جهان در آستانه جنگ هسته‌ای قرار دارد؟ /پشت پرده هشدارهای نظامی پوتین به آمریکا و متحدانش /آمریکای لاتین، اتاق باروتی که آماده انفجار است

حسین نیازبخش: ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه روز پنج شنبه طی کنفرانس خبری سالانه اش از امکان آغاز جنگ هسته‌ای سخن گفت و تاکید کرد که خطر وقوع جنگ هسته‌ای بسیار کم اهمیت جلوه داده شده است اما اگر چنین اتفاقی بیفتد، قطعا به نابودی کل کره زمین خواهد انجامید.

پوتین علت آغاز این جنگ احتمالی را اقدامات اشتباه آمریکایِ ترامپ به خصوص خروجش از پیمان منع توسعه موشک های هسته ای دانست و گفت: «نابودی نظام کنترل تسلیحات هسته‌ای، و خروج از پیمان INF که هسته‌ اصلی نظام عدم اشاعه بود، نوعی رقابت تسلیحاتی را در جهان بوجود خواهد آورد.»

پیمانی که ریگان و گورباچف بستند

پیمان INF پیمانی است که در سال ۱۹۸۷ بین ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی (و پس از فروپاشی شوروی با روسیه) امضا شد. این پیمان در واشینگتن بین رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا رونالد ریگان و دبیر کل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی میخائیل گورباچف در ۸ دسامبر ۱۹۸۷ امضا شد. طبق این‌پیمان دو طرف متعهد شدند که تولید موشکهای هسته ای میان برد خود را متوقف کنند.

اقدامات جنجالی ترامپ به پیمان هسته ای آمریکا و روسیه هم رسید

سه دهه بعد از آن، اما دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در ۲۱ اکتبر ۲۰۱۸ اعلام کرد که به دلیل نقض مکرر این پیمان توسط روسیه ، آمریکا از پیمان مذکور خارج خواهد شد و همین اتفاق دست‌مایه تهدید دیروز پوتین شد.

اما پرسش این است که چرا پوتین باید چنین هشداری را به این صورت بدهد؟ در واقع خطر جنگ هسته ای چقدر جدی است و پوتینی که بر عکس ترامپ معمولا اهل هیاهو و تهدیدات لفظی این چنینی نیست چرا باید در مورد جنگ هسته ای به این صورت هشدار دهد؟ نباید فراموش کرد که این اولین مرتبه در ماههای اخیر نیست که پوتین نسبت به آغاز جنگ هسته ای جهانی هشدار می‌دهد.

او مدتی قبل هم در یک برنامه تلویزیونی حاضر شد و طی یک مصاحبه گفت: جنگ جهانی سوم پایان تمدن خواهد بود،‌ و همین امر باید ما را از برداشتن گامهای خطرناک برحذر بدارد. اما علت این همه هشدار و تحذیر آن هم از جانب طرف روسی چیست؟

وقتی جهان تا آستانه نابودی پیش رفت
برای پاسخ به پرسش فوق شاید پربیراه نباشد گریزی به تاریخ بزنیم. در اوج جنگ سرد آمریکا و شوروی بارها تا آستانه ورود به جنگ سوم جهانی پیش رفتند. مهم‌ترین و محتمل ترین آنها زمانی بود که شوروی به تجهیز موشکهای کوبای کاسترو پرداخت.

به دنبال بحران برلین و در جوی متشنج شوروی در پی شکست عملیات خلیج خوکها سعی کرد موشک‌های میان‌بردش را در کوبا نصب کند و آمریکا با محاصره کوبا خواهان خروج بی‌قید و شرط آن‌ها شد. همان زمان بود که جهان در آستانه یک جنگ جهانی دیگر قرار گرفت و خطر جنگ هسته‌ای به وجود آمد.

جان اف کندی رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا به محض آگاهی از حضور موشک‌های روسی، در پیام خود در شب ۲۲ اکتبر ۱۹۶۲ آماده باش نیروهای آمریکایی را اعلام و حرکت کلیه کشتی‌های شوروی به مقصد کوبا را ممنوع اعلام کرد. وی همچنین از نیکیتا خروشچف رهبر اتحاد شوروی خواست موشک‌ها را تحت نظارت سازمان ملل از کوبا خارج کند.

با پذیرش درخواست کندی از سوی کرملین در ۲۸ اکتبر بحران موشکی کوبا که جهان را تا آستانهٔ جنگ اتمی پیش برد، پایان یافت و در مقابل، ایالات متحده نیز موشک‌های اتمی خود را از ترکیه خارج کرد.

