدل.و بحث کنید و با هم سر و کلۀ بزنید تا همدیگر را شناسایی کنید. این سرآغازی است برای تشکیل تیم ها و گروهها که با این کار
تیم درست می‌کنند، استارتاپ‌ها و کارگروه‌هایی شکل می‌گیرد که در یکسال گذشته بسیار تبعات اجتماعی بزرگی داشته و بچه‌هایی همدیگر را پیدا کرده‌اند که قبل از سربازی اصلاً نمی‌دانستند این ظرفیت‌ها کجا هستند! در اینجا عرضۀ توانمندی کردند، کارگروه درست کردند و اینها را ما با هم مرتبط کردیم.
یعنی شما نخبگان کارشناسی ارشد و دکتری را یک جایی جمع میکنید، آنها از جاهای مختلف هم آمدند و همدیگر را پیدا می‌کنند.
امیر شیخ: آنها را رشته‌بندی می‌کنیم؛ نظام‌مند، یعنی من می‌گویم در آن آسایشگاه فقط باید رشته شیمی باشد، رشته شیمی آنجا جمع میشوند بعد می‌گوییم کدام یک از شما قابلیت کار استارتاپی داشتید یا تجربه کاری دارید؟ می‌گویم مثلاً شما بیایید تجربه‌تان را برای دیگران بگویید، توانمندی‌های خودشان را به دیگران معرفی می‌کنند، تیم‌های مختلفی از آنها تشکیل میشود و بیرون می‌روند، ما فقط این کار را میزبانی می‌کنیم، ظرفیت‌ها را به هم معرفی می‌کنیم.
یعنی برای ارتش هم کار نمی‌کنند؟
امیر شیخ: اصلاً برای ما نیستند، و فقط بر اساس آن تکلیف اجتماعی که ما به عهده گرفتیم برای اینکه این ذخیره‌های نظام را حفظ بکنیم، این کار انجام میشود؛ خیلی هم عایدات داشته، یعنی بارها و بارها پیامک‌ها و نامه‌هایی که دوستان دادند، تشکر کردند که این ظرفیت در کجا پیدا میشود.
چه مدتی است این کار را شروع کردید؟
امیر شیخ: تقریباً یکسال است این کار را می‌کنیم. در یک عرصه ملی، چه دستگاهی می‌تواند که این تعداد نخبه را در واحد زمان و مکان در یک جا جمع کند و با یک روش مشخصی آنها را سازماندهی کند. معاونت علمی ـ فناوری ریاست‌جمهوری که مسئولیت نخبگان را به عهده دارد، آرزو دارد که 10 نفر را کنار هم بنشاند و با آنها صحبت کند! حالا ما یک کانونی درست کردیم که به سبب قانون و مقررات اینها باید به اینجا بیایند و ما 20 روز میزبان آنها باشیم. چرا دستگاههای مسئول از این ظرفیت ملی بهره نمی برند؟
معمولاً فارغ‌التحصیل‌های دانشگاهی به ویژه در حوزه مهندسی، این نقش‌پذیری اجتماعی را بلد نیستند و به همین خاطر انحراف در بین آنها زیاد پیدا میشود شما فرمودید در دوره سربازی به جامعه‌پذیری کردن آنها کمک می‌کنیم، این جامعه‌پذیری را در قالب آموزش نظام جمع تعریف کنیم یا نه یکسری آموزش‌های اجتماعی به سربازها می‌دهید؟
امیر شیخ: آموزش‌های ما تغییر کرده است، نوع آموز‌ش‌هایی که به سرباز داریم می‌دهیم متفاوت شده است، مثلاً ما 7 مهارت سبک زندگی را به آنها آموزش می‌دهیم، در بدو ورود 100 ساعت آموزش گذاشتیم که البته خودمان هم آن را ارائه نمی کنیم، جهاد دانشگاهی برای سرباز من در داخل پادگان، 100 ساعت آموزش سبک مهارت‌های زندگی را می‌دهند، این بخش اجتماعی است، آماده کردن نفر برای مهارت‌های مثلاً مالی، ازدواج، سواد رسانه، آسیب‌های فضای مجازی و همۀ آن چیزی که شما در حوزه کاری فکر میکنید و در ادبیات رایج تحت عنوان «مهارت‌های زندگی» است، براساس اصول و سرفصل‌های دانشگاهی، اساتید دانشگاهی در آنجا درس می‌دهند، پس من یک دریچه‌ای رو به اجتماع باز کردم که اینها بتوانند این کار را انجام بدهند.
