سریالی از نقص فنی و سقوط برای موشک‌های چینی و آمریکایی در هفته‌های اخیر

در چند سال گذشته و به دلایل عمدتا غیر فنی و بیشتر سیاسی و مدیریتی در کشور ما، متاسفانه صنعت فضایی و مصادیق مهم آن همچون پرتاب ماهواره، رو به افول جدی و محسوس گذاشته که خوشبختانه در سال جاری و با پرتاب موفق ماهواره نور توسط نیروی هوافضای سپاه، کمی از تلخی های گذشته به فراموشی سپرده شد.

از بحث های مربوط به علل و عوامل مشکلات در بخش فضایی کشور اگر عبور کنیم اما مسئله جالب هیاهوی رسانه ها و کاربران ضد انقلاب و حتی مایوس شدن بخشی از افکار عمومی در فضای مجازی به علت نقص فنی یا عدم رسیدن ماهواره به مدار تعیین شده در اقدامات گذشته است. البته زمانی که دیگر کشورها و خصوصا آمریکایی ها دچار مشکل، خطا یا شکست در این بخش می شوند از تحلیل ها و جملات خودتحقیری خبری نیست اما هنگامی که این مشکلات در جمهوری اسلامی ایران رخ بدهد شاهد هجمه ها و بحث هایی می شویم که اکثریت قریب به اتفاق آنها فاقد تحلیل و پشتوانه فنی هستند.

اما طی هفته های اخیر حوادثی رخ داده که بر اساس آن، به نظر می رسد مدتی است مشکلات در بخش فضایی گریبان دو قدرت مهم فضایی یعنی چین و آمریکا شده، لذا برای اطلاع مخاطبان از تعداد بالای نقص و اشکالات فنی در صنعت حساس فضایی، نگاهی به مشکلات اخیر آنها خواهیم داشت.

ماهواره سرّی آمریکایی همچنان پا در هوا!

یکی از سرّی ترین و شاید ناشناخته ترین بخش های جامعه اطلاعاتی آمریکا خصوصا برای مخاطبان ایرانی، اداره NRO است. این عبارت مخفف National Reconnaissance Office یا اداره شناسایی ملی است که از زمان جنگ سرد تاسیس شده و مسئولیت اصلی ماهواره های جاسوسی و تصویربرداری آمریکا در فضا بر عهده این آژانس است. نکته جالب در خصوص این سازمان آن است که در سال ۱۹۶۰ میلادی تشکیل شده اما اولین روایت رسمی از اشاره به آن توسط مقامات دولتی آمریکا به اکتبر ۱۹۷۳ و یکی از گزارش های سنای آمریکا باز می گردد.

از دهه ها قبل تاکنون، بسیاری از محموله ها و ماهواره هایی که این سازمان به فضا ارسال می کند نا مشخص بوده و حتی در صورت اعلام خبر پرتاب آن نیز صرفا به عبارت ارسال یک محموله خاص، محرمانه یا سری به مدار زمین در بیانیه های مربوطه اشاره می شود. این بار نیز صحبت از یک محوله سرّی است که صرفا به اسم NROL-۴۴ شناخته و گفته شده است که یک ماهواره جمع آوری اطلاعات است. اینکه ماموریت دقیق آن و توانایی های این ماهواره چه خواهد بود، خبر رسمی در دسترس نیست.

ماهواره‌بر مورد نظر برای ارسال این محموله ویژه به فضا، راکت سنگین Delta IV Heavy است که سنگین ترین عضو خانواده راکت های ماهواره بر دلتا ۴ ساخت آمریکا به حساب می آید . این راکت تا به امروز ۱۱ پرتاب در کارنامه خود داشته که اولین پرتاب دچار مشکل و شکست شده و ۱۰ پرتاب دیگر موفق بوده اند. عمدتا این راکت ها وظیفه ارسال محوله های آژانس NRO به مدار زمین را به عهده داشتند. از جمله محموله های معروف حمل شده توسط این راکت می توان به ماهواره جاسوسی سری KH-۱۱ اشاره کرد که در جریان رصد سایت پرتاب فضایی ایران در استان سمنان و توییت مشهور ترامپ در خصوص خوشحالی از نقص فنی در برنامه فضایی کشورمان، به کار رفته بود.

ماهواره بر Delta IV Heavy

این راکت سنگین آمریکایی توسط شرکت آمریکایی United Launch Alliance ساخته شده و دارای وزن ۷۳۳ تن، دو مرحله ای و ارتفاع ۷۲ متر و قطر ۵.۱ متر است. این ماهواره بر می تواند محموله های مختلفی را برای مدارهای LEO و GEO حمل کند.

اولین زمان اعلام شده برای پرتاب محموله NROL-۴۴ روز ۲۴ آگوست (مردادماه امسال) از تاسیسات Cape Canaveral در فلوریدا بود اما پرتاب در این تاریخ به دلیل بروز مشکل در برخی از تاسیسات زمینی سامانه پرتاب به تعویق افتاد. تاریخ بعدی برای پرتاب روز ۲۹ آگوست در نظر گرفته شده و حتی شمارش معکوس پرتاب نیز آغاز شد اما در ثانیه های نهایی که موتورها نیز شروع به فعالیت کرده بودند ناگهان به صورت اضطراری و ۳ ثانیه قبل از شلیک شدن، پروسه پرتاب قطع شده و موتورهای موشک نیز خاموش شدند.

