سوگ جمعی چطور ایجاد می‌شود؟

سوگ از دست دادن عزیزی که آن را بیشتر از هر چیزی دوست دارید. در واقع؛ در سال‌های اخیر اتفاق‌های ناخوشایند زیادی در دنیا افتاده که علل سوگواری جمعی را برای مردم در فراهم آورده است. مرگ‌های زیاد کرونایی، جنگ و کشته شدن انسان‌های بی‌گناه همه در دسته بی‌رحم سوگ جمعی قرار می‌گیرند و جمع زیادی از انسان‌ها را ناراحت می‌کند. در این مطلب می‌خواهیم از سوگ جمعی و نظر روانشناسان در جوامع مختلف و راه های آرام کردن افراد در این شرایط سخن بگوییم.

کافی است تا عزیزی را از دست داده باشید تا با تمام تار و پود بدن‌تان برای او سوگواری کنید. فرقی نمی‌کند کجای دنیا یا از چه قومیت و فرهنگی باشید. غم از دست دادن روح شما را به زنجیر می‌کشد و سالیان سال با کوچک‌ترین نشانه‌ای آتش زیر خاکستر وجودتان گاه و بی‌گاه طغیان می‌کند. به قول شاعر که می‌گوید: آتش بگیر تا که بدانی چه می‌کشم، احساس سوختن به تماشا نمی‌شود. تا دردی را با عمق وجود حس نکرده باشید نمی‌توانید هم درد خوبی برای افرادی باشید در معرض غم و اندوه اصلی هستند.

نوزادی که همدردی می‌کند

نوزاد انسان در سال‌های ابتدای تولد با شنیدن صدای گریه‌ی نوزادی دیگر به گریه می‌افتد. پژوهشگران می‌گویند انسان از بدو تولد آماده است به درد دیگران واکنش نشان بدهد. چیزی که ما تحت عنوان ظرفیت همدلی می‌شناسیم، یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌ها برای زندگی اجتماعی انسان است. ظرفیتی که لازم است مدام رشد کند. ظرفیت همدلی یعنی توانایی دیدن دنیا از زاویه‌ی دید آدمی که متفاوت و متمایز از ماست و لزوما شبیه ما فکر یا رفتار نمی‌کند.

جریان سوگ جمعی از دیدگاه روانشناسان

نیکولا رونی، که جریان سوگ جمعی را در طول همه‌گیری کووید ۱۹ رهبری کرد، مفهوم سوگ جمعی و سوگواری را در سال‌های اخیر بررسی می‌کند. وقتی اتفاقی رخ می‌دهد که ابعاد اجتماعی وسیعی دارد، نظر دادن درباره‌ی آن برای روان‌شناسان کار دشواری است. اگرچه شاخه‌هایی از روان‌شناسی روی اجتماع و گروه متمرکز می‌شود اما در بعد سلامت روان، گاهی ما تمرکز عمده‌مان را به دنیای درونی آدم‌ها و ابعاد فردی محدود می‌کنیم.

غم و اندوه واکنش طبیعی انسان

روانشناسان بر این عقیده هستند که غم و اندوه جهانی است، این یک واکنش طبیعی به از دست دادن است و چیزی است که همه ما در طول زندگی خود تجربه خواهیم کرد. با این حال، در حالی که برخی تجربیات و واکنش‌های مشابه به از دست دادن وجود دارد، غم و اندوه مختص همه ماست. رابطه ما با متوفی، معنای از دست دادن آنها و تأثیر آن بر زندگی میزان غم و سوگواری ما را تعیین می‌کند.

تجربه احساسات مختلف

طبق نظر محققین؛ در موقعیت سوگواری ممکن است احساسات مختلفی را تجربه کنیم. شاید اولین حسی که سراغ‌مان می‌آید خشم است. چرا این اتفاق افتاد؟ ممکن است حتی احساس نفرت پیدا کنیم و این حس، روی رفتار ما تاثیر بگذارد. ممکن است غمگین یا بی‌انگیزه شویم، در چنین موقعیت‌هایی ممکن است خیلی همدلی کنیم؛ مثلا خودمان را جای فرد از دست رفته یا خانواده‌اش بگذاریم و دلمان به درد بیاید. اما باید بر احساسات خود غلبه کرده تا بتوانیم از مرحله داغ سوگواری عبور کنیم.

مرگ و جامعه

کیت وودتورپ، مدیر مرکز مرگ و جامعه در دانشگاه باث، می‌گوید: سوگواری سبب می شود تا انسان راحت تر با غم کنار بیاید و بتواند غم از دست دادن را در ذهن خود تصور کند.

همدلی چیست؟!

همدلی کردن به معنای اشک ریختن با دیگران نیست. گاهی ظرفیت همدلی کردن خودش را در رفتار و کلمات ما نشان می‌دهد. باید بپذیربم که دیگران متفاوت از من فکر یا احساس می‌کنند. روانشناسان می‌گویند که؛ سوگواری جمعی می‌تواند به ما اجازه دهد تا تجربیات خود را دوباره مرور کنیم و اندوه خود را دوباره بیان کنیم. ما می‌توانیم از طریق ارتباط با دیگران با همان تجربه‌های زیستی آرامش پیدا کنیم.

حرف آخر

بنابراین، در حالی که غم و اندوه را می‌توان به صورت جمعی بیان کرد، در نهایت یک تجربه شدید شخصی است. برای برخی، پیوستن به جمعیت و صف‌ها (مانند مرگ ملکه انگلیس) برای نشان دادن احترام به آنها کمک می‌کند تا غم و اندوه خود را پردازش کنند. اما برخی دیگر ترجیح می‌دهند به تنهایی یا به روش های دیگر ادای احترام کنند. افراد جامعه به عنوان یک جامعه دلسوز، باید تجربیات و ابراز غم و اندوه متفاوت را در حالی که در دوره سوگواری خود طی می‌کند را بشناسند و به آن احترام بگذارد.