اتفاقاً نقطه گریز کار همین جا است که بچه‌های فنی ما چون در قالب کار فنی و ابزار قرار گرفتند، قدرمسلم آوردن اینها در داخل جامعه و مقررات اجتماعی سخت است و عموماً اینها گریزپذیرند، یعنی از مرکز می‌گریزند، طبیعی هم است، درست است، متخصصین اینگونه کار می‌کنند اما هنر این است که در نظام تربیت و آموزش بتواند نفر را جامعه‌پذیر کند که در این جامعه تخصصش را به کار بگیرد، این مهم است، لذا ما دقیقاً در حوزه اجتماعی ورود پیدا کردیم یکی سبک زندگی و مهارت‌های زندگی است.
اجازه می‌دهید مقداری گفتگویمان را صریح‌تر کنیم درباره چالش‌های سربازی؟
امیر شیخ: بله- هرآنچه که مد نظر دارید که فکر میکنید سوال جوانان است بپرسید.
بسیار هم خوب؛ جوانان می‌گویند کجای نظام سربازی که رضاشاه پایه‌گذاری کرده است مقدس است؟
امیر شیخ: اتفاقاً نکتۀ خیلی خوبی را مطرح کردید، اتفاقاً پاسخ به شبهه جوان‌هاست! اولاً خدمت به وطن مقدس است، در هر مکتب و مذهبی خدمت به وطن مقدس است چون در هر مکتبی به کشتۀ در راه وطن شهید گفته میشود، تنها جایی هم که به کشته شهید اطلاق میشود در راه دفاع از وطن و ارزش‌های ملی است،
پس خدمت به خودی خود مقدس است، اما چرا خدمت سربازی را مقدس می‌کنیم؟ می‌تواند به نوع دیگری باشد، بله هر نوعی از خدمت باشد چون در راه دفاع است مقدس است، چه سربازی اجباری باشد، چه اختیاری باشد، چه حرفه‌ای باشد، سربازی فی‌نفسه مقدس است، چون دارید از آرمان‌ها، ناموس و خاک دفاع میکنید، از مادر کشور دارید دفاع میکنید، کسی نمی‌تواند بگوید مقدس نیست، این مقدس است.
چرا جوان‌های ما دارند این حرف را می‌زنند؟ اینها به شیوۀ سربازی اعتراض دارند که ما هم داریم تلاش می‌کنیم تا شیوه سربازی را اصلاح کنیم، نیروهای مسلح دارد این کار را می‌کند و طرح‌هایی را جلو می‌ّبرد. اینکه آیا می‌َشود با همین سیستم کار را پیش برد و سیستم دیگری نمی‌َشود جایگزین کرد؟ ما می‌گوییم میشود سیستم دیگری جایگزین کرد، منتها نظام باید پای کار بیاید، دولت پای کار بیاید، بودجه را تامین کند و بیاوریم کار انجام بدهیم، از دیدگاه من به عنوان یک کار حرفه‌ای که دارم به سربازی نگاه میکنم، سرباز متخصص برای من بهتر کار می‌کند.
