آیا اعتراضات اسرائیلی‌ها می‌تواند نتانیاهو را وادار به آتش‌بس کند؟ معترضان که هستند و چه می‌خواهند؟

اعتراضات روزهای گذشته در اسرائیل، شدیدترین فشار داخلی بر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر این کشور از آغاز جنگ غزه در حدود ۱۱ ماه گذشته بوده است.

بسیاری از اسرائیلی‌ها نتانیاهو را مسئول افزایش تعداد گروگان‌های کشته‌شده در غزه می‌دانند و خواستار پذیرش آتش‌بس برای آزادی حدود ۱۰۰ گروگان باقی‌مانده در این باریکه هستند.

تظاهرات روز یک‌شنبه اسرائیلی‌ها بزرگ‌ترین نمایش حمایت از توافق برای آزادی گروگان‌های باقی‌مانده در دست حماس بود.

آیا این نخستین موج اعتراضات جمعی در دولت فعلی است؟

نه، به هیچ وجه. از ژانویه ۲۰۲۳ تا حمله حماس در ۷ اکتبر که طی آن ۱۱۳۹ نفر کشته و حدود ۲۴۰ نفر به اسارت درآمدند، تظاهرات گسترده ای علیه پیشنهاد تغییرات قضایی نتانیاهو برگزار شد ه بود و بنابراین موج جدید مخالفت‌ها با سیاست‌ها نتانیاهو ریشه در گذشته دارد.

همزمان تظاهرات خانواده‌های افراد اسرای ۷ اکتبر، سیاست داخلی اسرائیل را از زمان شروع جنگ در غزه با کمپین مداوم برای تحت فشار قرار دادن دولت اسرائیل پر تلاطم و مملو از فراز و نشیب کرده است.

آیا معترضان همان افرادی هستند که قبل از جنگ علیه نتانیاهو اقدام می‌کردند؟

در اصل، بله، اما معترضان اخیر شامل گروه‌های بیشتری می‌شوند. البته، بسیاری از تظاهرکنندگان فعلی همان کسانی هستند که به اصلاحات قضایی اعتراض داشتند. با این حال، این بار تعداد بیشتری از آنها به خیابان آمده اند و شامل گروه‌های سنی جوان هم می‌شوند. اندوه و ناامیدی نقطه مشترک اکثر افرادی است که این بار در مخالفت با سیاست‌های نخست وزیر مصمم نشان می‌دهند.

نتانیاهو پیش از این نیز با فشارهای سنگینی از سوی شرکای اصلی دولت خود، مقام‌های ارشد امنیتی و حتی مهم‌ترین متحد بین‌المللی اسرائیل، یعنی آمریکا برای پذیرش آتش‌بس مواجه بوده است. با این حال، دستیابی به توافق برای پایان دادن به جنگ در غزه همچنان دست‌نیافتنی باقی مانده است.

خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی این موضوع را بررسی کرده که اعتراضات کنونی اسرائیلی‌ها چگونه می‌تواند بر گام‌های بعدی نتانیاهو در جنگ اثر بگذارد. این گزارش را در ادامه می‌خوانید:

موضع نتانیاهو

در طول جنگ جاری در غزه، مخالفان نتانیاهو، او را متهم کرده‌اند که بیش از هر چیز دیگر و حتی بیش از سرنوشت گروگان‌ها در تقلای بقای سیاسی خود در قدرت است.

مخالفان نتانیاهو تأکید دارند که بقای دولت او به ادامه شراکت دو حزب راستگرا به رهبری بتسال‎ل اسموتریچ، رهبر حزب «صهیونیسم مذهبی» و ایتامار بن‌گویر، رهبر جنبش «اقتدار یهودی» وابسته است.

این دو سیاستمدار افراطی از جایگاه وزارت دارایی و امنیت ملی اسرائیل پی در پی تهدید می‌کنند که اگر نتانیاهو با آتش‌بس موافقت کند یا اسرای فلسطینی را که به دلیل کشتن اسرائیلی‌ها محکوم شده‌اند آزاد کند، دولتش را سرنگون خواهند کرد.

ساقط شدن دولت کنونی اسرائیل منجر به برگزاری انتخابات زودهنگام در این کشور خواهد شد که ممکن است در انتخابات بعدی نتانیاهو نتواند به قدرت بازگردد.

روون هزان، استاد علوم سیاسی در دانشگاه عبری اورشلیم با بیان اینکه تنها موضوع مهم برای نتانیاهو، «بقای سیاسی خود» است، گفت که بقای سیاسی نتانیاهو با بن‌گویر و اسموتریچ به او اجازه پذیرش آتش‌بس و بازگرداندن گروگان‌ها را نمی‌دهد.

نتانیاهو و حماس

نتانیاهو همچنین هنوز درگیر پرونده‌های اتهامی فساد مالی در دادگاه‌های اسرائیل است که در صورت از دست دادن قدرت ممکن است روند محاکمه‌اش با سخت‌گیری‌های بیشتری روبرو شود.

از سوی دیگر خروج نتانیاهو از قدرت به معنای پایان اثرگذاری او بر روند ایجاد تغییرات در دستگاه قضایی اسرائیل برای رسیدن به تغییرات مورد نظرش خواهد بود.

