گلایه‌های یک نوازنده پیشکسوت از مشکلات موجود/ حال خوبی ندارم

موسیقی نواحی مختلف ایران را نمی‌توان در هیچ کتاب یا منبع مکتوب دیگری به طور کامل و با جزییات مقام‌ها و نواها، یافت و مورد مطالعه قرار داد. موضوع دیگر که پرداختن به موسیقی نواحی مختلف کشورمان را دشواری بخشیده گستره موسیقی‌ها و آیین‌ها و مناسک موسیقایی ملی، مذهبی و حماسی است. سازبندی‌ها و تعدد سازها هم موضوعات مهم دیگری هستند که مبحث و موضوعی جداگانه محسوب می‌شوند. 

اما در این میان یکی دیگر از اتفاقات مهمی که در صورت‌عدم توجه به آن مشکلات عدیده‌ای را در آینده نزدیک یا دور رقم خواهد زد، توجه به استادان موسیقی نواحی است. اما چرا استادان و پیشکسوتان در موسیقی نواحی اهمیت بسیار دارند؟ دلیلش آموزش سینه به سینه و غیر آکادمیک است و موضوع دیگر اینکه استادان مناطق مختلف ایران هرکدام به نوبه خود راوی صادق مقام‌ها و نواها و موسیقی‌ها هستند. سینه استادان موسیقی مناطق مختلف را باید گنجینه‌ای با ارزش از مولفه‌ها و مباحث مهمی دانست که در هیچ کتابی یافت نمی‌شوند. 

موضوع دیگری که همواره تکرار شده و مورد تاکید قرار گرفته اوضاع زندگی استادان است. واقعیت این است که زندگی اغلب اهالی موسیقی نواحی کشور بخصوص استادان و پیشکسوتان از راه موسیقی می‌گذرد و طی این سال‌ها با وجود مشکلات و مصائب اقتصادی و اجتماعی آن‌ها نیاز بیشتری به حمایت‌های دولتی دارند. اما این نیاز مبرم، هرگز آنطور که باید برآورده نشده است. 

محمد یگانه نوازنده دوتار و موسیقی‌دان یکی از استادانی است که به خطه گسترده خراسان و شهر قوچان تعلق دارد. او را باید یکی از استادان معاصر نواحی شرق کشور دانست. او سال‌ها قبل، پیش از آنکه کسی به فکر ضبط مقام‌های دوتار خراسان باشد آن‌ها را در قالب آلبوم و روی نوار کاست که در دهه شصت و هفتاد مرسوم بود، منتشر کرد. 

محمد یگانه طی گفتگوی قبلی خود  گفته بود ۴۵ سال است موسیقی را آموزش می‌دهد، اما نه بیمه‌ای دارد و نه خانه‌ای، همه عمر را به مستاجری گذرانده است: «زمانی که من به عنوان پیشکسوت چنین وضعیتی دارم چگونه انتظار دارید نسل جوان سرخورده نشود.» 

این هنرمند در مقاطعی که اعزام هنرمندان به خارج از کشور مرسوم نبود و کمتر کسی در رویدادهای بین المللی حضور میافت، در جشنواره‌های مختلف برون مرزی شرکت می‌کرد و تلاش داشت با برگزاری کنسرت در دیگر کشورها، موسیقی مقامی خراسان را به اهالی دیگر کشورها معرفی کند. اما یکی از فعالیتهای با اهمیت یگانه کار کردن او روی شاهنامه فردوسی طی سالیان است. او سال‌ها روی نقالی و شاهنامه خوانی تمرکز داشته است. 

یگانه درباره وضعیت شاهنامه خوانی در بین نسل‌های جدید می‌گوید: شاگردانم در حال یادگیری شاهنامه خوانی هستند اما هنوز به کسی اجازه نداده‌ام این کار را انجام دهد. به آن‌ها گفته‌ام زمانی که از من از دنیا رفتم به اجرای شاهنامه بپردازید. چون می‌خواهم به طور کامل آموزش ببینید. 

او سال نود و نه که دوره اوج پاندمی کرونا زمانی که‌ عدم حمایت‌ها را دیده بود، با دریافت شماره حساب برخی از اهالی موسیقی نیازمند، برای آن‌ها از دوستان و همشهریانش کمک‌های مالی جمع کرده بود. 

یگانه پس از گفتگوی خود در سال نود ونه پیش از فرا رسیدن نوروز ۱۴۰۲ نیز با این خبرگزاری گفتگو کرد. 

محمد یگانه در ابتدای صحبت‌هایش گفت: جدا از مشکلاتی که برای برگزاری کنسرت در منطقه ما وجود دارد، خودم هم چند سالی است حالی برای انجام چنین کارهایی ندارم، که دلایل آن مشخص است و نیازی به توضیح ندارد. 

اوضاع هنرمندان بد شده است

محمد یگانه در ادامه درباره فعالیت‌هایش طی ماه‌های اخیر و چند سال گذشته گفت: متاسفانه شرایط موسیقی و اوضاع هنرمندان این عرصه نسبت به قبل بدتر شده و از طرفی هم اجرایی وجود ندارد تا به واسطه آن درآمدی ولو ناچیز کسب شود. متاسفانه اوضاع زندگی شهروندان هم نسبت به قبل بدتر شده است.

این هنرمند پیشکسوت خطه خراسان در پاسخ به این سوال که آیا شاگردانی را برای آموزش به حضور می‌پذیرد یا خیر، گفت: آن‌هایی که یگانه را می‌شناسند پاسخ این سوال را می‌دانند و در جواب شما باید بگویم بله شاگردانی دارم و به آموزش آن‌ها مشغول هستم. 

من نه نوازنده‌ام! نه خواننده! 

محمد یگانه در ادامه در پاسخ به این سوال که «نوروزخوانی» و مراسم موسیقایی مربوط به آن امسال تا چه حد در قوچان و خراسان مورد توجه بوده، گفت: در حال حاضر و طی این چند وقت نه نوازنده‌ام و نه خواننده! چون کاری برای انجام نیست و اجرایی هم در کار نیست. در چنین شرایطی من نوازنده محسوب می‌شوم نه خواننده لذا درباره این قضیه هم ترجیح می‌دهم صحبتی نکنم. 

نوازنده آلبوم «هرای» در ادامه به با اشاره به‌ عدم توجه مسئولان به موسیقی، درباره دلایل انزوای کاری و هنری‌اش گفت: پاسخ این سوال واضح است. چه اتفاقاتی باید رخ دهد تا به واسطه آن حالمان بدتر نشود. در چنین اوضاعی چگونه می‌توان کار کرد. به هرحال ما کارمان را انجام می‌دهیم و کلاس‌ها هم برقرار هستند.