وقتی که نظام آموزشی هدفمند نباشد، یعنی نقشه راه آن مشخص نباشد که خروجی آن چه باشد، همین میشود در هر دانشگاهی بالاخره فارغ‌التحصیل بیرون می‌آید و فارغ‌التحصیلی که واقعاً کیفیت تخصصی و دانشی را ندارد، در بین آنها عده‌ای باید با توجه به معیارها نخبه شوند، تلاش علمی می‌کنند و بالا می‌آیند
بحث اعتبارات است؛
امیر شیخ: بله یعنی من برابر قانون، مجری قانون هستم که بایستی در برابر قانون، جوان یک مدتی از عمرش را خدمت بکند، به هر شکلی بخواهد قانون مشخص کند، من از آن استفاده میکنم، سیستم برنامه ریزی را تغییر می‌دهم، چه سرباز اجباری باشد، چه سرباز حرفه‌ای باشد، اما آنچه که مصلحت نظام است را باید درنظر بگیریم، مصلحت نظام را مسئولین نظام تشخیص می‌دهند، بنده بهعنوان مجری دارم این کار را انجام می‌دهم، به من بگویند سرباز حرفه‌ای، می‌گویم خوش آمدید! برنامه‌ام را تغییر می‌دهم و شروع میکنم به آنها آموزش می‌دهم، به من می‌گویند سربازی اجباری، به همین روش می‌گویم چشم! تلاش میکنم بهینه کنم و بهترین شکل ممکن را ارائه کنم.
شما سرباز حرفه‌ای را موضوع مثبتی می‌دانید؟
امیر شیخ: من مجاز نیستم دیدگاه شخصی خودم را ارائه کنم من باید در جایگاه سازمانی مطرح کنم، چون من معاون تربیت و آموزش ارتش هستم، سربازی هر چقدر که به تخصص و حرفه نزدیکتر شود، موفق‌تر است، یعنی هر چقدر به مهارت برسد، موفق‌تر است، هر چقدر تخصص‌پایه باشد، دانش و تخصص آن بیشتر باشد، موفق‌تر است، در عصر حاضر که من دارم کار میکنم اگر شرایط به‌گونه‌ای فراهم شود که من بتوانم آموزش‌های پایه‌ای قوی‌تری را به سربازم بدهم، اطمینان من از به‌کارگیری سرباز در لب مرز بیشتر است.
بعضی‌ها در تعریف سرباز حرفه‌ای می‌گویند شما یک تعداد نیرو بگیرید، 5 سال بیایند به آنها پول بدهید، برای شما کار کنند و بعد بروند و بعد دورۀ بعدی بیایند؛
امیر شیخ: یک مدل سرباز حرفه‌ای این است می‌گوییم پیمانی؛
به نظر شما این مدل خوبی است؟
امیر شیخ: این محاسن و معایبی دارد باید در دستگاه خودش تعریف بشود.
بعضی مخالفین این دیدگاه این را درنظر می‌گیرند می‌گویند یک جوان وقتی 5 سال وارد یک سیستم میشود، وقتی بعد از 5 سال می‌رود گلِ جوانی‌اش را از دست داده است.
امیر شیخ: دقیقاً عرض کردم محاسن و معایبی دارد، همین الان در حوزه درجه‌دارها هم با همین مشکل مواجه هستیم، وقتی نفر را پیمانی دریافت می‌کنیم 5 سال از عمرش را آورده‌ایم داخل سیستم اجرا کردیم، همین مدل الان داخل پاکستان دارد اجرا میشود، 5 سال از بهترین شرایط عمر این نفر را که می‌توانسته کار بکند، تلاش بکند، قدرت ریسک داشته، توان جسمی داشته که فعالیت فکری و ذهنی بکند، من آوردم از او استفاده کردم، بعد از 5 سال به او می‌گویم برو بیرون! تازه باید از صفر زندگی‌اش را آغاز کند.