سقوط ماهواره بر آمریکایی در آلاسکا

از سوی دیگر، استارت آپ فضایی Astra که در ایالات کالیفرنیا کار خود را آغاز نموده، اخیرا اقدام به تست یک راکت ماهواره بر بدون محموله کرده که این تلاش نیز با شکست مواجه شد. این شرکت، یک راکت به اسم Rocket ۳.۱ از سایت پرتابی در آلاسکا به سمت مدار زمین پرتاب کرده که این ماهواره بر دو مرحله ای در حقیقت تلاشی توسط این استارت آپ برای شرکت در چالش اداره تحقیقات پیشرفته دفاعی آمریکا موسوم به DARPA برای توسعه یک پرتابگر ارزان قیمت توسط استارت آپ های کوچک برای انتقال محموله به مدار LEO بود.

این ماهواره بر در مرحله اول پرواز خود تقریبا موفق عمل کرده ولی به دلیل بروز مشکل در سیستم هدایتی در مرحله دوم و شروع به انحراف از مسیر پروازی، سیستم ایمنی موشک بخش پیشران مرحله دوم را خاموش کرد که منجر به سقوط و منفجر شدن این ماهواره بر شد.

دو شکست پیاپی برای اژدهای زرد

چین در سالهای اخیر توسعه یک سری پرتابگر های تجاری را که عمدتا برای انتقال ماهواره ها به مدار LEO توسعه پیدا کرده اند را در دستور کار قرار داده که این ماهواره بر ها در مقایسه با خانواده لانگ مارچ که وظیفه پرتاب عمدتا محموله های استراتژیک و سنگین وزن چین به فضا را دارند گزینه های ساده تر و ارزان تری به حساب آمده و برای بسیاری از مشتریان خارجی نیز جذاب به حساب می آید. اما اخیرا دو شکست گریبان پرتابگرهای تجاری چین را گرفته که تبدیل به معضل و سوال جدی در میان علاقمندان به همکاری فضایی با چین شده است.

پرتاب اول مربوط به ماهواره بر Kuaizhou-۱۱ در ۲۰ تیر ماه بود که با شکست مواجه شد. این ماهواره بر سوخت جامد، دو نوع ماهواره که یکی سنجش از دور و دیگری یک ماهواره تحقیقاتی را حمل می کرد که هر دو از دست رفتند. بنا به گزارش های منابع چینی، مرحله اول این ماهواره با موفقیت عمل کرده اما در نهایت توان رسیدن به مدار زمین را پیدا نکرده است، درست مشابه اتفاقی که برای برخی پرتاب های معدود فضایی کشورمان در سالهای اخیر رخ داده است.

راکت ماهواره بر Kuaizhou-۱۱

پرتاب دیگر چینی ها با ماهواره بر Kuaizhou-۱A در ۲۲ شهریور که از صحرای گوبی انجام گرفت نیز با شکست رو به رو شد و محموله مورد نظر در این ماموریت یک ماهواره سنجش از دور و تصویر برداری مدل Jilin-۱ High Resolution-۰۲C بوده که این ماهواره دارای توان تصویر برداری سیاه و سفید با کیفیت ۷۵ سانتی متر و تصویر برداری چند طیفی با کیفیت ۳ متر بود.

ماهواره بر Kuaizhou-۱A

منابع چینی هنوز گزارش خاصی در خصوص دلیل بروز مشکلات در این دو پرتاب را اعلام نکرده اند. چنین عملکردی نشان می دهد اصولا پرتاب های فضایی و برنامه فضایی همیشه یک برنامه پر ریسک و هزینه بر بوده که امکان مشکل و شکست متعدد در آن وجود دارد. چه آنهایی که به تازگی این مسیر را آغاز کرده و چه کسانی که به کره ماه و سیاره سرخ هم رسیده اند هنوز گاهی با یک اشتباه ساده، پروژه های چند صد میلیون دلاری خود را از دست می دهند. این روشی است که سالهاست از آن طریق بشر در فضا به پیشرفت رسیده و همچنان نیز به همین شکل ادامه خواهد داشت.

هرچند همه امید و دعای رسانه ها، افکار عمومی و متخصصان کشورمان این است که چه دولت و چه نیروهای مسلح، در پرتاب های آینده ماهواره به فضا، به موفقیت صد درصد درست یابند اما همچنان باید گزینه نقص فنی یا بروز سانحه را در نظر داشت و برای آن نیز درصدی منطقی را در نظر گرفت. طبیعتا بودجه، امکانات فنی و علمی کشورمان در مقایسه با چین و آمریکا کمتر و ضعیف تر است اما به یاد خواهیم داشت، همواره نام مردمان سرزمین پارس با فضا و ثریا، عجیبن شده است.