پاندول روابط ایران و اروپا سال۹۹ به کدام سو می‌رود؟ / اینستکس، تنها ناجی اروپایی برای برجام

به گزارش خبر فوری ، روابط ایران و اروپا هم مانند سایر موضوعات مربوط به سیاست خارجه در سال گذشته یعنی سال 98 فراز و نشیب بسیاری داشته است.

با آغاز سال 98، ایران و اروپا با یک کلاف سردرگمی مواجه بودند که به هیچ شکلی قابل باز شدن نبود. اروپا که ناگهان خود را با خروج غیر قانونی آمریکا از برجام مواجه می‌دید سعی می‌کرد به هر نحوی که شده این توافق را حفظ کند. ایران قبول کرد که به شرط تامین منافعش از توافق هسته ای خارج نشود. مقامات اروپا در نشست خود با مقامات ایران تعهد دادند که از طریق ایجاد یک خط اعتباری مالی که مشهور به اینستکس بود، تحریمهای آمریکا را دور زده و نیازهای ایران را تامین نمایند.

سیستم اینستکس( INSTEX )یک نوع سازوکار مبادله‌ای و بانکی است که در آن حساب‌های شرکت‌های ایرانی و اروپایی با یکدیگر مرتبط می‌شوند. در این سازکار پولی که ایران به ‌ازای مثلا صادرات پسته به اروپا باید دریافت کند می‌تواند مستقیماً به‌سمت شرکت‌های اروپایی انتقال یابد که تولیدات خود را به ایران می‌فروشند( اینجا بخوانید).

ایران این سازوکار را قبول کرد اما آن را مشروط به این دانست که شامل فروش نفت ایران هم شود. اروپا که از اجابت این درخواست عاجز بود تاکید کرد که این خط مالی فقط شامل اقلام بشر دوستانه یعنی غذا و دارو می‌شود و قادر نیست صادرات نفت و گاز ایران را هم پوشش دهد.

این تنش و اختلاف نظر از ابتدای سال 98 تا انتهای آن ادامه داشت. مقامات کشورمان سرانجام تصمیم گرفتند در ازای تعلل اروپا در اجرایی کردن اینستکس و شمولش بر فروش نفت، به صورت گام به گام و مرحله ای تعهدات هسته ای خود را کم کرده و از برجام خارج شوند. ایران از ابتدای سال تا انتهایش 5 گام را در این زمینه برداشت.

این اقدام ایران باعث افزایش تنش بین ایران و اروپا شد؛ تا آنجا که اروپا ایران را تهدید کرد که در صورت عدم بازگشت به برجام، از مکانیسم ماشه استفاده کرده و تحریمهای خود را باز می‌گرداند( اینجا بخوانید).

فرانسه و انگلیس؛ زشت و زیبای نمایش ایران و اروپا

به طور کلی، بازیگر اصلی روابط ایران و اروپا در سال 98 فرانسه و رئیس جمهور جوانش امانوئل مکرون بوده است. مکرون پس از خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و تغییرات لوجستیکی قاره سبز، به دنبال این بود که فرانسه را به عنوان صحنه گردان اصلی اروپا نشان دهد( اینجا بخوانید).

مکرون که اجرایی شدن اینستکس را دشوار می‌دید، سعی کرد برای تحقق چنین امری وساطت بین ایران و آمریکا را با شدت تمام پیگیری کند. ئیس جمهور فرانسه در این زمینه به صورت خصوصی با دونالد ترامپ و محمد جواد ظریف صحبت کرد و به رئیس جمهور آمریکا پیشنهاد داد که معافیت خرید نفت ایران توسط چین و هند دوباره دایر شده و همچنین یک خط اعتباری جدید برای تهران که واشنگتن روی آن تحریم اعمال نکند، ایجاد شود( اینجا بخوانید).

در آن سوی اروپا اما اوضاع دیگری در جریان بود. بعد از اینکه دولت انگلیس نفتکش ی ایرانی را در جبل الطارق توقیف کرد و ایران هم به تلافی این اقدام یک نفتکش انگلیسی را در خلیج فارس متوقف نمود، روابط دو کشور با هم بیش از پیش به هم ریخت. همزمان با این رویداد، نخست وزیر انگلیس هم تغییر کرد و بوریس جانسون تندرو که تمایلات آمریکایی هم دارد جانشین ترزا می شد. این اتفاق باعث افزایش درگیری ها و اختلافات بین ایران و انگلیس شد( اینجا بخوانید).

با وجود این، پس از چند ماه و آزادی نفتکشها ایران و انگلیس تا حدی کوتاه آمده و به مواضع قبلی خود بازگشتند. در این بین، نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شد و مقامات اروپایی به خصوص مکرون و جانسون تلاش کردند ترامپ و روحانی را به ملاقات با یکدیگر تشویق کنند. البته این ملاقات هرگز رخ نداد و اروپاییها بیش از پیش ناامید شدند.

اوج ناامیدی پس از مجمع عمومی سازمان ملل

بعد از این بود که رفتار اروپایی‌ها تا حدی تغییر کرد و در جریان توافق هسته‌ای و تعاملات بین المللی آن، بیشتر به سمت آمریکا رفتند. الجزیره در گزارشی که بعد از پایان سخنرانی رئیس جمهورمان روحانی در سازمان ملل نوشت، مدعی شد که ممکن است اروپا به تدریج و در طول ماه‌های پیش‌رو از ایران دور شده و به سمت آمریکا رفته و قید برجام را بزند( اینجا بخوانید).

اولین مرحله اینستکس برداشته شد

با این حال، پس از تشدید لغو توافقات و تعهدات هسته‌ای توسط ایران، اروپا ترسید و سعی کرد حداقل گامهای اولیه اینستکس را بردارد.

اولین مرحله از سازو کار رابطه مالی ایران و اروپا در ابتدای اسفند 98 برقرار شد. این سیستم وظیفه پوشش تراکنشهای مالی دارویی و غذایی را برعهده گرفت. با این وجود هنوز برخی افراد معتقدند این سیستم از پوشش برخی تراکنشهای ساده بانکی نیز عاجز است و نمی‌تواند آنها را پوشش دهد.

باید صبر کرد و دید در سال 99 عاقبت این ساز وکار چه شده و سرانجام روابط ایران و اروپا به کدام سو می‌رود.

38