برگردیم به موضوع سربازی نخبگان، فرمودید ارتش 20 روز میزبان آنهاست، یعنی ارتش از ظرفیت آنها استفاده نمی‌کند؟
امیر شیخ: الان از این 850 نفری که دی‌ماه آمدند، 100 نفر از آنها برای ارتش هستند و 750 نفر آنها در باقی دستگاههای کشوری و لشکری پروژه گرفتند؛ بنده از این عزیزان میزبانی میکنم که این آموزش رزم مقدماتی را به آنها ارائه کنیم و بعد هم آنها را به سمت مسئولیت‌شان بدرقه تا بروند پروژه‌شان را انجام بدهند و خدمت آنها تمام است و مدرک‌شان را بگیرند. ارتش در اینجا از ظرفیت اینها خوب استفاده می‌کند. من به آنها می‌گویم من در چه عرصه‌هایی می‌توانم از شما استفاده بکنم، نیازهای خودم را به آنها می‌گویم و آنها هم می‌گویند ما در این حوزه می‌توانیم برای شما کار بکنیم، می‌گویم بیایید در این پروژه کار کنید. درصدی از این عزیزان استخدام ما میشوند.
فرمانده کل ارتش دستور دادند، آئین استخدام راجع به اینها را عوض کنید، روش استخدام و روش پرداخت حقوق اینها را عوض کنید، اینها را داخل سازمان جذب بکنید و الان آمدند دارند کار می‌کنند. ما چون تخصص اینها را می‌شناسیم، جایی به این تخصص نیاز داشته باشیم با آنها ارتباط برقرار می‌کنیم یعنی شبکه ارتباطی ما با آنها برقرار است، از آنها دعوت می‌کنیم و می‌گوییم چنین موردی داریم و به آنها پیشنهاد کار می‌دهیم و ورود می‌کنند و در آن عرصه به ما کمک می‌کنند.
ارتش جمهوری اسلامی ایران با نگاه اجتماعی، با نگاه ماموریتی در حوزه نظام، درصدد حفظ این سرمایه‌ها، برای نظام است و کار خیلی خوبی که انجام شده که در بازتاب‌هایش می‌گوید واقعاً ما درصد قابل ملاحظه‌ای از اینها را از رفتن به خارج منصرف کردیم، چون برای آنها نقطه کار مشخص کردیم، گفتیم شما می‌توانید در اینجا کار بکنید، امیدی ایجاد شده که می‌توانند یک تیم درست بکنند و در اینجا کار بکنند، در اینجا می‌توانند رشد بکنند، دستگاههای دولتی را آوردیم که به آنها ظرفیت بدهیم.
مثلاً ما یک دوره‌ای به نام آشنایی با زیست‌بوم‌های فناوری کشور داریم، دولت از هر جوانی 1 میلیون تومان می‌گیرد که این جوان بیاید این دوره را بگذراند و به او مدرک بدهد، چگونگی دادن آن هم به این صورت است که 500 تومان آن را معاونت علم و فناوری ریاست‌جمهوری می‌دهد، 500 تومان باید دستگاه بدهد، مثلاً دانشگاه مربوطه باید بدهد. ما رفتیم وارد معامله با اینها شدیم، گفتیم به اینجا بیایید، پول را به آنها نمی‌خواهد بدهید، برای سربازهای ما این دوره را بگذارید که وقتی سرباز بیرون رفت من به او یک مدرک می‌دهم که برای آن 1 میلیون هزینه کردم که مجوز ورود او به شرکت‌های دانش‌بنیان است، در چنین اردوگاهی که ما فراهم کردیم مشخص است سرباز تمایل دارد که سریع‌تر به اینجا بیاید و از این ظرفیت استفاده کند و آشنا بشود.
من دوره قبل خدمت نخبگان، بچه‌های رشته عمران رسیدم و با آنها صحبت می‌کردم گفتم اگر الان به شما اعلام بکنند که در یک کشوری مثلاً ایتالیا، یک اردوگاهی درست کردند، کلیه فارغ‌التحصیلان عمران دنیا را در آنجا جمع کردند و در آنجا قرار است ایده‌ها به یکدیگر منتقل شود، شما چقدر هزینه میکنید خودتان را به این اردوگاه برسانید؟ قطعاً زندگی‌تان را می‌فروشید تا بتوانید در آن ورک شاپ بزرگ شرکت بکنید و بعد از آنجا استفاده کنید، الان من در سطح ملی این را برای شما انجام دادم، یک ورک شاپ به مدت 21 روز ایجاد کردم، آب و غذا و بهداشت و همه چیز را مهیا کردم به شما حقوق هم می‌دهم، بیایید اینجا و از این ورک شاپ استفاده کنید، از این زاویه نگاه کردن برای آنها خیلی جالب بود که ما البته این کار کردیم.
