دعوای کتاب فروش و ناشر از کجا آب می‌خورد؟

بر اساس مصوبه شورای سیاست‌گذاری سی‌وششمین نمایشگاه کتاب تهران‌، کتابفروشان در این دوره نمایشگاه کتاب تهران حضور نخواهند داشت. آن هم در شرایطی که سال گذشته این حضور رونق قابل توجهی به کتابفروشی‌ها بخشیده بود و موجب شد آنها در بازار کتاب بیش از پیش دیده شوند. اما گویا این موضوع چندان به مذاق ناشران خوش نیامد و کتابفروشان را رقیبی برای خود دیدند. به ویژه که قیمت کتاب‌ها در نمایشگاه مجازی پایین‌تر بود و ناشر با فروش کتاب خود با قیمت پایین‌تر از سوی کتاب‌فروشی مواجه می شد.

خبر فوری در میزگرد مجازی خود به سراغ تنی چند از فعالان حوزه بازار کتاب رفته است تا مشخص شود مطالبات این قشر از چه قرار است و چرا کتاب فروشی‌ها از رفتار ناشران و متولیان نمایشگاه کتاب به سطوح آمده‌اند.

هزاران ناشر و هزاران کتاب فروش در بازار کتاب ایران فعالیت دارند و با این وجود هیچگاه وضعیت تعارض منافع این دو صنف دیده و شنیده نشده است. تا جایی که دخالت در فروش کتاب و بی‌محلی ناشران به کتاب فروشی‌های خرد موجب شده تا روحیه قلدرمابی و زورگویی آن هم در جایی که حرف از ادب و فرهنگ و کتاب است حاکم شود.

کتابفروشی‌ها به دلیل افزایش قیمت کتاب و همچنین دخالت ناشر در فروش کتاب و در دسترس نداشتن کتاب‌های پرفروش در برخی مواقع مجبور شده‌اند به سمت فروش ماگ، شمع، عود، اسباب بازی و لوازم التحریر بروند. آن هم در شرایطی که می‌توانند بازوی قوی ناشر در فروش باشند. از سویی راه اندازی نمایشگاه‌های مجازی فروش کتاب و گرفتن حق حضور آن ها موجب می‌شود که عملاً کتاب فروشی‌ها به حاشیه رانده شوند و برنامه‌ای نیز برای رونق فعالیت آنها اعلام نشود.

خبر فوری نظرات و مطالبات فعالان این حوزه را در نزدیکی برگزاری نمایشگاه کتاب تهران به اطلاع متولیان می‌رساند. شاید فرصتی باشد برای مهربانی با یار مهربان.

مدیر کتاب فروشی ساربوک واقع در کاشان معتقد است صنعت نشر باید به زنجیره ارزش کتاب احترام بگذارد و این احترام از طرف ناشران محترم که محور این زنجیره هستند باید بیشتر باشد که متاسفانه الان این اتفاق نمی‌افتد و در قامت رقیب عمل می‌کنند و وقتی به خرده فروشی روی می‌آورد به فعالیت کتابفروشی لطمه می‌زند.

ابوالفضل اکبری قمصری موافق حضور کتابفروشی در بخش مجازی نمایشگاه  است اما معتقد است درستش این است که  هر مجموعه‌ای زمانی که مجوز خرده فروشی کتاب از اصناف مربوطه دارد بتواند بفروشد.

وی افزود: فردی اگر در نمایشگاه می‌خواهد فروش انجام بدهد از اتحادیه صنفی مجوز بگیرد و الان هم اتحادیه صنفی ناشران و کتابفروشان باهم هست پیدا کنید پرتقال فروش را.

مدیر مسئول نشر کیمیای خاموش  نظر دیگری دارد ومعتقد است چرخه تولید و پخش و کتاب فروشی در کشور ما بسیار معیوب تکامل یافته و در یک دهه اخیر با استفاده از ابزار‌های نوین و فضای مجازی ناشران توانسته‌اند به بخشی از مخاطبیپان نهایی خود دست پیدا کنند برقراری این ارتباط (ناشر و خریدار نهایی ) تاثیرات زیادی در روابط ناشر و کتاب‌فروش داشته است.

چرا کتابی کم می‌فروشد؟

میلاد محمدی تاکید کرد: برای مثال تا حدوداً یک دهه قبل از این ، کتاب‌های کم فروش ناشر تفسیری جز عدم استقبال جامعه نداشت ، ولی به مدد این ارتباط مشخص شده که دلایل دیگری نظیر برخورد‌های سلیقه‌ای و ریسک‌ناپذیری کتاب‌فروشان هم جزو دلایل اصلی این کم‌فروشی بوده است. اصولاً یکی از بزرگترین مطالبات ناشران از بدنه فروش شامل پخشی‌ها و کتاب فروشان ۱.عدم اختصاص فرصت به کتاب‌های جدید و کم فروش است (غالب کتاب فروشان فقط شریک کتاب پرفروش ناشر هستند) ۲. تسویه‌های چند ماه و طولانی که تورم بخش زیادی از سود ناشران را می‌بلعد

این ناشر همچنین تصریح کرد: دولت سیزدهم بدون مشورت با اتحادیه به عنوان نمایندگان قانونی صنف، کاملاً خودسرانه نمایشگاه‌های کتاب را برگزار کرد و هر سال ملموس تر از سال قبل از اعتبار نمایشگاه کاسته شده و سال گذشته در ابداعی پای کتاب‌فروشان را به ۱۰ روز مختص ناشران باز کرد.

