نبرد هر روزه برای بقا/ وضعیت زنان، بهداشت، آموزش و کودکان یک‌ سال بعد از عملیات طوفان الاقصی حماس علیه اسرائیل

«هر روز که زنده از خواب بیدار می‌شویم خدا را شکر می‌کنیم. ما مانند تشییع جنازه‌ای هستیم که به تعویق افتاده، لباس پوشیده و آماده مردن، منتظر نوبت خودمانیم.»

در جنوب غزه، «هیام فراحت» ۴۴ ساله، در میان بحران ادامه‌دار، زندگی خود را با خانواده‌اش می‌گذراند. یک سال از ۷ اکتبر و آغاز جنگ ویرانگر در غزه و رفح گذشته؛ جنگی که تاکنون بیش از ۴۱ هزار و ۵۰۰ کشته، ۹۶ هزار زخمی ‌و حدود ۹/۱میلیون نفر (۹۰ درصد جمعیت) را آواره کرده است. جنگی که از آن زمان تا همین حالا، خشونت در کرانه باختری، لبنان و سراسر منطقه را افزایش داده است.

فراحت و خانواده‌اش، یکی از همان آواره‌های فلسطینیِ دور از خانه و کاشانه‌اند؛ زمانی که حملات هوایی اسرائیل در رفح آنها را بر آن داشت تا از خانه خود فرار کنند، فراحت به همراه دخترانش فرح و رهاف، پسرش علی و شوهرش، اسناد و لوازم ضروری را برداشتند و به پناهگاهی رفتند که ۶۰ خانواده دیگر در آن پناه گرفته بودند: «وضعیت وحشتناکی است. ما نمی‌توانیم حتی در اینجا به‌راحتی راه برویم، نمی‌توانیم راحت بنشینیم و حتی نیازهای اولیه به رویاهای دست‌نیافتنی تبدیل شده‌اند.» 

حدود ۲۵ کودک در فضای ۱۰۰ مترمربعی حضور دارند که آب و غذای محدود و برق بسیار محدودی دارد. یک تلفن تنها به‌عنوان راه نجات آنها برای دنیای بیرون عمل می‌کند. با این حال فراحت می‌گوید، پناهگاه‌های اطراف حتی متراکم‌ترند، از کمبود شدید مواد غذایی رنج می‌برند و کل محله‌های یک کمپ آوارگان محلی توسط حملات هوایی اسرائیل با خاک یکسان شده است.

فراحت حالا مادری است که با بازی کردن، حواس کودکانش را از جنگ پرت و همزمان خود و بقیه اعضای خانواده را برای دور بعدی حملات هوایی آماده می‌کند. گرچه جنگ در رفح فعلاً متوقف شده اما بعد از یک‌سال از شروع جنگ در غزه، او همچنان غذا و آب خانواده‌اش را مدیریت می‌کند و مواظب است که هیچ‌کس گرسنه نماند. 

اما پیش از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، فراحت چه می‌کرده؟ چه کسی بوده و چه رویاهایی در سر داشته؟ قبل از بحران، فراحت در مرکز امور زنان، یک سازمان غیرانتفاعی مستقل فلسطینی و شریک بخش زنان سازمان ملل متحد که برای حقوق زنان و برابری جنسیتی در غزه از طریق تحقیق، توسعه ظرفیت و برنامه‌های حمایتی فعالیت می‌کند، کار می‌کرد. او دارای یک پاسپورت اردنی است که می‌تواند به او اجازه دهد به مکان امن نقل مکان کند اما خانواده‌اش این کار را نمی‌کنند و می‌گویند، ترک فلسطین راه چاره نیست؛ او و خانواده‌اش تصمیم گرفته‌اند در جایی که هستند، بمانند و خود را برای روز جدید آماده کنند: «ما در حالت برزخی به‌سر می‌بریم.»

