عواملی که باعث تحریک پذیری می شود

تحریک پذیری  یا  بی قراری  میتواند مترادف پرخاشگری باشد ، فرد تحریک پذیر به سادگی خشمگین یا ناراحت می شود و حتی این حالت را در شرایط پر استرس هم تجربه می  کند.

گاهی اوقات تحریک پذیری میتواند نشان دهنده مشکلات جسمی یا روحی باشد به عنوان مثال کودکان و نوزادان زمانی که خسته یا بیمارند ، تحریک پذیر می شوند.

تحریک پذیری چیست؟

احساس خشم و ناامیدی که حتی درمورد کوچکترین چیزها هم ایجاد می شود. اگر احساس تحریک پذیری فراگیر و دائمی باشد میتواند در زندگی عادی و روزمره تداخل ایجاد کند و منجر به مختل شدن روابط شما با اطرافیان شود.  

تحریک پذیری میتواند نشانه اختلالات روانی از جمله استرس ، افسردگی ، سوء مصرف مواد ، اضطراب ، اختلال دو قطبی ، سندرم پیش از قاعدگی ، استرس بعد از حادثه ، کمبود خواب ، اختلال طیف اوتیسم ، زوال عقل ، درد مزمن و اسکیزوفرنی باشد.

دلخوری های  کوچک در افراد تحریک پذیر باعث بروز تحریک و عصبانیت می شود. 

علایم تحریک پذیری

افراد تحریک پذیر لزوما همه این علایم را تجریه نمی کنند یا به صورت مداوم علامت ندارند ، آن ها ممکن است در یک لحظه احساس خوبی داشته باشند ولی یک دلخوری کوچک تمام خلقیات آن ها را تغییر دهد و واکنش شدیدی که متناسب با شرایط نیست بروز دهند که منجر به تنش بیشتری میشود که باعث حساسیت بیشتر در فرد می شود. 

تحریک پذیری میتواند در برخی از افراد با علایم دیگری همراه باشد از جمله :

- تحریک ، ناامیدی ودلخوری دائم 

- گیجی و مشکل تمرکز

- عدم انعطاف برای تغییر برنامه ها 

- تعریق یاد

- خستگی

- تپش قلب 

- تنفس سریع

- گیجی

- عصبانیت ، تنش و تند خویی

در مواردی که اختلالات هورمونی باعث تحریک پذیری فرد شده باشد میتواند با علایم زیر همراه شود :

- سردرد

- گرگرفتگی

- قاعدگی های نامنظم 

- کاهش میل جنسی

- ریزش مو

علت تحریک پذیری یا بی قراری

علت تحریک پذیری به طور کلی به دو گروه جسمی و روانی تقسیم می شود. 

برخی از علل روانی تحریک پذیری عبارتند از :

- استرس

- اضطراب 

- افسردگی

- اختلال دو قطبی

- اسکیزوفرنی

- اوتیسم

برخی از علل جسمی تحریک پذیری عبارتند از :

- محرومیت از خواب

- پایین بودن قند خون

- عفونت گوش

- درد دندان

- دیابت

- آنفولانزا

گاهی اوقات علت تحریک پذیری تغییرات هورمونی است از جمله :

- یائسگی

- سندرم پیش از قاعدگی

- سندرم تخمدان پلی کیستیک

- پرکاری تیروئید

- دیابت

سایر علل تحریک پذیری عبارتند از :

- عوارض دارویی 

- مصرف مواد 

- اعتیاد به الکل

- محرومیت از نیکوتین

- محرومیت از کافئین

درمان تحریک پذیری

پزشک برای درمان تحریک پذیری باید علت زمینه ای را تشخیص بدهد. 

در صورتی که علت آن مشکلات روانی باشد شما را به روانپزشک و مشاور ارجاع می د هد ، معمولا در این موارد درمان اختلالات خلقی از جمله افسردگی هم در دستور کار قرار میگیرد. 

اگر تحریک پذیری به دلیل محرومیت از الکل ، کافئین یا نیکوتین وغیره باشد ترکیبی از مشاوره و دارو درمانی پیشنهاد می شود. 

اگر علت مشکل اختلالات هورمونی باشد از  درمان های هورمونی استفاده می شود. 

اگر علت عفونت باشد ، آنتی بیوتیک توجویز می شود. گاهی اوقت تغییر سبک زندگی میتواند به کنترل خلق بیمار کمک کند ، ار جمله تنظیم رژیم غذایی ، ورزش منظم ، عادات خواب و مدیریت استرس.