محمدی گفت: در نظر داشته باشید ویترین هزارتای کتاب فروش‌های کل کشور کفاف حجم تولیدات ۲۲ هزار ناشر را نداشته و ندارد و این ۱۰ روز نمایشگاه بهترین فرصت برای نمایش گذاشتن کتب دور مانده‌تر از زنجیره فروش بود.

اشتباهات نمایشگاه کتاب تهران

وی افزود: نکته بسیار بسیار جالب و بی‌خردانه دیگر اینکه کتاب فروشان مجاز به فروش تمام کتاب‌ها از تمام ناشران بودند ولی ناشران صرفاً باید کتاب‌های چند سال اخیر تاکید می‌کنم صرفاً خودشان را می‌فروختند

مدیر مسئول نشر کیمیای خاموش در تشریح ایرادات برگزاری نمایشگاه افزود: هیچ ناشری از بزرگترین همچون چشمه و نی و نگاه و ... گرفته تا من کمترین ، برای یک پیک ده روزه آمادگی حضور همزمان در غرفه و تأمین نیاز‌های سایت و همچین تأمین نیاز‌های ایجاد شده توسط کتاب فروشان در این مدت کوتاه را ندارد و مجبور می‌شود از نیرو‌های کم‌تجربه و بی‌تجربه در این مدت کوتاه استفاده کند که منجر به بروز مشکلات دیگری می‌شود .

به گفته محمدی شرایط غیر مساوی و ناعادلانه در تنوع موجودی بین عناوین کتاب‌های ناشران و کتاب فروشان باعث شد، خریدارن نهایی برای کاهش هزینه‌‌های پستی خرید‌های خود را از کتاب‌فروشان انجام دهند  و عدم توانایی تأمین ناشر به دلایلی که گفته شد عملا باعث شد بخش زیادی از یارانه در نظر گرفته شده به خاطر عدم تأمین به موقع کتاب توسط کتاب‌فروشان و کنسل شدن سفارش نه به جیب کتاب‌فروش برود نه به جیب ناشر .

این ناشر معتقد است ناشران و کتب فروشان دشمن هم نیستند بلکه همچون حلقه‌های یک زنجیر در اتصال قدرت لازم را دارند ، پیشنهاد خیلی از همکاران ناشر هم تفکیک زمانبندی نمایشگاه فیزیکی مختص ناشران و سپس مجازی بین ناشران وکتاب فروشان بود تا تمام زنجیره به بهترین شکل بهرمند شوند.

وی اضافه کرد: به نمایشگاه گذشته نقد‌های فراوانی وارد بود ولی بزرگترین نقد وارده به آن عدم واقع بینی برگزارکنندگان این نمایشگاه در ظرفیت‌های لجستیکی ناشران در پیک تقاضا بود و عملاً باعث شد هم بخش زیادی از خریدارن ، هم ناشران و هم کتاب‌فروشان دچار سرخوردگی و حسرت شوند.

تخفیف ناشر به زیان کتاب‌فروش است

مدیر کتابفروشی فرهنگستان  اما تاکید دارد که متاسفانه کتابفروشان مشکلات زیادی دارند وهمکاران به جای پیدا کردن راه حل همدیگر رامتهم می‌کنند.

حسن رحیمی افزود: البته بدلیل نبودن کتابفروش در هیئت مدیره اتحادیه آنها هم یک طرفه تصمیم می‌گیرند چندین بار از آنها درخواست کردم که در اتحادیه حظور پیدا کنند ولی هیچکس حاظر نشد.

وی معتقد است چنین شرایطی موجب شده تا ناشر و کتاب فروش رقیب سر سخت هم باشند.

همچنین مدیر انتشارات مجددانش مهمترین عامل تخریب کتاب را تخفیف‌های نامتعارف عده‌ای ناشر دانست که یا دائم یا متناوب و به بهانه‌های مختلف اعمال می‌کنند.

محمود امجدی متذکر شد: چه در فروش مستقیم تلفنی یا سایت ؛ بهانه هم از عید غدیر و فطر گرفته تا ولنتاین و بلک فرایدی برای کتب دانشگاهی و تحصیلی هم مضاف بر این برای کتب دانشگاهی شروع سال تحصیلی و شروع ترم جدید و غیره تخفیف قائل می‎شوند.

وی افزود: همچنین افزایش قیمت بی‌دلیل کتاب به بهانۀ کمبود کاغذ که متاثر از افزایش قیمت دلار عنوان می شود و  عدم نظارت صحیح بر قیمت گذاری کتاب به زیان کتاب فروشی است. به عنوان مثال برای کتاب با یک مضمون مشابه با تفاوت 50 صفحه‌ای ناشری 450 هزار تومان و ناشر دیگر 800 هزار تومان قیمت‌گذاری کرده است.