پایان دوران کوچ اجباری داعش به آفریقا نزدیک است؟/ حمایت عربی از تروریست‌ها بیشتر خواهد شد /سردرگمی تکفیری‌ها بعد از تصمیم غافلگیر کننده ترامپ

حسین نیازبخش: ترامپ و داعش؛ دو اسمی که باردیگر کنار هم قرار گرفته اند، تصمیم ناگهانی مرد شماره یک کاخ سفید برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه با این توجیه که داعش در سوریه شکست خورده است، باردیگر این گروه تروریستی را به صدر خبرها آورده است. تصمیمی که گفته می شود در پی گفتگوی تلفنی اردوغان با ترامپ رقم خورده است. بنا به آنچه در برخی رسانه ها منتشر شده است، در بخشی از این گفتگو اردوغان به ترامپ می گوید چرا با وجود اقرار واشنگتن به شکست داعش در سوریه ، این کشور همچنان بیش از 2 هزار نیروی نظامی خود را در سوریه نگه داشته است. ترامپ هم در پاسخ به اردوغان عنوان می کند "اصلا می‌دانید چیست؟ (سوریه) برای شما. ما از آنجا خارج می‌شویم."

این تصمیم غافلگیرکننده ترامپ اما می تواند معادلات در سوریه را تغییر دهد.

از داعش چه خبر؟

خطر داعش بازهم جدی شده است و بوی آن به مشام می رسد، خبرگزاری رسمی لیبی گزارش داده است که فعالیت نظامی این گروه تروریستی مجددا در اطراف شهر سرت زیاد شده و سربازان تکفیری هر لحظه ممکن است مجددا به این شهر حمله کنند.

اکونومیست هم طی گزارشی از قدرت گیری و خشونت بیشتر گروهی از تروریستهای بوکوحرام که در بیعت با داعش هستند خبر داده و اعلام کرده است که احتمالا تا سال آینده قدرت گیری داعش به صورت مستقیم یا از طریق بوکوحرام بیشتر و بیشتر شود.

همزمان داعش در مغرب در حال ظهور است. بنا به روایت بی بی سی عربی، مدتی قبل، گزارش شد که داعش دو توریست دانمارکی را در مراکش به قتل رساند خبری که حکایت از قدرت گیری این تروریست ها در آفریقا بود.

خبرگزاری اسپوتنیک نیز چند روز پیش به نقل از الکساندر وندیکتوف، معاون شورای امنیت ملی روسیه اعلام کرد که بخشی از تروریست‌های داعش در سوریه و عراق پس از شکست به آفریقا منتقل شده و به خصوص در کشور صحرا مستقر بوده و گروه تروریستی داعش را در این کشور بیابانی بازسازی کرده اند.

خبرهایی که حکایت از آن دارند که داعش در کوچی اجباری از خاورمیانه به آفریقا منتقل شده است اما بازهم در این مدت فعالیتهای تروریستی و خرابکارانه خود را به صورت کاملا زیرزمینی دنبال کرده است. آنچنان که با افزایش فعالیتهای خرابکارانه داعش و همپیمانانش در آفریقا بسیاری گمان دارند که شاید جهان مدتی دیگر با رستاخیز این گروه در نقطه ای دیگر مواجه شود.

خروج حامی داعش از سوریه

اما تصمیم ترامپ می تواند حتی معادلات حرکتی داعشی ها را هم تحت الشعاع قرار دهد.برخی تحلیلگران پیش بینی کرده اند شاید دوران کوچ اجباری داعشی ها به آفریقا به پایان برسد و آنها بازگشتی دوباره به سوریه و عراق داشته باشند.

برای فهم این مساله بهتر است ابتدا اتفاقات چند روز اخیر منطقه و جهان را زیر نظر بگیریم. در حالیکه حدود چند روز قبل دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، به بهانه اینکه داعش را به طور کامل نابود کرده است اعلام کرد که ماموریتش در سوریه به اتمام رسیده و قصد دارد نیروهای خود را از سوریه خارج کند، بسیاری از اعضای کنگره آمریکا و به خصوص نزدیکان به دولت قبل این اتفاق را اشتباه دانسته و با آن مخالفت کردند.

از سوی دیگر وضعیت استراتژیک در سوریه تغییر کرده است و در نبود آمریکا این روسیه، ایران و ترکیه به همراه دولت سوریه خواهند بود که در آینده سیاسی سوریه نقش آفرینی خواهند کرد. در همین حال، گروههای تکفیری حاضر در سوریه که همواره تحت حمایت آمریکا و کشورهای عربی متحدش یعنی عربستان سعودی و امارات بوده اند حس می‌کنند که حامی خود را از دست داده اند. چه آنکه بسیاری از گروههای تروریستی و معاند حاضر در سوریه چون ارتش آزاد سوریه، جبهه اسلامی آزادی‌بخش سوریه (اتحادیه ای متشکل از 20 گروه تروریستی)، جبهه النصره و ... در 5 سال اخیر، تحت حمایت آمریکا بودند.