در پناهگاه موقت، فراحت، ضمن مدیریت احساسات و پریشانی خود، دیگران را راهنمایی و به دخترانش هم در انجام همین کار کمک کرده است: «دخترانم از سه زن مسن در پناهگاه پرستاری می‌کنند؛ یکی دیابت، دیگری فشار خون بالا و آن یکی سرطان دارد.» 

اما او خسته است و سعی می‌کند که از هم نپاشد: «دیگر نمی‌توانیم تحمل کنیم.» غم و اندوه او و خانواده‌اش با از دست دادن بستگانی که دیگر نمی‌توانند ملاقات‌شان کنند، تشدید شده: «ما منتظریم و به این فکر نمی‌کنیم که نوبت مرگ ما کی فرا می‌رسد.»

او که روزی رویای زندگی بهتر برای زنان فلسطینی داشت و حالا مقاومت، تمرین هرروزه او شده برای ادامه زندگی، اما اکنون عمیق‌ترین آرزویش این است که اگر دوباره مورد حمله هوایی اسرائیل قرار گرفتند، زندگی او و خانواده‌اش درحالی‌که در خوابند به پایان برسد؛ رویای مرگ در خواب.

خشونت، عفونت و مرگ: سهم زنان از جنگ

از زمان شروع جنگ در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و جنگ ویرانگر متعاقب آن در غزه و تشدید خشونت در سراسر خاورمیانه، زنان زیادی مورد حمله و هدف خشونت‌های جنسیتی قرار گرفته، به گروگان گرفته و به‌طور غیرقانونی بازداشت شده‌، همچنین از حقوق خود محروم شده‌ و کشته شده‌اند. آنطور که بخش زنان سازمان ملل به‌تازگی در آستانه اولین سالگرد شروع جنگ در غزه گزارش داده، بیش از ۵۰ هزار زن با ناامنی شدید غذایی و بیش از ۱۷۵ هزار زن با خطرات تهدیدکننده سلامتی روبه‌رو هستند و بیش از ۱۰ هزار زن کشته شده‌اند. 

یک‌سال بعد از شروع جنگ، زنان غزه همچنان با چالش‌های بی‌شماری روبه‌رو و از اصول اولیه برای بقا محرومند؛ از غذا و سرپناه گرفته تا مراقبت‌های بهداشتی و ایمنی.

حدود ۱/۹ میلیون نفر - ۹ نفر از ۱۰ ساکن غزه - حداقل یک‌بار آواره شده‌اند و از یک مکان ناامن به مکان دیگر نقل مکان کرده‌اند. حدود ۴۳ هزار و ۵۸۰ نفر زن باردارند و خانواده‌ها مجبور شده‌اند به فضایی که همیشه در حال کوچک‌شدن است پناه ببرند. پناهگاه‌هایی بیش از حد شلوغ با شرایط بهداشتی وخیم که خطرات خشونت، عفونت و بیماری را برای زنان افزایش می‌دهد. دسترسی نداشتن به مراقبت‌های مادر و نوزاد هم خطرات سلامتی را برای زنان باردار و تازه مادران افزایش داده که به‌دلیل سطوح بالای سوء‌تغذیه تشدید می‌شود.

درحالی‌که همه نگاه‌ها به غزه است، فلسطینیان در کرانه باختری و بیت‌المقدس شرقی نیز سطوح نگران‌کننده‌ای از خشونت مداوم را تجربه می‌کنند. محدودیت‌های رفت‌وآمد، غیرنظامیان ازجمله ۷۳ هزار زن را که در حال حاضر باردارند، از دسترسی به مدارس، کار، خانواده و امکانات بهداشتی  باز می‌دارد.

برای حمایت از زنان غزه، صندوق جمعیت ملل متحد و شرکای خود، شش واحد زایمان سیار را دایر کرده که برای ارائه مراقبت‌های اضطراری زایمان مجهز شده‌اند. از زمان آغاز جنگ، داروهای نجات‌دهنده و لوازم بهداشتی ضروری ازجمله صابون و نوار بهداشتی به بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی و زنان و دختران آواره تحویل داده شده است اما امکانات همچنان برای زنان ناکافی است.