در حوزه نخبگان بحمدلله این فرایند ایجاد شده و با تغییر رویکردی که از سال گذشته در این حوزه ایجاد شد، برنامه آموزشی و پرورشی آنها از نو نوشته شد. من افتخار دارم در طول 28 روز آموزش آنجا هستم و افتخار میکنم که با چنین جامعه نخبگانی روبرو هستم و 20 روز برای من درس است، چون بالای سر آنها می‌روم و صبح، عصر، شب با آنها حشر و نشر دارم و با آنها قاطی هستم. هیچ‌کدام از فرماندهانی که برای آنها کار می‌کنند مقطع پایین‌تر از دکتری نیستند، فرماندهانی تحت عنوان هنگ ویژۀ نخبگان، همۀ آنها دکتری هستند، روحانی‌ای که با آنها زندگی می‌کند از سطح 4 پایین‌تر نیاوردم، رفتم از حوزه انتخاب کردم و برای آنها آوردم، یعنی من یک مجموعۀ ویژه‌ای را طراحی کردم که بیایند در این مدت 20 روز با اینها زندگی کنند و اینها این مدت را بگذرانند.
ما یک برنامه‌ای تحت عنوان «صدای نخبگان» داشتیم که آنها واقعاً نقدهای خیلی خوبی نسبت به مسائل اجرایی کشور داشتند، نسبت به مسائل رویکردی کشور داشتند، ما همه را جمع کردیم و با حفظ امانت به دستگاه‌هایشان تحویل دادیم، یعنی یک پلی در این قسمت شدیم که ما بتوانیم حرف اینها را به دستگاههای مربوطه منتقل کنیم. در حوزه نخبگان خدا را شکر می‌کنیم که بحمدلله گام خوبی برداشته شده است و از همین جا هم از دوستان درخواست می‌کنیم که بیایند و از این فرصت استفاده بکنند و این ظرفیت‌ها را ببینند و حضور پیدا کنند و استفاده بکنند و مطمئناً وقتی آمدند نظر آنها تغییر می‌کند.
این کثرت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی علی‌الخصوص در مقاطع تحصیلات تکمیلی و باز در حوزه مهندسی برای شما چالش نیست؟
امیر شیخ: خیلی زیاد! هیچ تناسبی با نیاز کشور ندارد و وقتی هم وارد مجموعه ما میشوند باز به همین صورت است، ما مجبور هستیم، الان بیشترین آمار ورودی ما ارشد عمران است، مهندس زیاد شده است.
الان دکتر کم شده مهندس زیاد شده است.
امیر شیخ: وقتی که نظام آموزشی هدفمند نباشد، یعنی نقشه راه آن مشخص نباشد که خروجی آن چه باشد، همین میشود در هر دانشگاهی بالاخره فارغ‌التحصیل بیرون می‌آید و فارغ‌التحصیلی که واقعاً کیفیت تخصصی و دانشی را ندارد، در بین آنها عده‌ای باید با توجه به معیارها نخبه شوند، تلاش علمی می‌کنند و بالا می‌آیند. از دیدگاه ما یعنی برابر تدبیر فرمانده محترم کل ارتش، آن کارشناس ارشد و دکترایی هم که آمده، او هم نخبه است و الان داریم برای آنها هم ویژه کار می‌کنیم، یعنی داریم مرکز جداگانه‌ای برای آنها درست می‌کنیم و برنامه آموزشی آنها کاملاً جداگانه باشد، بالاخره کارشناس ارشد و دکتری از نظر ما سطح فرهیخته جامعه هستند و ما باید به اینها ویژه برسیم و به آنها نگاه بکنیم که برنامه‌هایی در دست اقدام داریم.
چندی پیش مسابقات المپیاد دانشجویی دانشگاه‌های افسری ارتش هم در نوشهر برگزار شد، درباره این مسابقات بفرمایید.
