سفیر اسبق ایران در انگلستان: در وضع موجود امیدی به احیای برجام نیست

سید جلال ساداتیان با اشاره به بهانه های اتحادیه اروپا برای وضع تحریم های جدید علیه ایران، گفت: اروپایی ها همواره مسأله حقوق بشر را مطرح می کردند و در گذشته هم مسأله حقوق بشر برای اینها مطرح بود، ولو اینکه ایران خیلی بهایی به اعتراضات آنها نمی داد؛ ولی در روزهای اخیر کاملا به آن توجه داشتند و چند وزیر امور خارجه اروپایی در این ماجرا اظهارنظر کرد و نهایتا پارلمان اروپا این تحریم ها را علیه ایران وضع کرد؛ البته این اجرایی نمی شد مگر آنکه وزرای خارجه اتحادیه اروپا در جلسه روز دوشنبه آن را تأیید کردند.

مشروح گفت و گو با سید جلال ساداتیان را در ادامه می خوانید:

هر تحلیلی بخواهیم بدهیم باید مقداری به سابقه موضوع برگردیم. جوزپ بورل و انریکه مورا مطرح کردند که در چهار مرحله توافقات با آمریکا به عنوان طرف اصلی ماجرا به نتیجه برسد و در دو مقطع زمانی طرفین بیانیه مشترک صادر کنند و بگویند از کجا کار را شروع کرده اند، ولی این کار به سرانجام نرسید و در حقیقت باید گفت آن فرآیند شکست خورد. آمریکایی ها گردن ایران انداختند که مطالبی را مطرح کرده و ایران هم گردن آمریکایی ها انداخت که جملاتی گذاشته اند که از تعهدات نیم بند خود هم شانه خالی کنند.

اروپایی ها گمان می کردند اگر قبل از اینکه به فصل سرمای اروپا وارد شود این توافق به دست بیاید، نتیجه طبیعی آن برای آنها این خواهد بود که ایران با رفع تحریم ها از طریق خط لوله ای که با ترکیه دارد به اروپا گاز بدهد و 50 میلیون بشکه نفت ایران هم فروخته شود و ارزیابی آنها این بود که ایران از قبل این مقدار را تولید کرده و ذخیره دارد و سریعا می تواند روانه اروپا کند و اروپا مقدار زیادی از شرایطی که دارد خارج خواهد شد. این اتفاق نیفتاد و می توانیم بگوییم که اروپایی ها از این بابت ناراحت شدند. در زمان آقای ترامپ از همکاری با او دریغ کردند و الآن می بینیم نزدیکی آنها با بایدن بیشتر شده است.

نکته دوم هم مسأله اوکراین است که اروپایی ها با فشار آمریکا دارند تلاش می کنند که در قالب ناتو کمک های قابل توجهی را به اوکراین داشته باشند و حالا مطرح می شود که ایران پهپادهایی را در اختیار روسیه گذاشته تا با سلاح های پیشرفته ای که ناتو دارد در اختیار آقای زلنسکی و اوکراین قرار می دهد، مقابله کند. این هم نکته دیگری است که آنها انتظار داشتند هم ایران را از پشتوانه روسیه خارج کنند و هم به این ترتیب ایران وارد فضای جنگی نشود و مثلا شریک جنگی روسیه تلقی نشود.

نکته سوم هم که با بهانه همان وارد این تحریم ها شده اند، مسأله حقوق بشر و جریانات داخلی ایران است که اروپایی ها همواره مسأله حقوق بشر را مطرح می کردند و در گذشته هم مسأله حقوق بشر برای اینها مطرح بود، ولو اینکه ایران خیلی بهایی به اعتراضات آنها نمی داد؛ ولی در روزهای اخیر کاملا به آن توجه داشتند و چند وزیر امور خارجه اروپایی در این ماجرا اظهارنظر کرد و نهایتا پارلمان اروپا این تحریم ها را علیه ایران وضع کرد؛ البته این اجرایی نمی شد مگر آنکه وزرای خارجه اتحادیه اروپا در جلسه روز دوشنبه آن را تأیید کردند.