 ما به امید چسبیده‌ایم 

«صفا بطح»، ۲۹ ساله و مادر دو فرزند، درحالی‌که فرزند سوم خود را شش‌ماهه باردار بود، از خانه خود در شهر غزه آواره شد: «زندگی از طریق جنگ مانند زندگی در یک کابوس است؛ ما مجبور شدیم از خانه خود فرار کنیم و همه چیزهایی را که دوست ‌داشتیم، پشت سر بگذاریم.»

سازمان ملل متحد گزارش می‌دهد که از ۷ اکتبر سال گذشته، هر ساعت دو مادر در غزه کشته می‌شوند. یونیسف گزارش داده است که حداقل ۱۷ هزار کودک در بحبوحه درگیری‌ها یتیم یا از والدین خود جدا شده‌اند.

داستان صفا بر واقعیت وحشتناکی که زنان باردار در مناطق درگیری با آن روبه‌رو هستند، تأکید می‌کند. او و خانواده‌اش ابتدا به شهر جنوبی خان یونس پناه بردند، اما با بمباران بیشتر اسرائیل و شلیک تک‌تیراندازها مواجه و مجبور شدند به سمت جنوب یعنی به سمت رفح حرکت کنند. او درحالی‌که اشک می‌ریخت به گزارشگران سازمان ملل گفت: «هر روز مثل یک نبرد برای بقا بود؛ ما جایی برای رفتن نداشتیم یا کسی که به او مراجعه کنیم.» 

او و خانواده‌اش از موادی که در خیابان‌ها جمع‌آوری کرده بودند چادری برای زندگی در یک پناهگاه موقت ساختند. جمعیت رفح قبل از ۷ اکتبر تقریباً ۲۵۰ هزارنفر بود، اما این شهر اکنون بیش از ۱/۱ میلیون نفر را در خود جای داده است؛ با چادرهایی که با بارش باران خیس می‌شوند و گرما یا برق ندارند.

صفا به یاد می‌آورد: «ما در زمین سرد و مرطوب، بدون هیچ حفاظتی می‌خوابیم و به‌عنوان یک زن باردار، این غیرقابل تحمل است.»

اما مدتی بعد، شروع انقباضات رحمی ‌در داخل چادر، او را پر از ترس و اضطراب کرد: «نمی‌دانستم به‌موقع به بیمارستان می‌رسیم یا نه، ترس از دست دادن فرزندم مرا فراگرفته بود.»

او با وسایل نقلیه کمیاب در جاده‌هایی ویران‌شده، سفر عذاب‌آور دوساعته‌ای را برای زایمان به سمت بیمارستان آغاز کرد؛ سفری که در شرایط عادی تنها ۲۰ دقیقه طول می‌کشید. صفا می‌گوید حرکت در خیابان‌های شلوغ، پر از خانواده‌های آواره و غیرنظامیان زخمی‌ هرلحظه برایش دردناک بوده اما به‌خاطر فرزند متولدنشده‌اش، ادامه داده است. 

او پس از رسیدن به بیمارستان، پسری به دنیا آورد که نام او را «زین» گذاشت: «وقتی برای اولین‌بار او را در آغوش گرفتم، در میان هرج‌ومرج، بارقه امیدی را احساس کردم. او نمادی از انعطاف‌پذیری بود، گواهی بر قدرت روح انسانی.» 

اما نگرانی‌های صفا با بازگشت به چادر به همراه نوزادش، بیشتر شد؛ زیرا در آن شرایط سخت باید تلاش می‌کرد تا کودکش را گرم نگه دارد و تغذیه کند: «هر روز آغاز یک نبرد تازه بود اما می‌دانستم که باید به‌خاطر فرزندانم به این نبرد ادامه دهم. با وجود آوارگی و گرسنگی، ما به امید چسبیده‌ایم. با عشقی که در قلبمان وجود دارد، می‌توانیم بر هر چالشی، مهم نیست که چقدر دلهره‌آور، پیروز شویم. فرزندان من همه‌چیز من ‌هستند و هر کاری که لازم باشد انجام خواهم داد تا به آنها زندگی‌ای را که شایسته آنند را بدهم، صرف‌نظر از اینکه چه چالش‌هایی در پیش است.»