امیر شیخ: من ابتدا این نکته را عرض کنم که فرق بین دانشگاه سازمانی و دانشگاه‌های دیگر چیست؟ دانشگاه سازمانی دانشگاه‌های ماموریت‌محور هستند و دانشگاه‌هایی هستند که براساس معیارهای سازمانی و ماموریت‌های سازمانی دارند کارشان را انجام می‌دهند، لذا یونیک، واحد و مرجع هستند، یعنی شما با ایزو آنها را نمی‌سنجید، خودشان مرجعیت دارند و یونیک هستند و تخصص دارند و در عرصه‌های نظامی خوشبختانه ما در حوزه هوافضا، دانشگاه شهید ستاری ما قطب هوافضای کشور است، در حوزه دریا دانشگاه امام خمینی قطب حوزه دریا است، در حوزه پدافند که رادارها و شبکه‌های فرماندهی و کنترل است، دانشگاه پدافند ماست، در حوزه مدیریت و فرماندهی دانشگاه امام علی(ع) ما قطب است، اینها قطب‌های پذیرفته‌َشده هستند، به سبب سبقۀ تاریخی و همچنین حوزۀ دانشی که در عرصه‌های مختلف شاخۀ خودشان تا پایین‌ترین رده دارند مرجع تلقی میشوند
ما در ارتش 7 دانشگاه داریم که این دانشگاهها در مقاطع مختلف کارهایشان را دارند انجام می‌دهند. چنین جایی معیار تربیت نیروی انسانی متخصص است.
مسابقه المپیاد دانشجویی ما مسابقۀ سنجش معیارهای تربیت افسری ما است، یک شاخۀ آن شاخه علمی است که 70 درصد کار ما را شامل میشود که وزن علمی اینها را دارد می‌سنجد، 30 درصد باقیماندۀ آن مهارت‌های انفرادی در زمینه تیراندازی، شنا، استقامت بدنی و معیارهای فیزیکی بدن آنها و آمادگی‌ها و چابکی‌هایی که باید نفر در حوزه کاری داشته باشد است.
الان سال سومی است که مسابقات علمی را تحت عنوان «مسابقات سراسری دانشجویی، المپیاد دانشجویی دانشگاه‌های نظامی» و با نام «شهید آبشناسان» نام‌گذاری کردیم و هدایت می‌کنیم و بحمدلله رتبه‌بندی انجام شده و انشاءالله اختتامیه آن را اجرا می‌کنیم.
محصول این مسابقه ارزیابی کیفی دانشگاهها در راستای ماموریت آنها است، یعنی ما می‌گوییم چقدر فرماندهان دانشگاهها موفق بودند که نیروی انسانی را با معیارهایی که ما اندازه‌گیری می‌کنیم، تربیت کنند و در یک فرآیند واقعاً نفس‌گیر، چون فرماندهان به جد دارند در طول سال کار می‌کنند که در این مسابقه بتوانند رتبه بیشتری بیاورند و بتوانند کارشان را به بهترین شکل انجام بدهند، رقابت بسیار سازنده و بسیار محکم و نفس‌گیری بین دانشگاهها ایجاد شده است.
چه کسانی بهتر بودند؟
امیر شیخ: رقابت دانشجوها شانه به شانه است، ولی یک دانشگاه اول میشود و یک دانشگاه آخر میشود، الان در این دوره دانشگاه افسری امام علی رتبه اول را دارد.