با خروج آمریکا از سوریه و به هم خوردن موقعیت استراتژیک گروههای تروریستی در منطقه، بسیار محتمل است که این گروهها به صرافت افتاده و دست به تغییراتی حرکتی بزنند، برخی تحلیلگران حتی پیش بینی می کنند گروههای تروریستی برای بقا بعد از خروج حامی اصلی شان از سوریه، به جان یکدیگر افتاده و سعی کنند گروههای دیگر را تحت سلطه خود قرار دهند تا شاید از این طریق جبران از دست دادن حامی اصلی شان در سوریه را کرده باشند.

نباید فراموش کرد که داعش در ابتدا گروه کوچکی بود که همین اختلافات داخلی در سوریه و عراق ، بی ثباتی سیاسی و طولانی تر شدن جنگ باعث رشد فزآینده آن شد. داعش در سال ۱۹۹۹ به رهبری ابومصعب الزرقاوی تأسیس شد و در سال ۲۰۰۴ به شبکهٔ القاعده پیوست، در سال ۲۰۰۶ با چندین گروه تکفیری دیگر ائتلاف کرد و «مجلس شورای مجاهدین» را تشکیل داد و تمرکز خود را بر استان انبار عراق گذاشت. با آغاز جنگ داخلی سوریه نیروهای داعش که اکنون رهبر جدیدی(ابوبکر بغدادی) را به خود می‌دید وارد سوریه شدند و در ۸ آوریل ۲۰۱۳ نام «حکومت اسلامی عراق و شام» را بر خود نهادند.

با اوج گیری جنگ سوریه در سال 2014 آن‌ها به سرعت بخش‌هایی از شمال شرقی سوریه را تصرف کرده و شهر رقه را به عنوان پایتخت خود انتخاب کردند. سپس هم‌زمان با اقدام نظامی در سوریه به عراق حمله کرده و رمادی و فلوجه مهم‌ترین شهرهای استان انبار در عراق را به قلمرو خود اضافه کردند. در ژوئن ۲۰۱۴ مهم‌ترین موفقیت داعش با تصرف موصل ـ دومین شهر بزرگ عراق ـ به دست آمد. آن‌ها در ماه‌های بعد نیز پیشروی‌های زیادی داشته و تا خرداد ۱۳۹۴ حدود نیمی از خاک سوریه و بخش‌های شمال غربی عراق را در تصرف خود دارند. این گروه پس از گسترش متصرفات خود در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۴ اعلام کرد که از این پس نام آن «دولت اسلامی» است و یک خلافت جهانی را تشکیل داد.

تاریخ گروه تروریستی داعش به خوبی نشان می‌دهد که این گروه تکفیری چگونه از به هم خوردن اوضاع امنیتی و سیاسی استفاده کرده و به قدرت رسیده است. حمله آمریکا به عراق، سقوط صدام و جنگ سوریه همگی اتفاقاتی بودند که منجر به جهش نظامی داعش شدند.

آیا داعش به خاورمیانه باز می‌گردد؟

مروری بر همین گذشته این احتمال را مطرح می کند که بعید نیست داعشی ها باردیگر به خاستگاه خود سوریه بازگردند و تلاش کنند موقعیت خود در سوریه بعد از خروج آمریکا را بازسازی کنند. مایک ووتریچ استادیار علوم سیاسی و کارشناس مطالعات بین المللی در گفتگو با خبر فوری بر این امر تاکید دارد که اعضای داعش از شرایط فعلی خیلی راضی نیستند و دوست دارند به سوریه بازگردند. ووتریچ چند علت را برای این اتفاق موثر می‌داند:«دلایل متعددی وجود دارد که چرا اعضای داعش انتقال به آفریقا را دوست ندارند. عراق و سوریه مکان های خوبی برای آنها بود چرا که هم راحت تر می‌توانستند افراد خارجی را جذب کنند و هم اعتبار آنها را برای ایجاد دولت اسلامی مورد ادعای خود بیشتر می‌کرد؛ زیرا به لحاظ سمبلیک هم نزدیکی به دو شهر مهم اسلامی یعنی بغداد و دمشق برای آنها بسیار مهم است. به غیر از این، به علت فراوانی مناطق شیعه نشین در خاور میانه، ایدئولوژی ضد شیعی داعش در این منطقه بیشتر رشد و پرورش می یابد.»

از سوی دیگر بازگشت داعشی ها به سوریه و قدرت گیری شان در این منطقه آنهم در شرایطی که اتحاد روسیه، ایران و ترکیه برای حمایت از دولت بشار اسد و مقابله با داعشی ها روز به روز محکم تر می شود شرایط را قطعا برای این گروه های تروریستی سخت تر خواهد کرد. روزها و ماه های پیش رو برای تروریست های داعشی روزهای سرنوشت سازی است، آنها بی شک به دنبال حامیان جدیدی در منطقه خواهند رفت حامیانی از جنس مخالفان عرب دولت بشار اسد.

38