بخش زنان سازمان ملل در گزارش جدید خود در مورد وضعیت بهداشتی غزه هشدار داده که حدود ۱۵ هزار زن باردار در آستانه قحطی در غزه‌اند.

این گزارش جدید با عنوان «جنگ علیه سلامت زنان در غزه»، تحلیلی جامع از بحران بهداشت و درمان در غزه و تأثیر آن بر سلامت جسمی‌ و روانی زنان ارائه می‌کند. گزارش خطرات بهداشتی فزاینده‌ای را که زنان در غزه با آن مواجه‌اند، به‌ویژه در مورد بیماری‌های غیرواگیر در میان سالمندان، سرطان، بیماری‌های عفونی، سلامت و تغذیه زنان باردار و شیرده برجسته می‌کند که همگی با اختلال در خدمات پزشکی و دسترسی نداشتن به آن تشدید می‌شود. 

این گزارش نشان می‌دهد که پس از بیش از ۱۱ ماه درگیری، سیستم مراقبت‌های بهداشتی تقریباً به‌طور کامل سقوط کرده است: «تقریباً ۸۴ درصد از ساختمان‌های مراکز بهداشتی تخریب شده یا آسیب دیده‌اند و آن‌هایی که در حال خدمت‌‌اند، فاقد دارو، آمبولانس، درمان اولیه نجات جان، برق و آب‌اند.»

این گزارش با تاکید بر وضعیتی که به‌ویژه برای زنان بحرانی است، می‌گوید: «تخمین زده می‌شود که بیش از ۱۷۷ هزار زن با خطرات تهدید‌کننده سلامتی مواجه‌اند؛ ازجمله ۱۶۲ هزار نفر که مبتلا به بیماری‌های غیرواگیر (NCD) مانند دیابت یا در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر مانند سرطان و بیماری‌های قلبی- عروقی یا فشار خون بالا هستند. 

جنگ در غزه تاکنون بیش از ۴۱ هزار و ۵۰۰ کشته، ۹۶ هزار زخمی‌ و حدود ۱/۹ میلیون نفر را آواره کرده است

استخوان‌های له‌شده، اندام‌های قطع‌شده

چهار روز پیش، پزشکان بدون مرز گزارشی پس از یک‌سال جنگ در غزه منتشر کردند و وضعیت پزشکی و انسانی در آنجا را فاجعه‌بار خواندند؛ در این گزارش آمده، جنگ همه‌جانبه اسرائیل و محاصره تنبیهی، سیستم بهداشتی شکننده غزه را ویران کرده، مردمی‌که به‌طور مکرر به مناطق کوچک‌تر و کوچک‌تر آواره شده‌ و دسترسی به غذا، آب و داروها را مسدود کرده است.

«آوریل بنوا»، مدیر اجرایی سازمان پزشکان بدون مرز در آمریکا می‌گوید، در این یک‌سال وحشت و خشونتی بی‌امان علیه غیرنظامیان رخ داده که پایانی در آن دیده نمی‌شود: «با گسترش این درگیری در سراسر منطقه، ما درخواست فوری خود را برای آتش‌بس در غزه تکرار می‌کنیم. این تنها راه برای توقف خشونت مارپیچ و ارائه مراقبت‌های نجات‌دهنده به افرادی است که در تلاش برای زنده ماندن‌اند.» 