دانشگاه‌های ارتش در حوزه پژوهش چقدر توانمندی دارند؟
امیر شیخ: ما یک قرارگاهی به نام قرارگاه جهاد علمی داریم، مسئولیت قرارگاه جهادی علمی را امیر فرمانده کل ارتش به امیر سیاری ریاست محترم ستاد تفویض کردند، یک مجموعه متشکل از مسئولین سازمان هستند که فعالیت‌های پژوهشی دانشگاهها را در زمینه اتصال بین جهاد، آماد و دانشگاه رصد می‌کنند، یعنی ایده، پدیده، محصول که دقیقاً بیاید در چرخۀ نیاز عملیاتی ما تعریف بشود. این قرارگاه به صورت ماهیانه بین همه دانشگاهها می‌چرخد، فعالیت‌های پژوهشی آنها را عرضه می‌کنند. 20 محور حوزۀ علوم آینده را بهعنوان علوم شالوده‌شکن در دستور کار گذاشتیم و دانشگاهها در این 20 محور دارند فعالیت می‌کنند و نتایج آن را به ما می‌دهند.
نتیجۀ خروجی یکی از آنها پهپادهایی است که شما در عرصه ارتش جمهوری اسلامی ایران، امروز توانی ایجاد کرده است که دشمن را به محاسبه کشانده است، همان پهپادهایی که در آنجا کار کردند و نتیجۀ و خروجی و محصول عملیاتی آن را امروز در صحنه می‌بینید که به تعداد قابل ملاحظه‌ای تکثیر شده و توان ارتش جمهوری اسلامی ایران را در حوزه پهپادی به قدری بالا برده که الان در محاسبات دشمن و وزن قدرت ملی و قدرت نظامی ما جایگاه پیدا کرده است وامروز برد پهپادهای ما بیش از برد موشک‌های ماست
یک اشاره‌ای هم به موضوع مهارت‌آموزی سربازان داشته باشید که در ارتش چگونه دنبال می شود.
امیر شیخ: بحث یک کار نظام‌مندی است که نیروهای مسلح انجام دادند و ما داریم این را دنبال می‌کنیم. جوان زمانی که از داخل جامعه جدا میشود به هر علتی چه از دبیرستان، چه از آموزش و پرورش و چه از دانشگاه، چه از اجتماع، می‌خواهد وارد سازمان شود، او را با اصول مواجهه می‌کنیم، یک سری از مقدمات و دوره‌ها را می‌ّبیند، یکسری از آموزشها را خودش باید از طریق سامانه ببیند وقتی داخل مجموعه وارد میشود، ما پروسه را تکمیل می‌کنیم، نفر را به یک شایستگی می‌رسانیم و در قسمت انتهای شایستگی که به نفر دادیم، او را با گواهینامه از سازمان خارج می‌کنیم، از سازمان خارج شد رصد می‌کنیم تا در جایگاه اجتماعی و جایگاه مورد انتظارش بنشیند و حمایتش بکنیم. لذا به بانک گفته‌ایم شما به او تسهیلات بدهید، به وزارت کار گفتیم شما با این مدرکی که ما به او دادیم به او بدون چون و چرا پروانه کسب بدهید. این مدرکی که من می‌دهیم بینالمللی است و در دنیا اعتبار دارد، یعنی در هر کشوری بگوید من مکانیک هستم و این مدرک را نشان بدهد، به او پروانه کسب می‌دهند و این قاعده بینالمللی است، ما این پروسه را با کل نیروهای مسلح چیدیم و حدود 4، 5 سال است داریم کار می‌کنیم که الان به بلوغ رسیده است و کم‌کم دارد محصول می‌دهد.
شما چگونه نفر را وقتی از سیستم بیرون می‌رود حمایت میکنید؟
امیر شیخ: وقتی نفر بیرون می‌رود با کد به بانک معرفی میشود که وقتی نفر مراجعه کرد این تسهیلات را به او بدهید، اجباری نداریم که بگوییم شما چرا دنبال این کار نرفتید؟ ما در انتها به او مدرک می‌دهیم و می‌گوییم حالا که داری می‌روی این کارت خدمت شما، بانک فلان جا معرفی می‌شوید، تمام استاندارها را پای کار آوردیم، به استاندارها گفتیم 10 درصد از مشاغلی که شما باید در استان استخدام بکنید باید از سربازان ما بگیرید، تصویب شده و ابلاغ شده است، به بانک‌ها گفتیم استاندار وقتی می‌خواهید وام‌هایی بدهید از طریق معرفی سربازهای ما به شما است، سربازها را معرفی می‌کنیم می‌گوییم به استان خودتان بروید، از استان خودتان مثلاً بانک ملی وام دریافت کنید، وام با تسهیلات کم‌بهره به آنها می‌دهیم، نفر می‌رود کار می‌کند و با این کار و با این پول و مدرک باید یک شغل برای خودش درست کند.
