منطقه‌ای رمزآلود در ایران/ اینجا سنگ‌ها چشم دارند! + تصاویر

او در ادامه به یکی از یافته‌های این فصل از کاوش‌های باستان‌شناسان اشاره کرد و درخصوص کشف سنگ افراشته‌ها افزود: با ادامه کاوش در بخش جنوبیِ کارگاه، در لایه سوم، تجمع سنگ افراشته‌ها نمایان شد. موقعیت قرارگیری این مجموعه در غرب سکوی آجری در بخش جنوب غربی کارگاه است. این بخش مستطیلی شکل در راستای شمالی جنوبی قرارگرفته است. درواقع می‌توان گفت این سنگ‌ها عامدانه روی هم نهاده شده است. تمامی سنگ‌های افراشته به منظور اهداء به «سکوی هدایا» در این نقطه نهاده شده است. مطالعه اولیه شواهدی دال بر افراشته بودن تخته سنگ‌ها، پیش از نهاده شدن در جوار سکوی خشتی چینه‌ای دارد. آن شواهد عبارتند از تغییر فاحش رنگ بین قاعده و رأس سنگ‌ها به نحوی که نواحی نزدیک به قاعده سنگ‌ها پررنگ‌تر از نواحی راس است.

این باستان‌شناس خاطرنشان کرد: سنگ افراشته‌ها در دو ردیف روی هم در این مستطیل چیده شده‌اند. سنگ افراشته‌های ردیف بالایی نسبت به ردیف پایین سالم‌تر‌ هستند و در ردیف زیرین به دلیل فشار زیاد، اکثر سنگ‌ها شکسته شده است. بیشتر سنگ افراشته‌ها باتوجه به جنس ماسه سنگی آنها، ورقه ورقه شده و شکسته‌اند. سنگ‌های ردیف پایین در جهت شرقی غربی چیده شده‌اند. طوری که در تمامی آنها سر به طرف غرب و ته سنگ به طرف شرق است. بین سنگ‌ها ملاط گل وجود دارد. در هنگام کاوش به هر سنگ شماره‌ای جداگانه داده شد.

این عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ادامه داد: در مجموع ۷۳ سنگ افراشته سالم و شکسته، در ابعاد کوچک و بزرگ به دست آمد. با برداشتن سنگ‌ها مشخص شد گودالی به عمق کمتر از ۳۰ سانتی متر درون لایه سوم کنده شده است و این سنگ‌ها در آن چیده شده‌اند. از این تعداد، ۴۶ تخته سنگ سالم بود و دارای شکلی کله قندی است. تعداد ۲۵ تخته سنگِ دیگر شکسته و ناکامل است ولی در مجموع آن‌ها نیز شکلی کله قندی دارند. البته دو تخته سنگ نیز بدست آمد که شباهتی به نمونه‌های کله قندی شکلِ دیگر ندارد. ارتفاع بلندترین تخته سنگ ۸۱ سانتیمتر و کوتاه‌ترین ۵/ ۳۲ سانتیمتر است.

مقدم یادآور شد: بیشترین حجم سنگ‌های افراشته از جنس ماسه سنگ است و به دلیل خاصیت ماسه‌ای و تأثیرات هوازدگی و فشار حجم نهشته‌های لایه‌های بالایی، بیشتر آنها شکسته و یا ورقه ورقه شده است. ماسه سنگ‌ها به خاطر بستر کارگاه برای مدت مدیدی در معرض رطوبت قرار داشتند. اما در حال خواناسازی، که ناچارا در معرض هوا و نور آفتاب قرار گرفتند، از دست دادن رطوبت، عامل دیگری در شکسته یا ورقه ورقه شدن سنگ‌ها می‌شد. در نیتجه، برای تثبیت در کارآگاه تا قبل از مرحله انتقال به پایگاه و بخش مرمت، از محلول تثبیت کننده پارالوئید استفاده شد.

سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی تل چگاسفلی پروژه پیش از تاریخی زهره با اشاره به آنکه اصغر اردکانی مسئولیت بررسی فنی این بخش که به سنگ‌های برافراشته ارتباط پیدا می‌کند را برعهده داشت، افزود: برخی تخته سنگ‌های این مجموعه، باتوجه به آثار فرسایش در سطح آنها، در بیش از یک تراز ارتفاعی و در چند مرحله مختلف برای برافراشته ماندن در خاک کاشته شده بودند. درعین حال تقارن در بیشتر این سنگ‌های افراشته دیده می‌شود ضمن آنکه راس آنها نیم دایره است. درواقع می‌توان گفت، سنگ‌ها به شکل کله قندی هستند و به این شکل تراشیده شده‌اند. روی یازده تخته سنگ که در این مجموعه قرار دارند، نقش حکاکی شده است. نقوش بز، چشم‌های بیضی و دایره‌ای شکل، علامت‌های مختلف که خطوطی عمود بر هم هستند، دایره‌هایی که می‌تواند تداعی‌کننده چشمان انسانی این سنگ‌ها باشد‌، شمایلی از انسان، البته برخی از سنگ‌ها نیز فاقد حجاری و نقش هستند.

او همچنین در خصوص تکنیک ساخت نقش‌ها روی سنگ‌های افراشته چگاسفلی گفت: ابتدا سطح روی سنگ کاملا پرداخت و صیقلی شده است. پس از آن با کشیدن شیئی نوک تیز بر سطح سنگ، محدودۀ نقوش بزها و شکل کلی آنها به صورت خطوط ایجاد شده است. سپس اطراف نقوش بزها توسط شیئ نوک تیز گود شده است و با گود کردن اطراف نقش بزها، این نقوش به صورت برجسته درآمده است. پس از آن محل این گود شدگی‌ها صاف شده است. در پرداخت نهایی نقش‌ها به نظر می‌رسد که دقت کمتری صورت گرفته شده است.

مقدم همچنین درخصوص طبقه‌بندی سنگ‌ها از نظر جنس، رنگ، شکل، تکنیک ساخت گفت: جنس همه تخته سنگ‌های این مجموعه رسوبی است. دو گروه اصلی سنگ‌های رسوبی به کاررفته، سنگ آهک و ماسه سنگ است. دو نوع سنگ آهک در این مجموعه استفاده شده است. سنگ آهک سیاه، که در مقطع آن لایه‌های رسوبی قابل مشاهده است. نوع دوم سنگ آهک زیستی با منشأ جانوران دریایی به رنگ خاکستری روشن است. ماسه سنگ‌های به کاررفته ۸ نوع مختلف را شامل می‌شود.

این عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اذعان داشت: تاکنون در هیچ یک از محوطه‌های دوره روستانشینی ایران سنگ‌های افراشته به نحوی که در چگاسفلی به دست آمده است، یافت نشد. ممکن است ترکیب نقوش پازن‌های مقابل هم تداعی کننده نقوش آئینی اوریکس‌های ( Oryx ) به دست آمده از منطقه العین امارات، محوطه هیلی و یا از لحاظ شکل ظاهری شبیه نمونه‌های به دست آمده از هزور(Hazor ) در فلسطین حتی شکل تخته سنگ‌ها بسیار به درگاه ورودی قبور هیلی شبیه است. اما بین این دو یافته، چیزی حدود ۲۰۰۰ سال فاصله زمانی وجود دارد. یافته‌های هیلی و هزور، هردو مربوط به دوره برنز میانه تا جدید است.

مقدم همچنین یادآور شد: بررسی‌های ما در نواحی جنوبی گورستان که منتهی به ارتفاعات رگ سفید می‌شود، نشان داد که حتی در بلندی‌های رگ سفید، گورهایی با اشکال مختلف وجود دارد. در ادامه بررسی‌ها مطلع شدیم که حتی شواهدی از دیوارنگاره‌های پیش از تاریخی در نزدیک گورهای واقع در بلندی‌ها نیز وجود دارد.