سازمان پزشکان بدون مرز می‌گوید، فلسطینی‌های غزه در حالی در شرایط شلوغ و غیرانسانی زندگی می‌کنند که از زخم‌های جنگی، بیماری‌های عفونی، سوءتغذیه و آسیب‌های روحی رنج می‌برند و کارکنان پزشکی پزشکان بدون مرز به‌طور روزانه بیمارانی را که زخم‌های ناشی از بمباران‌ها را با خود حمل می‌کنند، درمان می‌کنند؛ افرادی دچار سوختگی‌های گسترده، استخوان‌های له‌شده و اندام‌های قطع‌شده‌ که همه به مراقبت‌های شدید و طولانی‌مدت نیاز دارند که در شرایط فعلی امکان‌پذیر نیست. از زمان تشدید جنگ در اکتبر سال گذشته، تیم‌های پزشکان بدون مرز بیش از ۲۷۵ هزار بیمار را در اثر آسیب‌های ناشی از خشونت درمان کرده‌اند که بیش از ۸۰ درصد از زخم‌ها مربوط به گلوله‌باران است.

«آمبر العیان»، معاون برنامه خاورمیانه در سازمان پزشکان بدون مرز، می‌گوید که بمباران مناطق پرجمعیت به‌طور مکرر باعث صدمات در مقیاس وسیع شده است: «تیم‌های ما مجبور شده‌اند بدون بیهوشی عمل‌های جراحی انجام دهند و شاهد مرگ کودکان در طبقات مختلف بیمارستان‌ها به‌دلیل کمبود منابع و حتی درمان همکاران و اعضای خانواده‌شان باشند. در همین حال، سیستم مراقبت‌های بهداشتی در غزه به‌طور سیستماتیک توسط نیروهای اسرائیلی برچیده شده است.»

بسیار پیش‌تر از ۷ اکتبر سال گذشته، سازمان پزشکان بدون مرز، در حال درمان افرادی در غزه بود که از اثرات اشغال اسرائیل، محاصره و حملات مکرر رنج می‌بردند؛ این تیم‌ها از بیمارانی که آسیب‌های فیزیکی، سوختگی‌های شدید و شرایط وخیم روانی دارند، مراقبت کرده‌اند اما همانطور که نیازهای پزشکی به‌طور تصاعدی در حال رشدند، گزینه‌های مردم برای مراقبت در حال کاهش است.

آنطور که این سازمان به‌تازگی گزارش داده، نیروهای اسرائیلی حملات گسترده و منظمی ‌را به سیستم مراقبت‌های بهداشتی غزه و دیگر زیرساخت‌های غیرنظامی‌حیاتی انجام داده‌اند. سیستم بهداشت و درمان در حال حاضر در آستانه سقوط است. امروزه تنها ۱۷ بیمارستان از ۳۶ بیمارستان تا حدی فعالند. طرف‌های متخاصم خصومت‌هایی را در نزدیکی مراکز پزشکی انجام داده‌اند و بیماران، مراقبان و کادر پزشکی را به خطر انداخته‌اند. 

همچنین شش‌همکار سازمان پزشکان بدون مرز تاکنون در منطقه کشته شده‌اند. از اکتبر ۲۰۲۳، کارکنان و بیماران تحت پوشش این سازمان، مجبور به ترک ۱۴ ساختمان مختلف بهداشتی به‌دلیل حوادث جدی و درگیری‌های مداوم شده‌اند. هر بار که یک مرکز پزشکی تخلیه می‌شود، هزاران نفر دسترسی به مراقبت‌های پزشکی نجات‌دهنده را از دست می‌دهند و این پیامدهایی بر سلامت افراد خواهد داشت؛ نه‌فقط پیامدهایی آنی بلکه در هفته‌ها و ماه‌های آینده.