آموزش‌های شما در حوزه‌های مشخصی است؟
امیر شیخ: 5 هزار تخصص را آموزش می‌دهیم، ادعای ما این است و امیدواریم اینگونه بشود، اگر متغیر دیگری به وجود نیاید، با 32 دستگاه دولتی قرارداد نوشتیم، اگر اینها کارشان را انجام بدهند، ما سال 1401 را صددرصد داریم که سرباز وارد شد باید با مدرک خارج بشود، الان 98 درصد خروجی با مدرک داریم.
آموزشها توسط خودتان اجرا میشود؟
امیر شیخ: خیر- توسط فنی ـ حرفه‌ای است. البته ما فرستادیم استاد تربیت کردیم با مدرک آنها، چون آنها یک معیارها و استانداردی برای مشاغل دارند تا به آن استاندارد نرسند مدرک نمی‌دهند چون گواهینامه بینالمللی است و باید حتماً این دوره‌ها را بگذرانند و بعد در سراسر کشور است و هر سربازی هر جایی است، آن اداره کل فنی ـ حرفه‌ای موظف است این کار را انجام بدهد، یعنی در تمام کشور مثلاً در چابهار می‌گویند نماینده فنی ـ حرفه‌ای نیامده است بلافاصله تماس می‌گیریم که نماینده شما نرفته است، به او دستور می‌دهند و با او برخورد می‌کنند و کار انجام میشود، یعنی اتحاد ملی بین دستگاههای مختلف شکل گرفته که اتفاقاً هفته گذشته با استاندارها به صورت وبینار جلسه داشتیم که به آنها گفتم شما باید این کارها را بکنید و بخش اعظمی از جوان‌هایی هستند که الان سرباز هستند، مستعدترین و آماده به کارترین آنها که شما باید وظیفه خودتان را انجام بدهید و باید روی آنها سرمایه‌گذاری کنید. لذا اینها را در یک اشتراک منافعی با همدیگر آمدیم نقاط مشترکی پیدا کردیم، حلقه‌های وصلی را درست کردیم که برای آنها ماموریت تعریف کردیم.
این اختیاری است؟
امیر شیخ: نه اگر یاد نگیرد نمی‌گذاریم بیرون برود، حتماً باید یک تخصص را یاد بگیرد. ما هدف‌مان این است که وقتی نفر به اینجا می‌آید حتماً بهره‌دهی لازم را داشته باشد و یک چیزی را یاد بگیرد و برود و یک مدرکی به او بدهیم.
دولت جدید با این کار موافق است؟
امیر شیخ: بله اصلاً خودشان پای کار ایستادند، آقای رئیسی خودش پای کار آمدند، الان نقطه‌قوت ما آقای رئیسی است که به تمام استاندارها دستور داده که وارد این پروژه بشوید و شما دخیل باشید، به تمام وزرا دستور داده است. الان قانون کشور این است و به فرمایش حضرت آقا باید کاری کنیم که این جوان به کار امیدوار شود و ما داریم این کار را انجام می‌دهیم و جوان بداند وقتی به اینجا می‌آید عمرش به بطالت نمی‌گذرد و قرار است اینجا برای زندگی‌اش یک چیزی یاد بگیرد.
در پایان دعا میکنم که بیاموزیم چگونه از سرمایه های ملی خود صیانت کنیم و از همه دستگاه‌ها و بخش های مسئول در حوزه سرمایه های اجتماعی درخواست میکنم به این فرصت ملی توجه بیشتری کنند و آمادگی ارتش جمهوری اسلامی را برای هرگونه همکاری و هم افزایی در انجام رسالت و وظیفه ملی اعلام می‌دارم.