نتانیاهو با تأکید بر اینکه او بهترین فرد برای تأمین حداکثر منافع اسرائیل است، بر این نظر است که عملیات نظامی در غزه بهترین راهکار برای آزادی بقیه گروگان‌های باقی‌مانده در دست حماس است.

او همچنین خواستار توافقی است که بر حفظ نیروهای اسرائیل در کریدور فیلادلفی در جنوب نوار غزه تأکید داشته باشد. حماس این خواسته را رد کرده است. همچنین مخالفت نتانیاهو با خروج نیروهای اسرائیل از کریدور فیلادلفی باعث درگیر شدن او با یوآو گالانت، وزیر دفاع دولت خود شده است. گالانت گفته است که جان گروگان‌ها اولویت دارد.

در پی افزایش تلفات غیرنظامیان فلسطینی در غزه و انهدام همه مناطق این باریکه، اسرائیل به طور فزاینده‌ای در سطح جهانی منزوی شد. اما «نه»ای که جو بایدن در روز دوشنبه در پاسخ به خبرنگاری که از او پرسید آیا نتانیاهو برای دستیابی به توافق تلاش کافی کرده است، به طور خاص مورد توجه قرار گرفت.

حمایت افکار عمومی اسرائیل از توافق برای آزادی گروگان‌ها

بسیاری از اسرائیلی‌ها با متهم کردن نتانیاهو به مانع‌تراشی بر سر دستیابی به توافق، بر این نظرند که رویکرد نخست‌وزیر اسرائیل جان گروگان‌ها را به خطر انداخته است.

روزنامه هاآرتص روز یک‌شنبه در سرمقاله خود نوشت: «ماشه را حماس فشار داد اما نتانیاهو کسی بود که آن‌ها را به اعدام محکوم کرد.»

اسرائیل از زمان شروع جنگ غزه شاهد تظاهرات هفتگی در همبستگی با گروگان‌های در دست حماس بوده است. اما با گذشت زمان، اسرائیلی‌های خسته از جنگ و نگران از حملات ایران و حزب‌الله لبنان یا بروز جنگ منطقه‌ای تلاش کردند به روند عادی زندگی بازگردند.

اما از بامداد روز یک‌شنبه، صدها هزار نفر به ویژه در تل‌آویو به خیابان‌ها آمدند، بر طبل کوبیدند و شعار دادند: «توافق، همین حالا». از میان حدود ۱۰۰ گروگان باقی‌مانده در دست حماس، ظاهراً حدود یک سوم آن‌ها کشته شده‌اند.

اعتراضات روز یکشنبه، بزرگ‌ترین تجمع اعتراضی پس از آغاز جنگ غزه بود. حدود یک سال پیش از جنگ جاری در غزه نیز خیابان‌های اسرائیل شاهد اعتراضات گسترده شهروندان این کشور علیه طرح نتانیاهو برای اصلاح دستگاه قضایی اسرائیل بود.

اما جنگ غزه باعث توقف بازنگری اساسی در این طرح شد و این در حالی بود که اعتراضات و اعتصابات گسترده مخالفان باعث عقب‌نشینی نتانیاهو شده بود.

محدودیت‌های اثرگذاری افکار عمومی

اعتراضات کنونی محدودیت‌هایی دارد. تظاهرات روز یک‌شنبه نتوانسته است مرزهای سیاسی شناخته‌شده در اسرائیل را جابه‌جا کند زیرا به نظر می‌رسد معترضان از همان قشر لیبرال و سکولاری هستند که سال پیش از جنگ نیز در تظاهرات علیه نتانیاهو شرکت داشتند.

بسیاری از حامیان نتانیاهو می‌گویند تسلیم شدن در مذاکرات به‌ویژه بعد از کشته شدن ۶ گروگان، به حماس نشان می‌دهد که می‌تواند با خشونت بیشتر پاداش بگیرد.

پس از آنکه اتحادیه کارگری اسرائیل در روز دوشنبه در حمایت از خانواده گروگان‌ها اعلام اعتصاب سراسری کرد و شهرداری شهرهای لیبرالی مانند تل‌آویو به اعتصاب پیوستند که منجر به اخلال در کارها شد، «دادگاه عالی کار» اسرائیل در حکمی این اعتصاب را مغایر با موازینی که اتحادیه‌های کارگری حق اعتصاب دارند دانست و حکم به پایان آن داد.

روون هزان، استاد علوم سیاسی در دانشگاه عبری اورشلیم بر این نظر است که فقط در صورت تداوم اعتراضات، آن‌هم با مشارکت همه قشرهای جامعه، ممکن است موضع نتانیاهو تغییر کند. به گفته او تا زمانی که ثبات سیاسی دولت نتانیاهو ادامه دارد، نخست‌وزیر رویکرد خود را در قبال مذاکرات دنبال خواهد کرد و اعتراضات را به طور کامل نادیده خواهد گرفت.

با وجود این، خانواده‌های گروگان‌های کشته‌شده ابراز امیدواری کرده‌اند که اعتراضات جاری نقطه عطفی برای پیشرفت در توافق و پایان جنگ باشد.