اتاق باروتی به نام آمریکای لاتین
بررسی حادثه تاریخی فوق به خوبی شرایط فعلی روسیه و آمریکا را نشان می‌دهد. اگرچه در جنگ سرد آمریکا بارها سپر دفاعی و موشکی خود را در مرزهای کشورهای غرب اروپا قرار داده بود اما وقتی با همین اتفاق در کوبا مواجه شد تاب نیاورد. آنچه واضح است این است که اگر تدبیر و احتیاط روسها نبود، کندی به طور قطع جنگ‌جهانی را آغاز می‌کرد. تمام این کدها به خوبی نشان می‌دهد که آمریکا چقدر به مرزهای خود و تهدید آنها حساس است.

برخی معتقدند در صورت افزایش تقابل بین دو کشور، پوتین همان‌مسیر شوروی را ادامه خواهد داد، در همین راستا هم در حال افزایش حضور نظامی و سیاسی در کشورهای همسایه و رقابت تسلیحاتی و هسته ای با آمریکا است.

روزنامه سان انگلیس حوزه بالتیک را محل بازی روسیه دانسته و تاکید دارد که پوتین قصد دارد نوعی امپراتوری در منطقه بعد از فروپاشی شوروی در دهه ۹۰ میلادی ایجاد کند. مشخص است که این تمایل به مذاق غرب خوش نیامده و آنها نخواهند گذاشت پوتین و روسیه به اهداف خود برسند.

جنبش و رزمایش‌های مداوم ناتو در مرز نروژ، افزایش رزمایش‌های ارتش روسیه به خصوص در شرق بالتیک، نزدیک شدن ناوها و هواپیماهای روسیه به مرزهای اروپا و اجرای طرح ارتش روسیه جهت ساخت یک سیستم موشکی جدید در قطب شمال همگی نشان‌دهنده افزایش تنش بین روسیه و غرب است.

جاناتان مارکوس( تحلیلگر بی بی سی) هم نظرات فوق را تایید کرده و معتقد است تمام کشورهای استقلال یافته از شوروی سابق در خطر نفوذ مجدد روسیه هستند و این امکان در مورد کشورهای شرق اروپا و به خصوص اوکراین و کریمه بیشتر است چرا که این مناطق محل رودر رویی ناتو و روسیه است. هر چند ترامپ تمایلی به حمایت از ناتو ندارد اما در صورت جدی شدن تقابل روسیه و ناتو بدون شک در کنار ناتو می‌ایستد.

نظرات فوق همگی مبتنی بر تئوری نفوذ کلاسیک روسیه هستند و تاکید دارند که حوزه جغرافیایی نفوذ روسیه حوزه جغرافیایی شوروی سابق است.

با این حال، برخی نظری خلاف این دارند و معتقدند نفوذ روسیه از مرزهای شوروی تجاوز کرده و خواهد کرد. علاوه بر خاورمیانه و خاور دور، آمریکای لاتین هم حوزه نفوذ روسیه است.

جولیا گورگانوس( تحلیلگر موسسه کارنگیه، مرکز تحقیقات صلح جهانی) معتقد است در سال ۲۰۱۸ تلاش روسیه برای نفوذ در آمریکای لاتین و حتی خود آمریکا چند برابر شده است. از نظر این تحلیلگر، برزیل، ونزوئلا، کلمبیا و مکزیک چهار کشوری هستند که توان پذیرش نفوذ روسیه را بیشتر از سایرین دارند.

تغییرات سیاسی در این کشورها در سال جاری زیاد بوده است و قوانین مهاجرتی سخت ترامپ باعث ورود افرادی به ساختار قدرت شده است که تمایلاتی به ارتباط نظامی با روسیه دارند.

نکته اخیر به خصوص می‌تواند باعث تحریک آمریکایی‌ها باشد. نفوذ روسیه در شرق اروپا و آسیای مرکزی قدمت زیادی دارد. خاورمیانه هم جایی نیست که آمریکا را وادارد علیه روسیه وارد جنگ هسته ای شود. اما آمریکای لاتین فرق می‌کند. در ماجرای مربوط به جنگ سرد هم موقعیت جغرافیایی کوبا بود که دو طرف را تا آستانه جنگ پیش برد.
اگر تئوری نفوذ روسیه پوتین در خود قاره آمریکا را بپذیریم به نظر می‌رسد هشدارها و تحذیرهای روسیه بی معنی نباشد.

پوتین از طرفی نمی‌خواهد از نفوذ در آمریکای لاتین و اتحاد با آن کشورها دست بکشد(چرا که آمریکا همین کار را با همسایگان روسیه می‌کند) و از طرف دیگر، دوست ندارد با آمریکا وارد جنگ هسته‌ای شود. به همین دلیل، دائما جهان را از ورود به یک جنگ هسته‌ای دیگر می‌ترساند و سعی دارد توپ را در زمین حریف آمریکاییش بیندازد.

38