دسترسی نداشتن به مراقبت‌های بهداشتی با کمبود تجهیزات بشردوستانه و پزشکی در غزه تشدید شده است. مقامات اسرائیلی به‌طور معمول معیارهای نامشخص و غیرقابل پیش‌بینی را برای مجوز ورود تجهیزات اعمال می‌کنند. هنگامی‌که تدارکات به نوار غزه می‌رسد، به‌دلیل نبود جاده‌های امن و قابل دسترس، درگیری‌های مداوم، و غارت مواد غذایی و اقلام اساسی، این تدارکات اغلب به مقصد نمی‌رسند. سازمان پزشکان بدون مرز می‌گوید، اولین گام برای رسیدگی به این موضوع این است که اسرائیل مرزهای زمینی حیاتی را باز کند تا اطمینان حاصل شود کمک‌های انسانی و پزشکی عظیم می‌تواند به نیازمندان برسد.

«کریستوفر لاک‌یر»، دبیرکل سازمان پزشکان بدون مرز می‌گوید طی یک‌سال، متحدان اسرائیل به حمایت نظامی‌ خود از اسرائیل ادامه دادند تا کودکان به‌طور دسته‌جمعی کشته شوند، تانک‌ها به پناهگاه‌های بدون درگیری شلیک کنند و هواپیماهای جنگنده مناطق به‌اصطلاح بشردوستانه را بمباران کنند: «این امر با یک روایت عمومی ‌ثابت همراه شده است که مردم غزه را انسانیت‌زدایی می‌کند و بین اهداف نظامی ‌و زندگی غیرنظامیان تمایز قائل نمی‌شود. تنها راه توقف کشتار، آتش‌بس فوری و پایدار است.» 

در این گزارش، سازمان پزشکان بدون مرز از اسرائیل خواسته فوراً کشتار بی‌رویه غیرنظامیان در غزه را متوقف، فوراً ارسال کمک‌ها را برای کاهش درد و رنج در نوار غزه تسهیل کند و متحدانش باید از آنها بخواهند که این کار را انجام دهند: «طبق هنجارها و قوانین بین‌المللی، غیرنظامیان باید از خشونت محافظت شوند و حق دسترسی به کمک‌های بشردوستانه، به‌ویژه مراقبت‌های پزشکی را داشته باشند.»

«آوریل بنوا»، مدیر اجرایی سازمان پزشکان بدون مرز در آمریکا هم می‌گوید ایالات‌متحده همچنان تامین‌کننده اصلی حمایت نظامی ‌و مالی از اسرائیل است که به ویرانی غزه و بحران انسانی ناشی از آن دامن می‌زند: «ایالات‌متحده به‌عنوان متحد اصلی اسرائیل، مسئولیت ویژه‌ای دارد تا اطمینان حاصل کند که حمایتش از اسرائیل در جهت کشتن و معلولیت غیرنظامیان، حمله به بیمارستان‌ها و کارکنان بهداشتی و جلوگیری از ارسال کمک‌های بشردوستانه در غزه استفاده نمی‌شود.»

محو سیستماتیک سیستم آموزشی فلسطین 

اما تأثیر این جنگ یک‌ساله، به‌طور نامتناسبی بر غیرنظامیان، به‌ویژه کودکان تأثیر گذاشته است؛ از آنجایی که میلیون‌ها دانش‌آموز در سراسر جهان سال تحصیلی جدید را آغاز کرده‌اند، دانش‌آموزان غزه همچنان با تأثیرات درگیری ازجمله اختلالات شدید در آموزش خود دست‌وپنجه نرم می‌کنند. آنطور که المیزان گزارش داده، از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تمام ‌مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی در غزه بسته مانده‌اند و آوارگی، تخریب تأسیسات و محدودیت‌های دسترسی ناشی از عملیات نظامی‌ اسرائیل، غزه‌ای‌ها را بدون دسترسی به آموزش‌وپرورش رها کرده است.

به گزارش دفتر سازمان ملل متحد برای هماهنگی امور بشردوستانه، تا ۲۴ سپتامبر ۲۰۲۴، حداقل ۱۰ هزار و ۳۱۰ دانش‌آموز و ۴۱۰ معلم مدرسه کشته، بیش از ۱۹ هزار و ۱۱۰ دانش‌آموز و دو هزار و ۴۱۰ معلم مدرسه زخمی ‌و حداقل ۱۹ هزار دانش‌آموز در غزه آواره شده‌اند. آنطور که TNH (یک خبرگزاری مستقل و غیرانتفاعی آمریکایی) گزارش داده، تا ۲۶ سپتامبر ۲۰۲۴، بیش از ۶۵۰ دانشجوی دانشگاه و ۱۱۰ استاد دانشگاه کشته شده‌اند.