برای درمان و کنترل تحریک پذیری باید بدانید که برخی تکنیک ها میتواند به شما کمک کند از جمله :

- مصرف غذاهای سالم و مقوی : پیروی از رژیم غذایی سالم و مقوی و اجتناب از مصرف غذاهای پرچرب یا پرکالری باعث می شود در مجموع احساس بهتری داشته باشید که به تقویت روحیه شما کمک میکند. 

- ورزش : ورزش منظم برای غلبه بر افسردگی مفید است  ، سعی کنید حداقل 3 روز در هفته به  مدت 30 – 90 دقیقه را به ورزش را پیاده روی اختصاص دهید.

- شناسایی عوامل محرک : عوامل و شرایط  محرک برای هر فردی میتواند متفاوت باشد. آیا ساعت خاصی بیشتر احساس تحریک میکنید یا زمانی که فرد خاصی را می بیند. زمانی که عامل تحریک کننده خودتان را بشناسید بهتر میتوانید با آن ها مقابله کنید.

- تکنیک های آرام سازی : استراتژی های آرام سازی را بیاموزید از جمله تنفس عمیق و تجسم و مدیتیشن که به شما کمک میکند تا ذهن و بدن خودتان را هنگام شروع تحریک آرام کنید.

- ایجاد عادت خواب منظم : کمبود خواب  یکی از دلایل اصلی تحریک پذیری است بنابراین با تنظیم روال منظم برای خواب میتوانید بر این مشکل غلبه کنید ، حتی اگر خوابتان نمی برد راس یک ساعت به اتاق خواب بروید ، برق را خاموش کنید ، وسایل الکتریکی را از خود دور کنید و چشمانتان را ببندید ، به مرور بدن شما به خوابیدن در ساعت خاص  عادت خواهد کرد. 

- تمرین ذهن آگاهی : در روش ذهن آگاهی ، تمرکز را روی لحظه فعلی می گذارند که میتواند باعث کاهش علایم اضطراب و افسردگی شود. 

- حمایت اجتماعی : داشتن دوستان و خانواده ای که بتوانید به آنها تکیه کنید بهتر به شما کمک میکند تا با تحریک پذیری کنار بیایید. درباره نگرانی های خودتان با شبکه حمایت گر اجتماعی که ایجاد کرده اید صحبت کنید تا بتوانید بهتر بر ترس و نگرانی و تنهایی خود غلبه کنید.

- مشکلتان را بیان کنید : پنهان کردن احساسات کمکی هب وضعیت شما نمی کند و میتواند به روابطتان آسیب برساند. به دیگران تلویحا بگویید که به دلایلی زودرنج شده اید و از آن ها بخواهید که تا حد توان رعایت حال شما را بکنند به این ترتیب مانع از برداشت اشتباه آنها نسبت به خودتان می شود. 

- خودتان را سرگرم کنید : سرگرمی های ساده مثل باغبانی ، قدم زدن ، نامه نوشتن یا سر زدن به گروه دوستان در شبکه های اجتماعی میتواند حال شما را بهتر کند. 

- قبل از حرف زدن فکر کنید : لحظه ای که احساس عصبانیت دارید ، قبل از حرف زدن فکر کنید تا از دلخوری های بعدی جلوگیری کرده باشید قبل از این که حرفی بزنید به نتایج آن و تاثیری که روی فرد مقابل می گذارد فکر کنید. 

- مثبت فکر کنید : اگر عادت کرده اید بی دلیل تفکر منفی داشته باشید این روند را  تغییر دهید مثلا اگر هنگام بیدار شدن در صبح احساس می کنید روز مزخرفی در پیش دارید به دنبال جملات و اهداف عالی خود بگردید و آن ها را با خود تکرار کنید. مثلا این که امروز قرار است چیز جدیدی یاد بگیرید یا قدم جدیدی بردارید که شما را برای رسیدن به اهدافتان یاری کند در کنترل تحریک پذیری و زودرنجی شما موثر است. 

چه زمانی برای تحریک پذیری به پزشک مراجعه کنیم؟

همه افراد به صورت گاه به گاه تحریک پذیری را تجربه میکنند به عنوان مثال زمانی که تحت استرس و بی خوابی قرار می گیرند ولی اگر فردی به صورت مداوم حالت تحریک پذیر خود را حفظ میکند باید برای درمان به پزشک مراجعه نماید.