روسیه نمی‌تواند مکانیزم ماشه را وتو کند

یعنی الآن نمی توانیم بگوییم این تحریم ها جنبه نمادین دارد و جنبه اجرایی ندارد؟

من فکر می کنم وقتی وزرا تأیید کرده اند و ابلاغ کنند، جنبه اجرایی پیدا می کند؛ یعنی واقعا نمادین نخواهد بود و ما از تبعات آن مطلع خواهیم شد. در گذشته که ما از طرف آمریکا تحریم بودیم جا به جایی پول از طریق بانک ها امکان پذیر نبود، چون هر جا به جایی باید از طریق بانک مرکزی آمریکا تأیید می شد، ولی اگر کشور یا شرکتی جرأت می کرد که جدای از تهدیدات آمریکا مراوده یورویی با ما انجام بدهد، خیلی مشکلی نداشت و از طریق بروکسل و بانک مرکزی اروپا می توانست این جا به جایی تا حدودی صورت بگیرد. ولی الآن اگر این را هم تحریم کنند و ما این بخش کار را هم از دست می دهیم.

نکته تبعی این است که شاید اروپایی ها که در زمان ترامپ وارد فضای بازگرداندن مکانیزم ماشه یا اسنپ بک نشدند، در شرایط موجود آن کار را انجام بدهند. یعنی اگر آن قطعنامه ها برگردد، از این به بعد شرایط ایران سخت تر خواهد شد. به لحاظ اینکه تا الآن تحریم ها یک جانبه و زورگویانه از طرف آمریکا بود و بقیه هم می ترسیدند و جرأت نمی کردند با ایران کار کنند، ولی اگر اسنپ بک برگردد معنایش این است که همه کشورهای دنیا موظف هستند از آن تبعیت کنند و بقیه کشورها هم به لحاظ قانونی نمی توانند با ایران مراودات داشته باشند.

خیلی خوب است که ما با دیپلماسی فعال بتوانیم اروپایی ها را راضی نگه داریم تا مقطع زمانی امکان فعال کردن مکانیزم ماشه هم بگذرد

اگر اروپایی ها بخواهند مکانیزم ماشه را فعال کنند و یا تحریم های جدیدی در شورای امنیت علیه ایران وضع کنند، آیا روسیه امکان وتو دارد؟

روسیه نمی تواند مکانیزم ماشه را وتو کند، چون چیز جدیدی تصویب نمی شود. آنها قبلا به آن رأی داده اند؛ آن قطعنامه ها خود به خود بر می گردد و جنبه اجرایی پیدا می کند. اما اگر بخواهند تحریم جدیدی وضع کنند روسیه و چین می توانند وتو کنند. خیلی خوب است که ما با دیپلماسی فعال بتوانیم اروپایی ها را راضی نگه داریم تا مقطع زمانی امکان فعال کردن مکانیزم ماشه هم بگذرد. اگر قبل از آن اروپایی ها تصمیم به انجام این کار بگیرند می تواند برای ایران ایجاد مشکل کند.

آمریکایی ها گفته اند برجام دیگر در دستور کار ما نیست

با توجه به مواضع اخیری که آمریکایی ها و اروپایی ها در مورد مسائل ایران گرفته اند، به نظر شما چقدر می توانیم به احیاء برجام امیدوار باشیم؟

تقریبا هیچ، مگر اینکه تلاش واسطه هایی مثل عمان و قطر یا  دیگران به نتیجه برسد و راهی باز شود. ولی با فرض وضعیت موجود و اظهار نظری که آمریکایی ها داشته اند، آنها موضوع را منتفی دانسته اند و گفته اند برجام دیگر در دستور کار ما نیست و جزو اولویت های ما به حساب نمی آید و به نوعی می توانیم بگوییم اظهار ناامیدی کرده اند که این کار ادامه پیدا کند. مگر اینکه ایران اقداماتی را انجام بدهد و مثلا امتیازاتی بدهد و شرایط از وضع موجود خارج شود. در وضع موجود امیدی به احیاء برجام نیست.