همچنین رویترز گزارش داده، بیش از ۶۲۵ هزار کودک در سن مدرسه در غزه یک‌سال کامل را بدون آموزش رسمی‌ سپری کرده‌اند و طبق تخمین یونیسف، گفته می‌شود که ۵۸ هزار کودک نتوانند کلاس اول را برای سال تحصیلی ۲۰۲۴ شروع کنند. طبق این گزارش، تا ماه می‌‌۲۰۲۴، تمامی‌۱ مؤسسه آموزش عالی غزه ویران یا آسیب‌دیده بودند، همه خدمات متوقف شده و ۹۰ هزار دانشجوی آموزش عالی تحت‌تأثیر جنگ قرار گرفتند. یونیسف می‌گوید، تقریباً همه کودکان غزه (بیش از یک‌میلیون نفر) به سلامت روان و حمایت روانی اجتماعی نیاز دارند.

به گزارش ECW، (اولین صندوق جهانی که به آموزش در مواقع اضطراری اختصاص یافته است)، حملات به مدارس یکی از شش تخلف شدید علیه کودکان در زمینه‌های درگیری مسلحانه است که توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد شناسایی شده است با این حال تا ۳۰ مارس ۲۰۲۴، حملات اسرائیل مستقیماً به حداقل ۸۸ درصد از ساختمان‌های مدارس غزه آسیب رسانده است. 

طبق گزارش تازه یونیسف، بین نوامبر ۲۰۲۳ و ژوئیه ۲۰۲۴، حملات مستقیم نیروهای مسلح اسرائیل علیه مدارس - که ۶۰ درصد آنها به‌عنوان پناهگاه آوارگان خدمت می‌کنند - روند صعودی داشته است و ۳۷۸ مورد به‌طور مستقیم تا سپتامبر ۲۰۲۴ مورد حمله قرار گرفته است.

طبق همین گزارش‌هاست که سازمان ملل متحد به همراه کارشناسان مستقل، اسرائیل را به «محو سیستماتیک» سیستم آموزشی فلسطین متهم کرده‌اند. 

تابش ذره‌ای از نور میان تاریکی 

«طارق النابی»، معلم اهل غزه، صندلی‌های دانش‌آموزان خود را به‌صورت دایره‌ای مرتب می‌کند، تخته سنگ و گچ را می‌چیند و درس خود را برای روز برنامه‌ریزی می‌کند: «چگونه به انگلیسی بگوییم «من فلسطین را دوست دارم».»

طارق، معلم انگلیسی ۲۵ ساله‌ای که مجبور شد مدرسه خود را که توسط سازمان ملل متحد در شهر غزه اداره می‌شد و در اوج جنگ توسط تانک‌های اسرائیلی محاصره شده بود، رها کند. اما پس از هفته‌ها نبرد او دوباره در حال آموزش به کودکان آواره در رفح در جنوب نوار غزه است. کلاس درس او در حیاط یک مدرسه محلی است که به‌عنوان یک کمپ موقت تغییر کاربری داده است.

کلاس‌های درس واقعی ساختمان مدرسه، اکنون خانه خانواده‌هایی است که روی تشک‌های زیر میز می‌خوابند و بعضی دیگر در راهروها می‌خوابند؛ جایی که حداقل در برابر سرمای شدید شب پناه دارند.

پیش از آنکه جنگ در غزه فرا برسد و ویرانی و مرگ بر جا بگذارد، بیش از ۹۵ درصد از کودکان ۶ تا ۱۲ ساله در این شهر به مدرسه می‌رفتند که اکثریت آنها از دبیرستان فارغ‌التحصیل شدند اما مدارس در آغاز جنگ بسته و توسط ارتش اسرائیل بمباران شد.

اما بعضی از معلمان سعی کردند تا جایی که می‌توانستند، در حیاط‌ها و سایر مناطقی که جمعیت تخلیه‌شده از آن استفاده نمی‌کردند، درس‌ها را ادامه دهند؛ ابتکاراتی جدید با هدف تابش حتی کوچکترین ذره‌ای از نور در میان تاریکی جنگ.

طارق، یکی از این معلمان است که این را اقدامی‌ در جهت سرپیچی و بازگشتی کوچک به حالت عادی می‌نامد. با این حال یکی از نمایندگان «صندوق نجات کودکان»- یک سازمان بین‌المللی غیردولتی که در سال ۱۹۱۹ در بریتانیا با هدف کمک به بهبود زندگی کودکان در سراسر جهان تاسیس شد- می‌گوید که حتی اگر جنگ فردا به پایان برسد، آموزش‌وپرورش نمی‌تواند به سادگی از سر گرفته شود: «بیش از نیمی‌ از مدارس غزه یا ویران شده‌اند یا آنقدر آسیب دیده‌اند که حتی نمی‌توانند کار کنند.»

اما طارق به دانش‌آموزانش متشکل از حدود ۴۰ پسر و دختر در هر سنی در فضای باز آموزش می‌دهد؛ کلاس درسی که با استفاده از تخته سنگ و گچ که از کمک‌های مالی کوچکی که از اینجا و آنجا جمع‌آوری می‌شود، تامین می‌شود. او با ریش مشکی مرتب شده، شلوار جین و ژاکت خاکستری، تلاش دانش‌آموزان جوانش را که یاد می‌گیرند «من فلسطین را دوست دارم» به دو زبان عربی و انگلیسی بنویسند، زیر نظر دارد.

«لایان»، ۱۰ ساله، با پوشیدن کت خاکستری تزئین‌شده با پروانه‌های صورتی، به‌شدت روی کار خود تمرکز کرده، اما برای لحظه‌ای توقف می‌کند تا به خبرنگار «فرانس ۲۴» توضیح دهد که چگونه بمباران خانه آنها را ویران و خانواده را مجبور به ترک شهر غزه کرد: «الان ما در این مدرسه می‌خوابیم و عمو طارق به ما انگلیسی یاد می‌دهد.»

طارق می‌گوید ما می‌خواهیم لبخند کودکان به آنها برگردد و به کلاس درس‌های خود بازگردند: «ما به آنها کمک می‌کنیم تا انگلیسی صحبت کنند تا صدایشان در دنیا شنیده شود.» 

به گزارش سازمان ملل، در منطقه المواسی، در غرب خان یونس، معلم «محمود کلاخ» اردوگاهی را با هدف کمک به خانواده‌هایی که مردان و نان‌آوران خود را از دست داده بودند راه‌اندازی کرده است. اردوگاه یتیم‌خانه «البرکه» در حال حاضر میزبان ۴۰۰ خانواده فلسطینی آواره به این منطقه در جنوب غزه است.

او در گفت‌وگو با «فرانس ۲۴» می‌گوید که این اردوگاه برای ارائه مراقبت از خانواده‌ها ازجمله سرپناه، غذا و نوشیدنی، مراقبت‌های پزشکی در کنار خدمات آموزشی و اجتماعی کار می‌کند: «ما یک مدرسه داریم که توسط سازمان ملل متحد حمایت می‌شود که خوشبختانه منابع لازم را برای مدرسه فراهم کرد، دانش‌آموزان را در آغوش گرفت، لوازم‌التحریر برایشان خرید و حقوق معلمان را پرداخت کرد. ما می‌خواهیم این مدرسه را به‌طور کامل تأسیس و این چادرهای کوچک را جایگزین کنیم تا محیط راحت‌تری برای تحصیل دانش‌آموزان ایجاد شود.»